Κάτω Παναγιά, το μοναστήρι δίπλα στον Άραχθο

14:03 26/11/2021 - Πηγή: dogma

Η Ιερά Μονή Γεννήσεως Θεοτόκου ή Κάτω Παναγιάς (γνωστότερη ως Κάτω Παναγιάς) ή της οδού της Βρύσεως, όπως παλιότερα αναφέρεται στις πηγές, είναι χτισμένη στους πρόποδες του λόφου Περάνθη, 20 λεπτά περίπου δυτικά από την Άρτα, σε ειδυλλιακή τοποθεσία δίπλα στον ποταμό Άραχθο.

Ιδρύθηκε το 1250 από τον δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β΄ Δούκα και τη σύζυγό του, μετέπειτα Αγία Θεοδώρα. Η ίδρυσή της συμπίπτει με την περίοδο που ήκμαζε το Δεσποτάτο της Ηπείρου.

Το όνομα Κάτω Παναγιά δόθηκε στη μονή για να διακρίνεται σε σχέση με την Παρηγορήτισσα,

η οποία είναι κτισμένη σε ψηλότερο επίπεδο απ᾿αυτό της μονής. Είναι ένα από τα τρία μοναστήρια που ο Μιχαήλ έχτισε ως ένδειξη της ειλικρινούς μετανοίας του (όπως μας πληροφορεί ο βιογράφος της Αγίας Θεοδώρας, Ιώβ μοναχός),  για τη συζυγική απιστία στην οποία περιέπεσε με μια αρτινή αρχόντισσα, την Γαγγρινή, από τη οποία μάλιστα, απέκτησε και δύο νόθους γιούς.

Οι άλλες δύο μονές είναι της Παναγίας των Βλαχερνών, στο ομώνυμο χωριό του δήμου Βλαχέρνας και του Αγίου Γεωργίου, όπου και ο σημερινός ναός της Αγίας Θεοδώρας, εντός της πόλεως της Άρτας. Σε αυτή την τελευταία, μάλιστα, η Αγία Θεοδώρα έζησε ως μοναχή τα τελευταία 10 χρόνια της ζωής της μέχρι και της κοιμήσεώς της, το 1280, οπότε και η μονή μετονομάστηκε σε μονή της Αγίας Θεοδώρας.

Από το αρχικό κτηριακό συγκρότημα σώζεται μόνο το καθολικό, εκπληκτικής αρχιτεκτονικής σταυρεπίστεγος ναός, με κεραμικό περίτεχνο διάκοσμο και εντοιχισμένους όγκους μαρμάρου, παρμένους από τα ερείπια της γειτονικής Αμβρακίας, στη δυτική εξωτερική πλευρά του οποίου υπάρχει ευδιάκριτο το μονόγραμμα του Μιχαήλ Δούκα, δεσπότου της Ηπείρου κατά τα χρόνια 1237 – 1270. Ο ναός είναι αγιογραφημένος σε διάφορες περιόδους με αρχαιότερη εκείνη του διακονικού, που φέρεται ως σύγχρονη της κατασκευής του, δηλαδή τα μέσα του 13ου αιώνα. Όσον αφορά τα κελλιά και τα άλλα βοηθητικά κτίρια, είναι μεταγενέστερα.

Μέχρι το 1953 η μονή ήταν ανδρώα, οπότε και μετατράπηκε σε γυναικεία όταν ήταν Μητροπολίτης Άρτης ο μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Σεραφείμ (Τίκας). Πρώτη Ηγουμένη της Μονής διετέλεσε η μακαριστή μοναχή ηπειρωτικής καταγωγής (Μέτσοβο) Γερόντισσα Αγνή Παπαδημητρίου, χάρη στην οποία η Μονή ξαναβρήκε ζωή και απέκτησε τη μορφή την οποία σήμερα βλέπουμε. Η μονή συνεχίζει και λειτουργεί ως γυναικεία με κύρια απασχόληση των μοναχών την υφαντουργία.

Αξίζει να αναφερθεί κανείς και στο ναό του Αγίου Νεομάρτυρα Ζαχαρία του εξ Άρτης, τον οποίο εκ θεμελίων ανήγειρε η Γερόντισσα Αγνή, σε χώρο έξω από τον περίβολο της μονής. Στο ναό αυτόν φυλάσσεται η πρωτότυπη εικόνα του Αγίου, που μαρτύρησε στην Πάτρα.

The post Κάτω Παναγιά, το μοναστήρι δίπλα στον Άραχθο appeared first on Dogma.