Τραμπ: Το «σχέδιο» μετεγκατάστασης των Παλαιστινίων της Γάζας-Μία επισκόπηση

21:12 5/2/2025 - Πηγή: Reporter

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ κατάφερε για άλλη μία φορά να αιφνιδιάσει το παγκόσμιο γίγνεσθαι κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του πρωθυπουργού του Ισραήλ Μπενγιαμίν Νετανιάχουν στις ΗΠΑ.

Συγκεκριμένα πρότεινε μετεγκατάσταση των Παλαιστινίων της Γάζας και άφησε να εννοηθεί ότι οι ΗΠΑ επιδιώκουν

να έχουν ρόλο στην περιοχή. Οι αντιδράσεις ήταν ως επί στο πλείστων συντριπτικά εναντίον αυτού του σχεδίου. Ακολουθεί μια επισκόπηση όπως εκείνη παρουσιάστηκε από την ιστοσελίδα της πρώτης γερμανικής κρατικής τηλεόρασης.

Τι ακριβώς πρότεινε ο Τραμπ;

Η συνέντευξη Τύπου του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ με τον πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου είχε διαρκέσει περίπου έξι λεπτά όταν ο Τραμπ έκανε μια "περίεργη" πρόταση την Τρίτη (4/2). Ο Τραμπ πρότεινε την επανεγκατάσταση των κατοίκων της Λωρίδας της Γάζας σε ένα ή περισσότερα αραβικά κράτη και την ανοικοδόμηση της περιοχής - χωρίς Παλαιστίνιους. Η Λωρίδα της Γάζας θα αναληφθεί από τις ΗΠΑ και έτσι θα προσβλέπει σε ένα ευημερούν μέλλον, είπε ο Τραμπ με τον δικό του τρόπο - και συγκεκριμένα ως η «Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής». 1,8 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι θα πρέπει να εγκαταλείψουν την περιοχή τους γι' αυτό, υπολόγισε ο Τραμπ - αλλά αυτό είναι μικρότερο από τον πραγματικό αριθμό των κατοίκων της Λωρίδας της Γάζας, ο οποίος υπολογίζεται σε περίπου δύο εκατομμύρια. Ο Τραμπ άφησε ανοιχτό το αν θα τους επιτραπεί να επιστρέψουν βάσει του σχεδίου του μετά την ανοικοδόμηση. Δεν περιμένει από τους Παλαιστίνιους να επιστρέψουν μετά την επανεγκατάσταση, είπε - γι' αυτούς η Γάζα είναι «κόλαση». Ωστόσο, αυτό είναι πιθανότερο να περιγράφει το παρόν στην πλήρως κατεστραμμένη παράκτια λωρίδα παρά το μέλλον. Η δήλωσή του ότι «πολλοί άνθρωποι» θα ζήσουν μια μέρα στην περιοχή - «και Παλαιστίνιοι» - παρέμεινε εξίσου ασαφής. Δεν είναι επίσης σαφές ποιο καθεστώς θα πρέπει να έχει η περιοχή στο μέλλον σύμφωνα με τα σχέδια του Τραμπ - αν θα πρέπει να προσαρτηθεί στο Ισραήλ ή να διοικείται διαφορετικά, ή ενδεχομένως ακόμη και να προσαρτηθεί στις ΗΠΑ.

Σε ποιον ανήκει η Λωρίδα της Γάζας;

Τα σύνορα ενός παλαιστινιακού κράτους καθορίζονται στο ψήφισμα 181 της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ της 29ης Νοεμβρίου 1947. Σύμφωνα με το ψήφισμα αυτό, η σημερινή Λωρίδα της Γάζας αποτελεί μέρος του κράτους της Παλαιστίνης, το οποίο επρόκειτο να συμπεριλάβει και άλλα εδάφη. Ωστόσο, αυτό δεν υλοποιήθηκε ποτέ - διάφοροι πόλεμοι άλλαξαν τα σύνορα και τις αρμοδιότητες από την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ το 1948, ενώ μετά τον πρώτο πόλεμο στη Μέση Ανατολή το 1948, η Αίγυπτος διαχειρίστηκε στρατιωτικά την παράκτια λωρίδα. Το Ισραήλ κατέλαβε τη Λωρίδα της Γάζας στον πόλεμο των Έξι Ημερών του 1967. Το 1994, το Ισραήλ και οι Παλαιστίνιοι συνήψαν αρκετές ειρηνευτικές συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένης της Συμφωνίας Γάζας-Ιερίχου. Αυτή προέβλεπε την παραχώρηση στους Παλαιστίνιους διοικητικής αυτονομίας σε μεγάλο μέρος της Λωρίδας της Γάζας για πρώτη φορά.

Το 2005, το Ισραήλ αποσύρθηκε μονομερώς από τη Λωρίδα της Γάζας και εκκένωσε και τους 21 ισραηλινούς οικισμούς. Το Ισραήλ θεωρεί ότι με τον τρόπο αυτό τερματίστηκε η κατοχή της παράκτιας λωρίδας. Ωστόσο, τα Ηνωμένα Έθνη συνεχίζουν να τη θεωρούν ως κατεχόμενο έδαφος, εν μέρει επειδή το Ισραήλ ελέγχει όλα τα σημεία πρόσβασης, ενώ οι Παλαιστίνιοι διεκδικούν τη Λωρίδα της Γάζας μαζί με τη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ ως έδαφος ενός μελλοντικού δικού τους κράτους. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, τα παλαιστινιακά εδάφη έχουν διαιρεθεί το αργότερο από το 2007. Το 2006, η οργάνωση Φατάχ του Παλαιστίνιου προέδρου Μαχμούντ Αμπάς έχασε τις βουλευτικές εκλογές από την αντίπαλη Χαμάς, οπότε ο αγώνας για την εξουσία μεταξύ των δύο ομάδων κλιμακώθηκε περαιτέρω. Η Φατάχ διατήρησε το πάνω χέρι στη Δυτική Όχθη. Αντίθετα, η ριζοσπαστική ισλαμική Χαμάς κατέλαβε την πλήρη εξουσία στη Λωρίδα της Γάζας το 2007. Στη συνέχεια, το Ισραήλ σκλήρυνε τον αποκλεισμό της περιοχής, ο οποίος υποστηρίχθηκε από την Αίγυπτο.

Μπορεί μία μαζική επανεγκατάσταση κατοίκων να έχει νομική υπόσταση;

Η νομική κατάσταση είναι σαφής στο θέμα αυτό: η αναγκαστική επανεγκατάσταση των κατοίκων της Λωρίδας της Γάζας δεν είναι συμβατή με το διεθνές δίκαιο. Ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Volker Türk, το θέτει με σαφήνεια: «Κάθε βίαιη μεταφορά ή εκδίωξη ατόμων από κατεχόμενα εδάφη απαγορεύεται αυστηρά.» Ο κανόνας 129 του διεθνούς εθιμικού δικαίου είναι σχετικός. Η νομική βάση δεδομένων της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού (ΔΕΕΣ) περιέχει δύο κείμενα που αναφέρουν ότι

«Τα μέρη μιας διεθνούς ένοπλης σύρραξης δεν απαγάγουν ούτε μεταφέρουν με τη βία τον άμαχο πληθυσμό ενός κατεχόμενου εδάφους, εν όλω ή εν μέρει, εκτός εάν αυτό απαιτείται για την ασφάλεια των εν λόγω αμάχων ή για επιτακτικούς στρατιωτικούς λόγους».

Σύμφωνα με εκτίμηση του Δεκεμβρίου από το δορυφορικό κέντρο UNOSAT του ΟΗΕ, περίπου το 69% των κτιρίων στη Λωρίδα της Γάζας έχουν καταστραφεί ή υποστεί ζημιές. Καταγράφει 60.000 κατεστραμμένα και 20.000 σοβαρά κατεστραμμένα κτίρια μόνο. Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ του Ιανουαρίου, υπάρχουν 50 εκατομμύρια τόνοι μπάζων μόνο. Η υπηρεσία έκτακτης βοήθειας του ΟΗΕ Ocha αναφέρει ότι το 90% των κατοίκων της Λωρίδας της Γάζας εκτοπίστηκαν από τα σπίτια και τους οικισμούς τους κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι περισσότεροι από αυτούς - πολλές φορές - εντός της χώρας. Ο απεσταλμένος του Τραμπ για τη Μέση Ανατολή Στιβ Γουίτκοφ έριξε μια ματιά στην κατάσταση στην περιοχή στα τέλη Ιανουαρίου. Τότε δήλωσε στον ειδησεογραφικό ιστότοπο Axios ότι θα μπορούσε να χρειαστούν δέκα έως 15 χρόνια για την ανοικοδόμηση της παράκτιας λωρίδας.

Υπήρξαν ποτέ τέτοιες ιδέες;

Ο Τραμπ δεν είναι ο πρώτος που κάνει τέτοιες προτάσεις, αλλά είναι αναμφίβολα ο πιο υψηλόβαθμος πολιτικός. Το 2023, μετά την επίθεση της Χαμάς, ο Ισραηλινός υπουργός Πληροφοριών Γκίλα Γκαμλιέλ πρότεινε στην Jerusalem Post να προωθηθεί η «εθελοντική επανεγκατάσταση» των Παλαιστινίων από την παράκτια περιοχή σε άλλες χώρες. Το σχέδιο θα πρέπει να υποστηριχθεί από τη διεθνή κοινότητα, προκειμένου να βοηθηθούν οι κάτοικοι της Λωρίδας της Γάζας «να χτίσουν μια νέα ζωή στις νέες χώρες υποδοχής τους.» Ο ίδιος ο Τραμπ είχε ήδη εκφράσει παρόμοιες ιδέες πριν από τη συνάντηση. Στα τέλη Ιανουαρίου, σύμφωνα με αναφορές ταξιδιωτών δημοσιογράφων που επέβαιναν στο προεδρικό αεροσκάφος Air Force One, είπε ότι η Λωρίδα της Γάζας είναι μια έρημος και ότι ήθελε η Αίγυπτος και η Ιορδανία να υποδεχθούν ανθρώπους -προσωρινά ή μόνιμα. Η πρόταση απορρίφθηκε αμέσως από τις ενδιαφερόμενες τότε χώρες - γεγονός που δεν εμπόδισε τον Τραμπ να της δώσει νέα σημασία τώρα.

Μετά την έναρξη της ειρηνευτικής διαδικασίας μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων τη δεκαετία του 1990, καταβλήθηκαν προσπάθειες να μετατραπεί η Λωρίδα της Γάζας σε μια περιοχή που θα ήταν ελκυστική και για τους τουρίστες. Αναπτύχθηκαν διάφορα έργα, συμπεριλαμβανομένου ενός υδάτινου πάρκου ψυχαγωγίας. Ωστόσο, η βίαιη ανάληψη του ελέγχου της παράκτιας λωρίδας από την ισλαμιστική Χαμάς το 2007 και η σκλήρυνση του ισραηλινού αποκλεισμού της περιοχής, ο οποίος υποστηριζόταν από την Αίγυπτο, έβαλαν τέλος στις προσπάθειες αυτές.

Πώς αντιδρούν οι Παλαιστίνιοι;

Η απόρριψη της Χαμάς και της Φατάχ είναι ομόφωνη. Η ισλαμιστική Χαμάς, η σφαγή της οποίας στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 προκάλεσε τον καταστροφικό πόλεμο, κατηγόρησε τον Τραμπ για «ρατσισμό». Οι δηλώσεις του ήταν μια απροκάλυπτη προσπάθεια να αρνηθεί στους Παλαιστίνιους τα αναφαίρετα εθνικά τους δικαιώματα, δήλωσε ο Issat al-Rishk, μέλος του πολιτικού γραφείου της Χαμάς. Ο Παλαιστίνιος πρόεδρος Αμπάς κατηγόρησε τον Τραμπ για σοβαρή παραβίαση του διεθνούς δικαίου, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας Haaretz. Δεν θα υπάρξει ειρήνη και σταθερότητα στην περιοχή αν δεν δημιουργηθεί ένα παλαιστινιακό κράτος με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ εντός των συνόρων της 4ης Ιουνίου 1967 στη βάση της λύσης των δύο κρατών, δήλωσε ο Αμπάς.

Τι θα σήμαινε μια επανεγκατάσταση για τα γειτονικά αραβικά κράτη;

Μια επανεγκατάσταση θα επηρέαζε κατά πάσα πιθανότητα κυρίως την Ιορδανία και την Αίγυπτο. Η Ιορδανία είναι ήδη μία από τις χώρες με τον υψηλότερο αριθμό προσφύγων ανά κάτοικο στον κόσμο. Μια μεγάλη παλαιστινιακή κοινότητα ζει εκεί εδώ και δεκαετίες. Μια αναγκαστική εκδίωξη από τη Λωρίδα της Γάζας θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει την εσωτερική πολιτική ισορροπία και να ενισχύσει περαιτέρω την επιρροή των Παλαιστινίων στη χώρα - ένα σενάριο που θα μπορούσε να αυξήσει τις εντάσεις με τον τοπικό πληθυσμό και τη μοναρχία. η Αίγυπτος είναι πιο σταθερή ως κράτος από την Ιορδανία και, με τη χερσόνησο του Σινά, διαθέτει μια αραιοκατοικημένη περιοχή που αναφέρεται επανειλημμένα ως πιθανή περιοχή υποδοχής Παλαιστινίων. Ωστόσο, στο Σινά δραστηριοποιούνται επίσης ισλαμιστικές ομάδες, οι οποίες δημιουργούν επανειλημμένα προβλήματα στις αιγυπτιακές δυνάμεις ασφαλείας. Η κυβέρνηση φοβάται επίσης ότι ένας μεγάλος αριθμός προσφύγων θα μπορούσε να επιδεινώσει περαιτέρω την τεταμένη οικονομική και κοινωνική κατάσταση.

Παράλληλα, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι τα σχέδια του Τραμπ θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν δύο από τις πιο σταθερές χώρες της Μέσης Ανατολής. Ωστόσο, οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να ασκήσουν σημαντική πίεση στις κυβερνήσεις, σταματώντας την οικονομική στήριξη. Η Αίγυπτος, για παράδειγμα, λαμβάνει περίπου 1,3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε στρατιωτική βοήθεια κάθε χρόνο. Η Ιορδανία θα λαμβάνει επίσης εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ετησίως μέχρι το 2026, τα οποία αποτελούν σημαντικό μέρος του εθνικού προϋπολογισμού. Ωστόσο, δεν είναι σαφές τι θα γίνει με αυτό μετά την ακύρωση της εξωτερικής βοήθειας των ΗΠΑ, ενώ ο βασιλιάς της Ιορδανίας Αμπντάλα απέρριψε αμέσως την πρόταση του Τραμπ. Αντίθετα, πρέπει να σταματήσει η επέκταση των ισραηλινών οικισμών, είπε, αναφερόμενος στη Δυτική Όχθη.

Πώς αντιδρούν τα υπόλοιπα αραβικά κράτη;

Τα αραβικά κράτη είναι ριζικά αντίθετα στην επανεγκατάσταση των Παλαιστινίων από τη Λωρίδα της Γάζας. Η αντίδραση της περιφερειακής δύναμης Σαουδικής Αραβίας είναι ιδιαίτερα σημαντική. Το υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι απορρίπτει κάθε προσπάθεια εκδίωξης των Παλαιστινίων από τη γη τους. Επιπλέον, η χώρα αποκλείει την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ όσο δεν υπάρχει παλαιστινιακό κράτος. Ο πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν είχε επιβεβαιώσει τη θέση του βασιλείου για το θέμα αυτό «με σαφήνεια και σαφήνεια». Δεν υπάρχει κανένα περιθώριο ερμηνείας. Οι ΗΠΑ μεσολαβούσαν μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας μέχρι την έναρξη του πολέμου στη Γάζα τον Οκτώβριο του 2023 με στόχο την εξομάλυνση των σχέσεων. Στη συνέχεια η κυβέρνηση στο Ριάντ διέκοψε τις συνομιλίες, επικαλούμενη τις ενέργειες του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας. Ωστόσο, ο πρόεδρος Τραμπ αποδίδει μεγάλη σημασία στις σχέσεις με την πλούσια σε πετρέλαιο χώρα και πραγματοποίησε το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό στη Σαουδική Αραβία το 2017. Η χώρα πρόκειται επίσης να αποτελέσει μέρος του πρώτου του ταξιδιού στο εξωτερικό φέτος.

Επισήμως, τα αραβικά κράτη πάντα ζητούσαν τη δημιουργία ενός ξεχωριστού παλαιστινιακού κράτους. Η Σαουδική Αραβία, καθώς και άλλα κράτη της περιοχής, μπορεί επομένως να θέλουν να αποφύγουν την εντύπωση ότι υποστηρίζουν μια πολιτική που θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως εκδίωξη των Παλαιστινίων. Οι χώρες της περιοχής φοβούνται επίσης ότι μια τέτοια επανεγκατάσταση θα εδραιώσει τον ισραηλινό έλεγχο στη Λωρίδα της Γάζας και θα νομιμοποιήσει μια μόνιμη εκδίωξη. Ιδιαίτερα τα κράτη του Κόλπου, τα οποία μέχρι στιγμής έχουν αναλάβει μόνο περιορισμένη ευθύνη με τη μορφή οικονομικής στήριξης του παλαιστινιακού πληθυσμού παρά τις δηλώσεις αλληλεγγύης, θα μπορούσαν να δεχθούν αυξημένη πίεση για να δώσουν εξηγήσεις.

Ποια είναι η στάση του Ισραήλ;

Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου αντέδρασε μάλλον με αυτοσυγκράτηση στη συνάντηση με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο και εκφράστηκε διφορούμενα. Ο Τραμπ έχει «μια εντελώς διαφορετική ιδέα και νομίζω ότι πρέπει να της δώσουμε προσοχή», είπε. «Νομίζω ότι αυτό είναι κάτι που θα μπορούσε να αλλάξει την ιστορία. Νομίζω ότι αξίζει να ακολουθήσουμε αυτόν τον δρόμο.» Τα σχέδια του Τραμπ, ωστόσο, αντιμετωπίζονται με ανοιχτό ενθουσιασμό από τους δεξιούς Ισραηλινούς. Ο ακροδεξιός υπουργός Οικονομικών Μπεζαλέλ Σμότριτς ευχαρίστησε τον Τραμπ σε ανάρτησή του στην Πλατφόρμα Χ και σχολίασε ότι θα είναι «ακόμη καλύτερα και ακόμη καλύτερα». Ο ακροδεξιός πολιτικός Itamar Ben-Gvir, ο οποίος παραιτήθηκε πρόσφατα σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, επευφημούσε στο X: «Ντόναλντ, αυτό μοιάζει με την αρχή μιας υπέροχης φιλίας.» Όπως και άλλοι ακροδεξιοί Ισραηλινοί, ο Smotrich επιδιώκει την επανακατοίκηση της Λωρίδας της Γάζας, την οποία το Ισραήλ εκκένωσε το 2005.

Ποιες είναι οι αντιδράσεις εντός των ΗΠΑ;

Ο υπουργός Εξωτερικών του Τραμπ Μάρκο Ρούμπιο υποστήριξε τις προτάσεις του προέδρου. Οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να «κάνουν τη Γάζα ξανά όμορφη», έγραψε ο Ρούμπιο στο Χ. Αλλά και από το στρατόπεδο των Ρεπουμπλικανών εκφράστηκε σκεπτικισμός. Ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ χαρακτήρισε την πρόταση «προβληματική», σύμφωνα με δημοσιεύματα των αμερικανικών μέσων ενημέρωσης. Ο σημερινός πρόεδρος της Επιτροπής Προϋπολογισμού της αμερικανικής Γερουσίας δήλωσε ότι αμφιβάλλει αν οι ψηφοφόροι του θα ήταν ευτυχείς για την ανάπτυξη αμερικανών στρατιωτών στη Λωρίδα της Γάζας. Έντονη κριτική ασκήθηκε και από το στρατόπεδο των Δημοκρατικών. Η πρόταση ήταν διαταραγμένη και τρελή, δήλωσε ο Δημοκρατικός γερουσιαστής Τιμ Κέιν σύμφωνα με το NBC. Ο Δημοκρατικός Κρις Μέρφι κατηγόρησε τον Τραμπ ότι θέλει να αποσπάσει την προσοχή από τις περικοπές και τις απολύσεις στον κρατικό μηχανισμό.

#Γάζα #ΗΠΑ #Ισραήλ #μετεγκατάσταση #Μέση_Ανατολή