Εκκλησιαστικές Εθιμοταξίες: Οι Εορτές των Συνάξεων τοπικών Αγίων – Β΄

15:42 22/1/2025 - Πηγή: dogma

Όσον αφορά τις εορτές των συνάξεων τοπικών αγίων, πρέπει εδώ να τονίσουμε ότι στην διάδοση τέτοιων νεωτερικών πανηγυρικών και εθιμικών μορφών σπουδαίο ρόλο παίζουν τα ηλεκτρονικά πρακτορεία εκκλησιαστικών ειδήσεων, και δευτερευόντων τοπικού και εκκλησιαστικού ενδιαφέροντος και περιεχομένου ιστοσελίδες, όπου αναρτώνται φωτογραφίες από αυτές τις εθιμικές εκδηλώσεις. Κατόπιν η πρακτική της μιμήσεως και της αναπαραγωγής των τελετουργικών μορφών, η οποία στηρίζεται στην πάγια και διαπιστωμένη αγάπη του λαϊκού ανθρώπου προς το τελετουργικό και τις ποικίλες

εκδηλώσεις του, λειτουργούν, ώστε οι νεωτερικές εθιμικές αυτές μορφές να αναπαράγονται και σε άλλες παρόμοιες εκκλησιαστικές και λατρευτικές συγκυρίες, παίρνοντας τον χαρακτήρα λαογραφικού φαινομένου, που επαναλαμβάνεται σταθερά και διαδίδεται συνεχώς.

Ως τοπικοί άγιοι, στις περιπτώσεις αυτές εκλαμβάνονται όσοι, παλαιότεροι αι νεότεροι, οικουμενικοί ή τοπικώς λατρευόμενοι, έζησαν, μαρτύρησαν ή άσκησαν στον συγκεκριμένο τόπο, ο οποίος ταυτίζεται με τα εδαφικά όρια κάθε Μητροπόλεως, ή ακόμη και κατάγονται, γεννήθηκαν ή ανατράφηκαν εντός αυτών, ακόμη και αν έδρασαν και αγίασαν αλλού. Έτσι, για παράδειγμα, το τοπικό αγιολόγιο της Ιεράς Μητρόπολης Θηβών και Λεβαδείας περιλαμβάνει και τον άγιο Ρηγίνο επίσκοπο Σκοπέλου, με το κριτήριο ότι ήταν Λεβαδεύς, ενώ στους Ευβοείς αγίους συμπεριλαμβάνονται ο απόστολος Παύλος, ως κηρύξας εκεί τον χριστιανισμό και ο άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως, ως διατελέσας ιεροκήρυκας στην περιοχή.

Οι Συνάξεις των τοπικών αγίων συνήθως καθιερώνονται με απόφαση του τοπικού Μητροπολίτη, οι οποίες επικυρώνονται με ανάλογες αποφάσεις της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, μετά από αίτημά του. Η Ιερά Σύνοδος επίσης με απόφασή της εγκρίνει και την ακολουθία της εορτής, η οποία κατά κανόνα ανατίθεται από την Μητρόπολη σε κάποιον από τους σύγχρονους υμνογράφους της Εκκλησίας, κληρικούς ή λαϊκούς, και περιλαμβάνει τα σχετικά με τον πανηγυρικό εσπερινό, τον όρθρο και την παράκληση των αγίων, ενίοτε δε και εικοσιτέσσερις οίκους, κατά το πρότυπο των «Χαιρετισμών» της Θεοτόκου.

Επίσης να σημειωθεί ότι για τις ανάγκες της εορτής συνήθως αγιογραφείται εικόνα της Συνάξεως, με τις μορφές των αγίων γύρω από τον Χριστό ή την Παναγία, ή σε ομάδα πολυπληθή, αναλόγως του αριθμού τους. Οι εικόνες αυτές μάλιστα αναπαράγονται και τοποθετούνται στους κυριότερους ενοριακούς ναούς της Μητρόπολης, ενώ η μνημόνευση των αγίων ως ομάδας εντάσσεται και στις τυπικές απολύσεις όλων των εκκλησιαστικών ακολουθιών, ώστε η εορτή να παγιωθεί στη λατρευτική συνείδηση των πιστών κάθε περιοχής.

Η ημερομηνία κατά την οποία πανηγυρίζεται η Σύναξη καθορίζεται είτε με βάση τα πασχάλια κάθε χρονιάς, ώστε να συμπίπτει λ.χ. με κάποιαν από τις Κυριακές του Πεντηκοσταρίου, άρα είναι κινητή εορτή, είτε με βάση τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε τόπου. Έτσι, λ.χ. η «Σύναξις των εν Σάμω διαλαμψάντων αγίων» έχει καθιερωθεί στο πρώτο Σαββατοκύριακο του Αυγούστου, δεδομένου ότι την ίδια μέρα η τοπική Εκκλησία τιμά τους αποδήμους Σαμίους, αλλά και την μνήμη των κοιμηθέντων αποδήμων, και έτσι συμπίπτει με την αρχή των θερινών διακοπών και την όσο το δυνατόν μαζικότερη παρουσία τους στο νησί.

Διαβάζουμε σχετικά στο δελτίο τύπου που εκδόθηκε από την τοπική Εκκλησία για την πανήγυρη: «Την Κυριακή 28η Ιουλίου το πρωί, τελέσθηκε ο Πανηγυρικός Όρθρος και στη συνέχεια η πανηγυρική Αρχιερατική Θεία Λειτουργία στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου Καρλοβάσου. Ακολούθως τελέσθηκε το ιερό μνημόσυνο υπέρ των ψυχών των απανταχού γης αποδήμων Σαμίων, αφού καθιερώθηκε η Κυριακή των Σαμίων Αγίων να είναι αφιερωμένη στους αποδήμους Σαμίους, ενώ έγινε και η λιτάνευση των Ιερών Λειψάνων και των Ιερών εικόνων πέριξ του Ιερού Ναού με την παρουσία της Φιλαρμονικής Καρλοβάσου ‘Κλεάνθης ο Σάμιος’».

Από άποψη εκκλησιαστικής λατρευτικής εθιμοταξίας η εορτή περιλαμβάνει πανηγυρικό εσπερινό την παραμονή, λιτανεία των εικόνων και των λειψάνων των εορταζομένων αγίων, πανηγυρική υπαίθρια αρτοκλασία, και πανηγυρική θεία λειτουργία την κυριώνυμη ημέρα, με ευλόγηση εορταστικών κολλύβων και ενίοτε διοργάνωση τοπικού πανηγυριού το απόγευμα της ίδιας μέρας, κατά την λατρευτική και τελετουργική παράδοση κάθε τόπου. Μάλιστα, συνήθως στις λατρευτικές εκδηλώσεις προσκαλούνται και άλλοι αρχιερείς και κληρικοί, ώστε με τον πολυαρχιερατικό εσπερινό και την ανάλογη θεία λειτουργία να δοθεί η μεγαλύτερη δυνατή εκκλησιαστική λαμπρότητα σε αυτές της λειτουργικές πράξεις.

Στους σχετικούς πανηγυρικούς λόγους, που εκφωνούνται από τους επικεφαλής των αντίστοιχων λατρευτικών συνάξεων, οι συμμετέχοντες Αρχιερείς ευχαριστούνται συνήθως δια μακρών και ονομαστικά. Η στιγμή ενίοτε προσφέρεται και για την άσκηση πτυχών εκκλησιαστικής πολιτικής, με ευχαριστίες και αντευχαριστίες που εδράζονται σε αντίστοιχες δομές και σχέσεις. Ας δούμε ένα παράδειγμα από τον εορτασμό των αγίων της Μεσσηνίας: «Προ του πέρατος της Ακολουθίας ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Καρθαγένης κ. Μελέτιος … ευχαρίστησε τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομο για την ευγενική πρόσκληση και μετέφερε την «εγνωσμένη», όπως χαρακτηριστικά είπε, αγάπη του Μακαριωτάτου Πατριάρχου Αλεξανδρείας κ. Θεοδώρου προς τον Άγιο Μεσσηνίας, τον κλήρο και τον λαό της Μεσσηνίας, έχοντας νωπή ακόμη την ανάμνηση της υποδοχής που του επεφύλαξαν κατά τον παρελθόντα Φεβρουάριο».

Χρειάζεται όμως περισσότερη εξειδίκευση, η οποία θα συνεχιστεί στο επόμενο άρθρο μας.

The post Εκκλησιαστικές Εθιμοταξίες: Οι Εορτές των Συνάξεων τοπικών Αγίων – Β΄ appeared first on Dogma.