Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Πλαστικών «ανακρίνεται» στη Greenagenda

09:36 20/11/2018 - Πηγή: Green agenda

Συνέντευξη στον Θοδωρή Καραουλάνη

Η συζήτηση για την Κυκλική Οικονομία και τον ρόλο των πλαστικών, ιδίως αυτών μίας χρήσης, βρίσκεται στην αιχμή του ενδιαφέροντος διεθνώς και παράγει συνεχώς νέα δεδομένα σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Στη χώρα μας, το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων με τους φιλόδοξους στόχους, οι θεσμικές εξελίξεις στην ανακύκλωση και τη διάθεση αποβλήτων, η εισαγωγή των μέτρων περιορισμού της πλαστικής σακούλας αλλά και η επικείμενη απαγόρευση σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο των πλαστικών συσκευασιών

και προϊόντων μίας χρήσης, αλλάζουν την εικόνα και τις πρακτικές τόσο της οικονομίας όσο και της κοινωνίας. Ίσως όχι τόσο σύντομα και αποτελεσματικά θα ήθελαν οι εμπνευστές των μέτρων, αλλά σίγουρα με σημαντικές επιπτώσεις.

Για όλα αυτά, αλλά και για το πλαστικό ως υλικό και πρώτη ύλη, την ελληνική βιομηχανία πλαστικών και το ρόλο του Συνδέσμου, η Greenagenda συνομίλησε με τον Δημήτρη Σύρμο, Πρόεδρο του Συνδέσμου Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδος (ΣΒΠΕ), ο οποίος εκφράζει ενδιαφέρουσες απόψεις, που δεν ακούγονται εύκολα στον δημόσιο διάλογο. Και που εκφράζουν τις αγωνίες, τους προβληματισμούς και τις ανησυχίες ενός κλάδου που «βαρύνεται» με μεγάλο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, κάτι που ο Σύνδεσμος αμφισβητεί.

Η ενδιαφέρουσα συνέντευξη έχει ως εξής:

Να ξεκινήσουμε από τα γενικά και να περάσουμε στα ειδικά. Το πλαστικό έχει συμβάλει καθοριστικά μεταπολεμικά στην οικονομική ανάπτυξη. Είναι όμως ένα τεχνητό προϊόν που χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη. Οι τάσεις της κυκλικής οικονομίας μιλούν για μείωση χρήσης των πόρων, επαναχρησιμοποίηση και εν τέλει ανακύκλωση. Το πλαστικό μπορεί να υπηρετήσει αυτούς τους στόχους ή είναι καλύτερο να στραφούμε όλοι σε φυσικά υλικά;

Η Κυκλική Οικονομία είναι μία πολύ σοβαρή παγκόσμια προσπάθεια, επίλυσης της ανεπάρκειας πρώτων υλών από την μία πλευρά, αλλά και αντιμετώπισης της ρύπανσης των στερεών αποβλήτων από την άλλη. Το πλαστικό μαζί με το αλουμίνιο είναι οι καλύτεροι πρεσβευτές αυτής της προσπάθειας. Αυτό συμβαίνει διότι ο μεγάλος χρόνος ζωής των Πλαστικών και του αλουμινίου, (LCA, Life Cycle Assesment) δηλώνει ότι ως πρώτη ύλη έχει μεγάλη αξία, μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί πολλές φορές, άρα είναι ένας «θησαυρός» που τον πετούμε στα σκουπίδια και μένει ανεκμετάλλευτος. Δεν υπάρχουν άλλα ανταγωνιστικά υλικά να στραφούμε, αλλά και δεν είναι έξυπνο να πετούμε χρήσιμα υλικά.

Κατά πόσον μπορεί να συμβάλει το πλαστικό και ειδικά η ελληνική βιομηχανία πλαστικού στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ και της χώρας μας για την ενδυνάμωση της κυκλικής οικονομίας;

Το Πλαστικό είναι ένα «μαγικό» υλικό. Συμβάλει στην υγεία των ανθρώπων, στην υγιεινή των τροφίμων και των ποτών, στην συσκευασία, είναι ίσως το μοναδικό ευγενές, αδρανές, υλικό, που περιγράφεται στον Κώδικα Τροφίμων και Φαρμάκων όλων των Γενικών Χημείων Κρατών του ΟΗΕ. Η Ελληνική Βιομηχανία Πλαστικών μπορεί να βοηθήσει στην επιτυχή κατάληξη της Ευρωπαϊκής Οδηγίας γιατί έχει μεγάλη Τεχνολογική Ανάπτυξη, λόγω της παραγωγής πολλών υλικών συσκευασίας τροφίμων, ποτών, φαρμάκων, τα οποία πρέπει να αντέξουν σε διάφορες καιρικές συνθήκες. Τα υλικά συσκευασίας μπορούν να χρησιμοποιήσουν Ανακυκλωμένα υλικά, οπότε η ανάγκη για παρθένο υλικό θα μειωθεί, με αντίστοιχη εξοικονόμηση αερίων και ορυκτών πρώτων υλών.

Η κύρια κατηγορία εναντίον των πλαστικών ειδών κάθε είδους είναι ότι η αποσύνθεσή τους διαρκεί για δεκαετίες ή εκατονταετίες, επομένως επιβαρύνουν υπέρμετρα το περιβάλλον. Δεν συμφωνείτε ότι η απόρριψή τους στο περιβάλλον είναι καταστροφική;

Η αλυσίδα κύκλου των πλαστικών έχει ως εξής: παραγωγή Α΄ύλης, επεξεργασία και παραγωγή προϊόντων, αγορά και χρήση από τους καταναλωτές, απόρριψη σκουπιδιών στο σύστημα διαλογής (διαχωρισμός στην πηγή και απόρριψη στον μπλε κάδο). Συζητούμε για την αποσύνθεση των πλαστικών απορριμμάτων, όταν υπάρχει Νόμος από το 2009 για την Διαλογή στην πηγή, Διαχωρισμό στον μπλε κάδο, Ανακύκλωση από τους ΦοΔΣΑ και ΚΔΑΥ και επαναχρησιμοποίηση από την Βιομηχανία Πλαστικού. Η αλυσίδα της Κυκλικής Οικονομίας χρειάζεται την ενεργό συμμετοχή ΟΛΩΝ μας. Παρόλα αυτά υπάρχουν ήδη σε κυκλοφορία Βιοδιασπώμενα πλαστικά υλικά με μικρό χρόνο ζωής, τα οποία χρειάζονται κάποιο χρόνο για να μπορέσουν οι εταιρίες παραγωγής να αυξήσουν την παραγωγή τους.

Οι εικόνες και τα ευρήματα στις θάλασσες είναι τραγικά, όσον αφορά τις ποσότητες πλαστικών. Και τα ευρήματα στους ζώντες οργανισμούς, ιδίως τους θαλάσσιους, αλλά και στους ανθρώπους, είναι εφιαλτικά, ιδιαίτερα για τα μικροσωματίδια. Δεν έχουν ευθύνη οι παραγωγοί πλαστικών; Μόνο οι χρήστες και τα κράτη; Φταίνε πάντα οι άλλοι;

Οι εικόνες που κυκλοφορούν είναι από συγκεκριμένες περιοχές της Ν.Α. Ασίας (Κίνα, Βιετνάμ, Μαλαισία, Μπαγκλαντές, Ινδία) Στην περιοχή αυτή παράγονται το 75% των πλαστικών συσκευασίας και υπάρχουν 10 ποταμοί που μεταφέρουν το 90% των θαλασσίων απορριμμάτων, στην Σινική κυρίως θάλασσα. Επίσης είναι εντυπωσιακό ότι ακόμη ΔΕΝ υπάρχει καμία Επιστημονική Τεκμηρίωση για κάποια επίδραση στην διατροφική αλυσίδα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα από τα μικροπλαστικά δημιουργείται από τα σύμμεικτα προϊόντα συσκευασίας που αποτελούνται κυρίως από χαρτί (χημικό πολτό) και επικάλυψη πλαστικού φιλμ. Αυτά ΔΕΝ ανακυκλώνονται, είναι η χειρότερη μορφή συσκευασίας, παρόλα αυτά η Βιομηχανία χάρτου κάνει ότι μπορεί για να αποσιωπήσει το πρόβλημα. Οι παραγωγοί Πλαστικών παράγουν τα υλικά συσκευασίας κατά παραγγελία των πελατών τους. Ας αποφασίσουμε όλοι μαζί, ποιες είναι οι ενδεικνυόμενες χρήσεις και τα αντίστοιχα υλικά που πρέπει να προτιμηθούν.

Ανακύκλωση πλαστικών. Πώς κρίνετε τον νέο Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης Αποβλήτων όσον αφορά τη χωριστή συλλογή ανά ρεύμα στην πηγή, την ανακύκλωση πλαστικών και τους ποσοτικούς στόχους που έχουν τεθεί;

Μπορεί ο ΕΣΔΑ να είναι πρόσφατος, οι στόχοι καινούργιοι και πολύ φιλόδοξοι, αλλά ο σχεδιασμός της ανακύκλωσης, του βασικού εργαλείου δηλαδή, ΔΕΝ είναι νέος. Για παράδειγμα η Ε.Ε.Α.Α. που είναι μία μεικτή εταιρία διαχείρισης και ανακύκλωσης στερεών αποβλήτων με τους μπλε κάδους και κώδωνες, έχει ιδρυθεί το 2001. Δυστυχώς ΔΕΝ έγινε σωστή (μάλλον καθόλου) ενημέρωση στους πολίτες και τα αποτελέσματα του 2017 ήταν απογοητευτικά. Σε σύνολο συλλογής 360.000 τόνων απορριμμάτων, μόνο οι 47.000 τόνοι ήταν ανακυκλώσιμα υλικά (15%). Με την διαλογή αυτή δεν είναι δυνατόν να γίνει ανακύκλωση γιατί πρέπει ο διαχωρισμός να γίνει από την αρχή. Το βασικό πρόβλημα είναι ότι οι ΦοΔΣΑ (Φορείς Διαχείρισης Στερεών Απορριμμάτων) είναι εταιρίες των ΟΤΑ οι οποίοι δεν μπορούν να ανταποκριθούν στη Διοίκηση και Διαχείριση των Μονάδων Επεξεργασίας Απορριμμάτων.

Μπορεί η ελληνική βιομηχανία πλαστικών να ευνοηθεί από την αύξηση στην ανακύκλωση πλαστικών;

Η Ελληνική βιομηχανία Πλαστικών θα ευνοηθεί σημαντικά γιατί θα αποκτήσει μία φθηνή πρώτη ύλη, θα γλυτώσει σημαντικούς φόρους και τέλη και βέβαια θα ξαναγίνει Ανταγωνιστική διεθνώς, διότι αυτή την στιγμή είναι εκτός διεθνών αγορών.

Ο Δημήτρης Σύρμο, Προέδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδος

Το μέτρο για τη χρέωση της πλαστικής σακούλας έφερε στο προσκήνιο τις ελληνικές επιχειρήσεις και δημιούργησε πολλές συζητήσεις. Ακόμη και αν δεν έχει επιτύχει πλήρως, υπάρχει σαφής βελτίωση με μείωση της κατανάλωσης στις λεπτές σακούλες. Υπάρχουν εγχώρια παραγόμενα προϊόντα αντικατάστασης σε ανταγωνιστικές τιμές; Γιατί στις μεγάλες αλυσίδες τουλάχιστον βλέπουμε κυρίως εισαγόμενες τσάντες και χαρτοσακούλες… Πώς κρίνετε εσείς την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί και πώς την διαφαινόμενη τάση ολικής απαγόρευσης κάποια στιγμή;

Οπωσδήποτε το μέτρο περιόρισε σημαντικά την χρήση της σακούλας S/M (πάχους 15-50 μm). Αυξήθηκε η πολύ ψιλή σακούλα (οπωροπωλείου), η πιο χονδρή (επαναχρησιμοποιούμενη) και η πλεκτή πολλαπλών χρήσεων, οι οποίες είναι με αρκετό ανακυκλωμένο υλικό, το οποίο δεν υπάρχει επαρκώς στην Ελληνική αγορά. Έτσι έχουμε πλέον το φαινόμενο των μεγάλων εισαγωγών, πολλές από τις οποίες γίνονται χωρίς επαρκή έλεγχο στα τελωνεία, οπότε η Ελληνική αγορά έχει γεμίσει με Τουρκικές και Βιετναμέζικες σακούλες, κάτι το οποίο δεν ήταν στο αρχικό σενάριο. Τώρα περιορίσθηκε η Ελληνική και έγινε εισαγόμενη η σακούλα. Αν ΔΕΝ γίνει σωστά η Ανακύκλωση στην Ελλάδα η Ελληνική βιομηχανία της σακούλας θα φθίνει και θα αντικατασταθεί από εισαγωγές, οι οποίες βέβαια έδωσαν μεγάλα κέρδη στις αλυσίδες S/M.

Το επόμενο μεγάλο θεσμικό στοίχημα φαίνεται να είναι η απαγόρευση των πλαστικών ειδών μίας χρήσης. Ήδη τα καλαμάκια και τα πλαστικά ποτήρια αποσύρονται από εταιρείες εθελοντικά και εκκρεμεί η πλήρης απαγόρευση και σε ευρωπαϊκό και σε εθνικό επίπεδο. Θα ακολουθήσουν το δρόμο αυτό και άλλα είδη όπως τα είδη πάρτι και πολλά άλλα. Πώς κρίνετε το μέτρο και τι θα επιθυμούσατε εσείς; Θα ανταπεξέλθει ο κλάδος;

Στο σημείο αυτό θα φανεί πολύ σύντομα το λάθος της Ευρωπαϊκής Οδηγίας. Γίνεται αναφορά μόνο στα Πλαστικά μίας χρήσης (καλαμάκια, πιατάκια, μπατονέτες, αναδευτήρες. Εφόσον δεν αναφέρεται υλικό προς αντικατάσταση, φαίνεται ότι αυτά θα αντικατασταθούν από χάρτινα (χημικός πολτός) τα οποία θα έχουν επικάλυψη πλαστικού φιλμ. Αυτά τα προϊόντα έχουν 2 σημαντικά προβλήματα:

1. ΔΕΝ Ανακυκλώνονται και όταν λιώσουν δημιουργούν τη σκόνη και τα μικροπλαστικά, κάτι που θέλουμε κατά τα άλλα να αποφύγουμε.
2. Όταν δεν είναι επαρκές το πάχος του πλαστικού φίλμ, μπορεί να δημιουργηθούν φυσαλίδες και τρυπούλες από τις οποίες θα υπάρχει επαφή με τα τρόφιμα, οπότε θα υπάρχει μετανάστευση των χημικών που αποτελούν τον χημικό πολτό χάρτου. Είναι μία «βόμβα» στη διατροφική αλυσίδα.

Σε κάθε περίπτωση, με τέτοια σπουδή που γίνονται πλέον οι αλλαγές κανονισμών και προδιαγραφών, ΔΕΝ μπορεί να ακολουθήσει και να κάνει τις αναγκαίες επενδύσεις η Ελληνική βιομηχανία, με τα capital controls, την έλλειψη ρευστότητας και το ανύπαρκτο ΕΣΠΑ. Θυμηθείτε τι έγινε με τα οξοβιοδιασπώμενα, τα οποία απαγορεύτηκαν 4 χρόνια μετά την Οδηγία που τα επέβαλε. Όσοι είχαν κάνει επενδύσεις προς την κατεύθυνση αυτή, κατέγραψαν μεγάλες ζημιές.

Ποια είναι τα ποσοστά της ελληνικής βιομηχανίας πλαστικού σήμερα σε σχέση με τις εισαγωγές; Έχετε, μέσα στην κρίση, ορισμένες ιστορίες επιτυχίας ή στοιχεία που να προκαλούν αισιοδοξία για τον κλάδο;

Ο αρμόδιος φορέας για να κάνει τους σχετικούς ελέγχους και να δίνει στοιχεία είναι ο ΕΟΑΝ. Ζητούμε στοιχεία και λαμβάνουμε την απάντηση ότι έκαναν τον σχετικό νόμο το 2017, το τέλος ευθύνης παραγωγού και σακούλας έχει επιβληθεί, αλλά το σώμα Επιθεωρητών και Ελεγκτών θα γίνει μάλλον μετά το τέλος του καλοκαιριού 2019, δηλαδή μετά τις Εκλογές και ανάλογα αν και ποια θα είναι η Κυβέρνηση. Αυτή είναι μία ιδιαίτερα δυσάρεστη εξέλιξη.

Αναλάβατε σε μια δύσκολη περίοδο τον ΣΒΠΕ. Τι νομίζετε ότι αξίζει να ξέρει το ευρύτερο κοινό για όσα έγιναν στη θητεία σας;

Ο Σύνδεσμος είχε δώσει το βάρος του μόνο στην σακούλα και μάλιστα το τελευταίο διάστημα που επεβλήθη ο Νόμος. Ξεκινήσαμε από το μηδέν, να βάλουμε στην συνολική εικόνα τον Σύνδεσμο. Μέχρι τις αρχές του χρόνου κανένας δεν μας δεχόταν ως συνομιλητή, την στιγμή που είμαστε οι μοναδικοί δυνητικοί Ανακυκλωτές. Επίσης κάναμε πολύ δυνατή την παρουσία μας στην Ευρώπη και στους Ευρωπαϊκούς Συνδέσμους παραγωγών Α΄Υλών και των μεταποιητών. Πετύχαμε να φέρουμε το Mediterranean Advisory Board των Πολυεθνικών Εταιριών παραγωγής Α΄Υλών στην Αθήνα τον Οκτώβρη και αμέσως μετά διοργανώσαμε το Διεθνές Συνέδριο του Σ.Β.Π.Ε., στο οποίο παρευρέθηκαν πολλοί ξένοι Αξιωματούχοι Διεθνών οργανισμών, Πολιτικοί, Καθηγητές. Στις συνεδρίες αυτές κάναμε γνωστές τις θέσεις του Συνδέσμου με θάρρος και τεκμηρίωση, κάτι το οποίο έκανε εντύπωση, εκτιμήθηκε και αποτυπώθηκε στις σχετικές ανακοινώσεις τους προς τις Ευρωπαϊκές Υπηρεσίες.

Δεδομένων όσων ήδη συζητήσαμε, πως θα κρίνατε ως εκπρόσωπος του κλάδου των πλαστικών τη συνεργασία με τα αρμόδια Υπουργεία, τους φορείς όπως ο ΕΟΑΝ αλλά και τις ΜΚΟ; Έχετε καλές σχέσεις; Παράγονται κοινά αποδεκτά αποτελέσματα από τις επαφές και τις συνεργασίες;

Εξ αρχής είμαστε ειλικρινείς αλλά και ρεαλιστές στις συζητήσεις και διαπραγματεύσεις με το Υπουργείο, τους Φορείς και τις Οργανώσεις. Δεχθήκαμε το μέγεθος της ευθύνης μας, ως Παραγωγών. Ζητήσαμε όμως να πράξουν το ίδιο και οι Αρμόδιοι εφαρμογής Οδηγιών, Κανονισμών και Νόμων. Ζητήσαμε Επιστημονική Τεκμηρίωση για κάθε απόφαση, ζητήσαμε πλήρη εφαρμογή των Νόμων. Το ίδιο ζητήσαμε και από τις Οικολογικές Οργανώσεις και τις ΜΚΟ. Η αλήθεια είναι ότι στην αρχή υπήρχε μία δυσπιστία, ειδικά στην Ελλάδα, όπου η Επιχειρηματικότητα είναι «στο απόσπασμα» και φέρνει αρνητικά συναισθήματα στον λαό. Συζητήσαμε αρκετές ώρες, βρεθήκαμε σε δημόσιες αντιπαραθέσεις, ανταλλάξαμε απόψεις και βρήκαμε ότι το Περιβάλλον δεν μπορεί να περιμένει και η βιωσιμότητα του απαιτεί την σοβαρή προσπάθεια και συναίνεση όλων των εμπλεκομένων. Το βασικό moto που χρησιμοποιώ είναι: τελειώνουμε με τους Ακτιβισμούς, αρχίζουμε τις Δράσεις για ένα Βιώσιμο Περιβάλλον.

Να κλείσουμε με μερικές ερωτήσεις για το μέλλον. Τι φιλοδοξείτε να πετύχετε μέσω του Συνδέσμου τα επόμενα χρόνια για τη βιομηχανία Πλαστικών στη χώρα μας;

Το Όραμα είναι ο μετασχηματισμός της Ελληνικής Βιομηχανίας Πλαστικών σε Ηγέτιδα δύναμη στην εξέλιξη και παραγωγή Περιβαλλοντικά φιλικών υλικών, η απόκτηση κουλτούρας του λαού μας στην Διαλογή στην πηγή, τον επιλεκτικό Διαχωρισμό των υλικών, την Ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση των Πλαστικών δευτερευόντων υλικών. Η Ελληνική Βιομηχανία Πλαστικών πρέπει να έχει την δυνατότητα να ξαναγίνει Ανταγωνιστική σε σχέση με τις χώρες χαμηλού κόστους. Ελπίζουμε η Ελληνική Πολιτεία να αποφασίσει να κάνει τροποποίηση των σχετικών Νόμων και να μπορούν να συμμετάσχουν και τα Ανακυκλωμένα υλικά στις Δημόσιες προμήθειες.

Πιστεύετε ότι ο κλάδος μπορεί να αυξήσει τις επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη και συνεπακόλουθα την προστιθέμενη αξία για τη χώρα; Υπάρχει ικανοποιητική σύνδεση των εταιρειών του κλάδου με τα ελληνικά πανεπιστήμια και πως μπορεί να βελτιωθεί;

Οι συνθήκες είναι δυσμενείς. Έχουμε capital controls, έλλειψη ρευστότητας, έλλειψη επενδυτικών Νόμων και ΕΣΠΑ. Κυρίως όμως έχουμε πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις οι οποίες δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις επαναλαμβανόμενες αλλαγές Κανονισμών από πλευράς Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Έχουμε ζητήσει, μέσω των Ευρωπαϊκών Συνδέσμων που συμμετέχουμε και το έχουν αποδεχθεί, την επαρκή Τεκμηρίωση των Οδηγιών για να μην χρειάζεται να γίνονται τροποποιήσεις και ακυρώσεις, τις οποίες δεν μπορούν να παρακολουθήσουν οι Παραγωγικές επιχειρήσεις. Τα Πανεπιστήμια είναι σε πλήρη σύγχυση διότι εκεί που η Καινοτομία ήταν στον σχεδιασμό και παραγωγή διαρκώς σύνθετων υλικών και προϊόντων, που έδιναν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε ορισμένες επιχειρήσεις που συνεργάζονταν, τώρα ξαφνικά αλλάζει όλο το μοντέλο και τους ζητούν να επανέλθουν σε απλά υλικά με διαφοροποίηση στην παραγωγική διαδικασία, ώστε να είναι εύκολα Ανακυκλώσιμα.

Μήπως με τους συνεχώς αυξανόμενους περιορισμούς στα πλαστικά, στα χημικά, γενικά στους τεχνητούς πόρους, βρισκόμαστε σε μια σταδιακή και χρονοβόρα αλλά σταθερή πορεία αλλαγής παραγωγικού παραδείγματος; Μήπως και το πλαστικό αποτελέσει εν τέλει παρελθόν, όπως άλλες πρώτες ύλες στο παρελθόν, τουλάχιστον στα προϊόντα που έχουν σύντομο κύκλο ζωής;

Η Επιστήμη έχει δείξει ότι τα υλικά κάνουν τον κύκλο τους, εφόσον βρεθεί υλικό που μπορεί να τα αντικαταστήσει και να είναι πιο ανταγωνιστικό, φιλικό, φθηνό, αξιόπιστο, ασφαλές. Στην περίπτωση του Πλαστικού ΔΕΝ ισχύει τίποτε από αυτά. ΔΕΝ υπάρχει ανταγωνιστικό υλικό, το Πλαστικό είναι αδρανές, μη τοξικό υλικό, χρησιμοποιείται ιδιαίτερα στην Ιατρική επιστήμη, σώζει ή διευκολύνει καθημερινά ανθρώπινες ζωές, είναι ιδιαίτερα φθηνό, ανακυκλώνεται 100%, έχει μεγάλη διάρκεια ζωής. Το παραγωγικό μοντέλο χρειάζεται να αλλάξει, η καταναλωτική συμπεριφορά πρέπει να αλλάξει. Η Οδηγία της Κυκλικής Οικονομίας προβλέπει μέχρι το 2030 να έχουμε περιορίσει στο ελάχιστο τα στερεά απορρίμματα, να έχουμε ΧΥΤΑ μόνο το 10% των σημερινών και να γίνεται ταφή μόνο των στερεών υπολειμμάτων, αφού έχουν αφαιρεθεί τα Ανακυκλώσιμα, τα Οργανικά (composte) και να έχουν μείνει μόνο τα λοιπά αδρανή υλικά.

Έχουμε πολύ δρόμο μέχρι να αλλάξουμε Παιδεία, Κουλτούρα και καταναλωτικές συνήθειες.