Ο ρόλος της πίστης στην Επανάσταση του 1821

12:11 17/5/2022 - Πηγή: dogma

Αν διαβάσουμε τα απομνημονεύματα των αγωνιστών του 1821 κι αν μελετήσουμε τα υλικά κατάλοιπα της δράσης τους, τις φορεσιές, τα φυλακτά, τα όπλα και τα εξαρτήματά τους, ακόμη κι αν μελετήσουμε την σωζόμενη αλληλογραφία και τα έγγραφά τους, θα δούμε ότι το στοιχείο της πίστης πρωταγωνιστούσε πάντοτε στις σκέψεις και της εκδηλώσεις τους.

Αν διαβάσουμε τα απομνημονεύματα των αγωνιστών του 1821 κι αν μελετήσουμε τα υλικά κατάλοιπα της δράσης τους, τις φορεσιές, τα φυλακτά, τα όπλα και τα εξαρτήματά τους, ακόμη κι αν μελετήσουμε την σωζόμενη αλληλογραφία

και τα έγγραφά τους, θα δούμε ότι το στοιχείο της πίστης πρωταγωνιστούσε πάντοτε στις σκέψεις και της εκδηλώσεις τους. Πίστη στον Θεό και τους αγίους, η οποία εκδηλωνόταν με την πλήρη και ουσιαστική συμμετοχή τους στην ορθόδοξη εκκλησιαστική και λατρευτική ζωή, και η οποία μετουσιώθηκε σε πίστη για την θεϊκή βοήθεια που είχε το επαναστατικό τους εγχείρημα.

Το γεγονός ότι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ξεσήκωνε και εμψύχωνε τους Έλληνες της εποχής του λέγοντας ότι ο Θεός είχε εγγυηθεί την απελευθέρωση της πατρίδας του, δεν απηχεί μόνο τη δική του βαθιά πίστη, αλλά εξεικονίζει το ανάλογο φρόνημα και του λαού, που πειθόταν από το επιχείρημα αυτό. Και το ότι οι Σάμιοι απέδωσαν την απόκρουση του οθωμανικού στόλου από το νησί τους και τη διάσωσή τους, τον Αύγουστο του 1824, σε θαυματουργική παρέμβαση του Σωτήρος Χριστού, με το εμβληματικό «Χριστός Σάμον έσωσε τη 6η Αυγούστου 1821», ασφαλώς απεικονίζει την ουσιαστική και στερεή πίστη τους στη θεία βοήθεια που επισκίαζε και ευλογούσε τον αγώνα τους.

Οι αγωνιστές του 1821 ήταν απλοί και καθημερινοί άνθρωποι του μόχθου, που είχαν ανατραφεί με τα νάματα της Ορθοδοξίας, και είχαν αναπτύξει το κοινωνικό τους κριτήριο και αισθητήριο μέσα στις ενορίες τους. Σε όλη τη διάρκεια της Επανάστασης ο ελληνικός λαός συνέχισε να τελεί τις κάθε είδους λαϊκές θρησκευτικές τελετουργίες, ιδίως όσες σχετίζονταν με τις εορτές του ετήσιου εορτολογικού κύκλου. Οι εορτές ενοριών και μονών, αλλά και οι μεγάλες εορτές των αγίων ή των κύκλων του Δωδεκαημέρου και του Πάσχα, συνέχισαν να τιμώνται στα επαναστατικά χρόνια, μαζί με τα πανηγύρια, που συνδύαζαν το θρησκευτικό γεγονός με την ψυχαγωγία και την ανάπλαση των κοινωνικών, συγγενικών και οικογενειακών δομών. Από τα απομνημονεύματα των αγωνιστών πληροφορούμαστε για πολλές τέτοιες πανηγύρεις, με ιδιαίτερη έμφαση στις γιορτές πολεμιστών-αγίων, όπως οι άγιοι Γεώργιος, Δημήτριος και οι Αρχάγγελοι στην Πελοπόννησο και στην Στερεά Ελλάδα.

Τα πανηγύρια συνέχισαν και μετά την κήρυξη της Επανάστασης να είναι αφορμές κοινωνικής συνύπαρξης και επαφής, αλλά και διασκέδασης. Άλλωστε και τα γλέντια των στρατοπέδων, που τόσο ζωντανά περιγράφονται από πολλούς απομνημονευματογράφους της εποχής, στα γλέντια των θρησκευτικών πανηγυριών είχαν την απαρχή τους, με το κοινό φαγητό και τους απαραίτητους χορούς. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι παρόμοιες ήταν οι πολιτισμικές συνιστώσες και στους υπόλοιπους υπόδουλους στην οθωμανική αυτοκρατορία ορθόδοξους χριστιανικούς λαούς των Βαλκανίων, δεδομένου του ρόλου που η θρησκεία πάντοτε παίζει στη διαμόρφωση των γενικών συνιστωσών, αλλά και των επιμέρους εκδηλώσεων, στις παραδοσιακές κοινωνίες. Πρόκειται για ένα κοινό βαλκανικό υπόβαθρο νοοτροπιών, αντιλήψεων, πίστεων και αξιών, από το οποίο αναδύθηκαν και τα ανάλογα επαναστατικά κινήματα, που μέσα στον 19ο αιώνα ξέσπασαν στην περιοχή.

Όλα αυτά επισημαίνουν μία βασική πραγματικότητα: αν δούμε την Επανάσταση του 1821 ξεκομμένη από τον παράγοντα της πίστης των αγωνιστών, παραλείπουμε έναν βασικό τομέα της μελέτης της, και δεν μπορούμε να οδηγηθούμε σε ασφαλή συμπεράσματα για τους σκοπούς, τους στόχους και τον εσώτερο χαρακτήρα της. Κι αυτό επειδή παραθεωρούμε έναν από τους βασικούς παράγοντες που προσδιόρισαν τόσο τις αποφάσεις και τις πράξεις, όσο και την εν γένει επαναστατική συμπεριφορά και δράση των πρωταγωνιστών της, αυτόν της πίστης, της εμπιστοσύνης στο θεϊκό θέλημα και της απόφασης να αγωνιστούν για να μπορούν ελεύθεροι να βιώνουν και να εκδηλώνουν το θρησκευτικό και το εθνικό τους φρόνημα. Αυτά τα δυο στη σκέψη τους ήταν από την αρχή και παρέμειναν ως το τέλος ενιαία και αδιαίρετα.

Για τον λόγο αυτό σημαντικό είναι στις εκδηλώσεις του επετειακού έτους 2021 που άγουμε ήδη να μην υπερισχύσει η προσπάθεια να επιβάλουμε εμείς τα δικά μας ιδεολογικά σχήματα επί των γεγονότων και των προσώπων, αλλά να δούμε και να ερμηνεύσουμε την Επανάσταση εντός του πλαισίου που πράγματι τη δημιούργησε και την εξέθρεψε, ερμηνεύοντας τα πράγματα κατά την βούληση των πρωταγωνιστών της, και όχι κατά το δικό μας δοκούν. Και βέβαια, πρώτη και κορυφαία ανάμεσα στις συνισταμένες αυτές είναι η ορθόδοξη πίστη των πρωταγωνιστών του 1821, όπως την διαπιστώνουμε μέσα από τα κείμενα, τα κατάλοιπα και τις κάθε είδους εκφράσεις τους.

Αν την παραγνωρίσουμε, απλώς θα έχουμε διαπράξει μία εν τέλει ατελέσφορη ιστορική νοθεία, οικοδομώντας ερμηνευτικά σχήματα που ίσως να τύχουν κάποιας θεωρητικής παραδοχής, αλλά τελικά θα καταρρεύσουν, ακριβώς επειδή δεν θα βασίζονται στα γεγονότα και τις πηγές.

The post Ο ρόλος της πίστης στην Επανάσταση του 1821 appeared first on Dogma.