«Αναστάσεως ημέρα»: Ελληνορθόδοξα Εθιμικά Γ΄

09:32 22/5/2022 - Πηγή: dogma

         Η Διακαινήσιμος Εβδομάδα που ακολουθεί αρχίζει από την Δευτέρα του Πάσχα και φτάνει ως την Κυριακή του Θωμά, η οποία είναι αναστάσιμη και πανηγυρική, και στις μέρες της, κατά την εθιμοταξία κάθε τόπου, τελούνται πανηγυρικές αναστάσιμες θείες λειτουργίες, πάνδημες λιτανείες στον παραγωγικό χώρο κάθε κοινότητας και δημόσιοι τελετουργικοί χοροί στην πλατεία κάθε χωριού. Ο λαός έχει δώσει πολλά ονόματα στην εβδομάδα αυτή: «Ασπροβδόμαδο», «Λαμπρόσκολα», «Λαμπροήμερα» κ.λπ.

Σε πολλές περιοχές όλη η εβδομάδα

αυτή είναι εθιμική αργία, πιστεύουν μάλιστα πως όσοι εργαστούν θα δουν τις καλλιέργειές τους να καταστρέφονται από χαλαζόπτωση. Στην Ήπειρο πάλι δεν λούζονται, ούτε βρέχουν τα μαλλιά τους, πιστεύοντας πως αν το κάνουν θα ασπρίσουν γρήγορα. Επίσημη θεωρείται η λειτουργία της Δευτέρας του Πάσχα, της «Νιάς Δευτέρας» ή «Ασπροδευτέρας», η οποία αρχίζει χωρίς κωδωνοκρουσίες, και επιβάλλεται πρόστιμο υπέρ του ναού σε όσους αργήσουν να προσέλθουν στο ναό.

Συνηθισμένη, ιδίως στους Ποντίους, είναι η επίσκεψη την ημέρα αυτή στα κοιμητήρια, και η διοργάνωση τελετουργικών νεκροδείπνων πάνω στους τάφους των συγγενών, όπου αποθέτουν κουλούρια και κόκκινα αβγά. Σε περιοχές της Ευρυτανίας μετά τη λειτουργία ρίχνουν κόκκινα αβγά από το βράχο, σε ανάμνηση, κατά την τοπική παράδοση θαύματος σύμφωνα με το οποίο έπεσε από εκεί στο γκρεμνό μικρό παιδί με το κόκκινο αβγό στα χέρι, χωρίς να πάθει το παραμικρό. Πίστευαν μάλιστα ότι το έθιμο αυτό συντελούσε στην ευκαρπία των σοδειών τους. Στα Μέγαρα τελούνταν αγερμός των παιδιών, τα «Ρουσάλια», κατά τον οποίο περιφέρονταν από σπίτι σε σπίτι σταυρός στολισμένος με λουλούδια και σημαία στην κορυφή, ενώ τραγουδούσαν και σχετικά αγερμικά και ευγονικά τραγούδια. Κοινά επίσης, όλη την εβδομάδα, ήταν τα εξοχικά γεύματα, οι πάνδημοι χοροί και οι διασκεδάσεις. Την Τετάρτη, σε ορισμένες περιοχές, άρχιζαν τελετουργικά το ξεβοτάνισμα των σπαρτών, που είχαν αρχίσει την ανοιξιάτικη αναβλάστησή τους.

Την Πέμπτη, την λεγόμενη «Ασπροπέφτη», «Λαμπροπέφτη» ή «Πρωτόπεφτο», σε περιοχές που πλήττονταν από σφοδρούς ανέμους, όπως για παράδειγμα η Κάρυστος, χόρευαν έναν ειδικό τελετουργικό χορό, ενώ αλλού, όπως στη Σίφνο, τον αντίστοιχο χορό «του κυρ Βοριά» χόρευαν μετά τον εσπερινό της Κυριακής της Τυρινής. Επίσης την ημέρα αυτή δεν έμπαιναν στα αμπέλια και δεν έγνεθαν οι γυναίκες των οικογενειών που ασχολούνταν με την αμπελοκαλλιέργεια, επειδή φοβόταν την χαλαζόπτωση, ενώ αλλού δεν πήγαιναν στο κτήματα, φοβούμενοι την καταστροφή των καρπών.

Η Παρασκευή είναι η ημέρα εορτής της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής. Τέλος το Σάββατο του Πάσχα, το λεγόμενο από το λαό «Νιοσάββατο», «Μαυροσάββατο» ή «Ασπροσάββατο» επισκέπτονταν με κουλούρια και κόκκινα αβγά τους τάφους των συγγενών τους στα κοιμητήρια, στην Κίο της Βιθυνίας μάλιστα οι συγγενείς των πρόσφατα πεθαμένων ζύμωναν τσουρέκια με κόκκινα αβγά, τα στόλιζαν με λουλούδια και τα μοίραζαν στα σπίτια όσων ακολούθησαν την πομπή της κηδείας. Στις Μέτρες της Θράκης την ημέρα αυτή λούζονταν, πιστεύοντας ότι έτσι θα απολάμβαναν μακροζωία και θα πρόφταιναν να δουν τα μαλλιά τους άσπρα. Στο σύγχρονό μας και νεωτερικό περιβάλλον, η εβδομάδα αυτή είναι περίοδος διοργάνωσης πολλών ψυχαγωγικών και περιηγητικών εκδρομών, του καλού κατά κανόνα καιρού βοηθούντος.

Όσον αφορά τους τελετουργικούς πασχαλινούς χορούς της αναστάσιμης αυτής περιόδου, καταρχήν πρέπει να σημειώσουμε ότι πρόκειται για πασχαλινές τελετουργίες, που αποτελείται από τα τρία βασικά δομικά χαρακτηριστικά των ελληνικών πασχαλινών θρησκευτικών τελετουργιών, δηλαδή πασχαλινή και πανηγυρική θεία λειτουργία, περιφορά των εικόνων γύρω από το χωριό και τελετουργικό, συνήθως χωρίς μουσικά όργανα και επαγγελματίες μουσικούς, χορό στην πλατεία του ναού ή του χωριού, συνηθέστατα γύρω από κάποιο μεγάλο και παμπάλαιο δένδρο, που αποκτά εμβληματική υπόσταση για τη συγκεκριμένη κοινότητα.

Παρόμοιες λιτανείες εικόνων, την Δευτέρα ή την Τρίτη του Πάσχα, σπανιότερα δε άλλες μέρες της Διακαινησίμου, όπως η Παρασκευή εορτή της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής, έχουμε διάσπαρτες σε όλο τον ελληνικό και γενικότερα τον ορθόδοξο βαλκανικό χώρο. Όπως συστηματικά έχει υποστηριχθεί στη σχετική ελληνική και ξένη βιβλιογραφία, οι λιτανείες αυτές αποσκοπούν στην μετάδοση της ευλογίας και του αγιασμού του Πάσχα σε όλη την περιφέρεια του οικισμού, όχι μόνο στον δομημένο χώρο, αλλά και στον χώρο οικονομικής εκμετάλλευσης και δραστηριοποίησης των κατοίκων, στα χωράφια και τα ποιμνιοστάσια κάθε χωριού.

Για τον λόγο άλλωστε αυτό σε πολλές περιοχές του βορειοελλαδικού χώρου συνδυάζεται με την πρακτική του εξαγιασμού παλαιών δένδρων με την τελετουργική τοποθέτηση σε αυτά αγιασμένου άρτου από τον ιερέα, το γνωστό μας «ύψωμα» των δένδρων. Ανάλογες λιτανείες, με ταυτόχρονο ραντισμό της φύσης και των χωραφιών με αγιασμό, γίνονται ακόμη και στις μονές του Αγίου Όρους κατά την Δευτέρα και την Τρίτη του Πάσχα, μέσω των οποίων, και με την παράλληλη λιτάνευση των θαυματουργών και εφεστίων εικονισμάτων κάθε μονής, επιδιώκεται ο τελετουργικός καθαγιασμός της ευρύτερης παραγωγικής περιοχής που υπάγεται στην δικαιοδοσία και εντάσσεται στην ιδιοκτησία κάθε μονής.

The post «Αναστάσεως ημέρα»: Ελληνορθόδοξα Εθιμικά Γ΄ appeared first on Dogma.