Τα δάση, το αστικό πράσινο και η δημόσια υγεία

15:58 6/5/2019 - Πηγή: Green agenda

του δρος Χρίστου Θ. Γαλλή

Η αστικοποίηση και οι σύγχρονες αλλαγές στον τρόπο ζωής έχουν περιορίσει τις δυνατότητες του ανθρώπου για επαφή με τη φύση. Ταυτόχρονα, πολλές κοινωνίες αντιμετωπίζουν αυξανόμενη συχνότητα κακής σωματικής και ψυχικής υγείας που συνδέεται τόσο με το χρόνιο άγχος και την ανεπαρκή σωματική δραστηριότητα όσο και με την έκθεση σε ανθρωπογενείς περιβαλλοντικούς κινδύνους, οι οποίοι δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο από την ιατρική και την τεχνολογία.

Ανάμεσα στους επιβαρυντικούς παράγοντες περιλαμβάνονται τα ολοένα και αυξανόμενα καθιστικά επαγγέλματα, το ψυχικό

άγχος που γεννά ο αστικός τρόπος διαβίωσης και οι σύγχρονες εργασιακές πρακτικές, καθώς και οι περιβαλλοντικές συνθήκες. Η αύξηση του θορύβου, το θερμικό στρες και η ατμοσφαιρική ρύπανση συμβάλλουν περαιτέρω στην επιβάρυνση της ψυχικής υγείας του σύγχρονου ανθρώπου. Το αποτέλεσμα είναι μείζονα προβλήματα δημόσιας υγείας, αυξημένες δαπάνες για συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, αλλά και μείωση της παραγωγικότητας στην εργασία, αυξημένη απουσία εργασίας και κακές κοινωνικές σχέσεις.

Τα δάση, τα αστικά και περιαστικά άλση, τα αστικά πάρκα, οι κήποι και οι χώροι πρασίνου παρέχουν ευκαιρίες για τη βελτίωση αυτών των τάσεων. Από τη διεθνή βιβλιογραφία τεκμηριώνεται η θετική συσχέτιση της έκθεσης σε τέτοια φυσικά περιβάλλοντα και των διαφόρων δεικτών της ανθρώπινης υγείας. Το βασικό μήνυμα που αναδύεται από την τεκμηριωμένη έρευνα είναι ότι η επαφή με τη φύση, και γενικότερα με τους χώρους πρασίνου, βελτιώνει την ψυχική υγεία, μειώνοντας το άγχος, ενισχύοντας τη διάθεση, αμβλύνοντας την ένταση της κατάθλιψης, του θυμού και της κούρασης, αυξάνοντας τη ζωτικότητα και την ευεξία.

Το περπάτημα και άλλες δραστηριότητες στα δάση και στους αστικούς και περιαστικούς χώρους πρασίνου σχετίζονται, πιο συγκεκριμένα, με τη θετική διάθεση, την αυξημένη συνεχή προσοχή και τη γνωστική λειτουργία, με μειωμένο φυσιολογικό στρες (π.χ. καρδιακό ρυθμό, αρτηριακή πίεση, σάκχαρο αίματος, ορμόνες άγχους κ.λπ.) και βελτίωση φυσιολογικών λειτουργιών (π.χ., προάγοντας τη δραστηριότητα και αυξάνοντας τον αριθμό των κυττάρων φυσικών φονέων και των επιπέδων των διακυτταρικών αντικαρκινικών πρωτεϊνών και ενζύμων). Συμβάλλουν έτσι σε ισχυρότερο ανοσοποιητικό σύστημα και υγιές καρδιαγγειακό σύστημα.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί να επηρεάσει πολλά συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού όπως το αναπνευστικό, το καρδιαγγειακό, το νευρικό, το ουροποιητικό και το πεπτικό, αλλά και να επηρεάσει δυσμενώς το αναπτυσσόμενο έμβρυο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Τα αστικά δάση μπορούν να απορροφήσουν ένα σημαντικό μέρος αυτής της αστικής ατμοσφαιρικής ρύπανσης και έτσι να συμβάλουν στη βελτίωση της δημόσιας υγείας. Γι’ αυτούς και για άλλους λόγους, οι σύγχρονες στρατηγικές παρεμβάσεις στη δημόσια υγεία θα πρέπει να εξετάσουν και να αξιοποιήσουν την αξία των δασών και των χώρων πρασίνου στον πολεοδομικό σχεδιασμό και τον γενικότερο χωροταξικό σχεδιασμό. Ενα βασικό μήνυμα είναι ότι οι πόλεις μπορούν να ενισχύσουν τη δημόσια υγεία μέσω του αστικού σχεδιασμού πράσινων χώρων.

Τα δάση, τα αστικά και περιαστικά άλση και οι άλλοι χώροι πρασίνου μπορούν να ενσωματωθούν στα συστήματα δημόσιας υγείας και στις πολιτικές για την προώθηση της ψυχικής και σωματικής υγείας. Υποστηρίζοντας την πνευματική ευεξία και την άμβλυνση του άγχους, την τόνωση της κοινωνικής συνοχής, ενθαρρύνοντας τη φυσική άσκηση και δραστηριότητα, μειώνοντας την έκθεση σε ατμοσφαιρικούς ρύπους, θόρυβο και υπερβολική θερμότητα, μπορούν να συνεισφέρουν στη μείωση της νοσηρότητας και θνησιμότητας των κατοίκων.

Η ανθρώπινη υγεία και η ευημερία είναι ζωτικά κοινωνικοπολιτικά θέματα και ζητήματα δημόσιας υγείας για σήμερα και το μέλλον. Οι χώροι πρασίνου κάθε μορφής μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την υγεία και την ευημερία του πληθυσμού, στον βαθμό που θα μπορούσαν κάλλιστα να θεωρηθούν ένα είδος ασφάλισης υγείας.

*Ο δρ Χρίστος Θ. Γαλλής είναι διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ. Το άρθρο του δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή»