Αποκατάσταση της μέγιστης πίεσης: Μπορεί το Ιράν να αντέξει την οικονομική συμπίεση;

05:30 22/2/2025 - Πηγή: militaire

Η κυβέρνηση Τραμπ έχει επαναφέρει την εκστρατεία μέγιστης πίεσης στο Ιράν, προκαλώντας κατάρρευση του νομίσματος, εκτίναξη του πληθωρισμού και επιδείνωση των ενεργειακών ελλείψεων, ενώ η Τεχεράνη προσπαθεί να αντισταθμίσει τις επιπτώσεις μειώνοντας την εξάρτηση από τις εξαγωγές πετρελαίου (οικονομία αντίστασης) και ενισχύοντας τους οικονομικούς δεσμούς με την Κίνα και τη Ρωσία.Στις 4 Φεβρουαρίου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ

Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε ένα Προεδρικό Μνημόνιο Εθνικής Ασφάλειας, επαναφέροντας ουσιαστικά την πολιτική «μέγιστης πίεσης» της προηγούμενης θητείας του στο Ιράν.Το εν λόγω εκτελεστικό διάταγμα αναβιώνει τις συνολικές κυρώσεις μετά τη μονομερή απόσυρση του Τραμπ το 2018 από το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA), γνωστό και ως πυρηνικές συνομιλίες με το Ιράν, και αναθέτει σε πολλαπλές υπηρεσίες των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένου του Υπουργείου Οικονομικών, του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, του Υπουργείου Εμπορίου, του Υπουργείου Δικαιοσύνης και του Μόνιμου Αντιπροσώπου των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, την επιβολή της πολιτικής.Βασικός στόχος είναι να μηδενιστούν οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν, ιδίως προς την Κίνα, και να τερματιστούν ορισμένες εξαιρέσεις, όπως αυτές για το λιμάνι Τσαμπαχάρ, το οποίο συνδέει το Ιράν με τη Θάλασσα του Ομάν.Η επιθετική επαναφορά της μέγιστης πίεσης προκάλεσε την έντονη αντίδραση του ανώτατου ηγέτη του Ιράν Αλί Χαμενεΐ. Ενώ αρχικά απέφυγε τη ρητορική αντιπαράθεσης μετά την επανεκλογή του Τραμπ, πήρε αποφασιστική θέση σε δημόσια συνάντηση με τους διοικητές της ιρανικής πολεμικής αεροπορίας στις 7 Φεβρουαρίου.Ο Χαμενεΐ απέρριψε τις διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ ως «ούτε ορθολογικές, ούτε έξυπνες, ούτε έντιμες και το Ιράν δεν πρέπει να συμμετάσχει σε διαπραγματεύσεις μαζί τους», υποστηρίζοντας ότι οι εμπειρίες του παρελθόντος - αναφερόμενος στο Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) - είχαν αποδείξει ότι η εμπλοκή με την Ουάσινγκτον δεν θα έλυνε τα προβλήματα του Ιράν. Τόνισε επίσης ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες αποτελούν εξαίρεση στις διαπραγματεύσεις».Οικονομική ελεύθερη πτώση: Η πτώση του ριάλ και η άνοδος του χρυσούΗ οικονομία του Ιράν αντέδρασε γρήγορα σε αυτές τις εξελίξεις, ιδίως δεδομένης της αβεβαιότητας σχετικά με τις μελλοντικές διαπραγματεύσεις για τα πυρηνικά και την ελάφρυνση των κυρώσεων. Η αγορά συναλλάγματος και οι τιμές του χρυσού παρουσίασαν έντονη μεταβλητότητα.Το ιρανικό ριάλ έπεσε σε ιστορικό χαμηλό των 850.000 ριάλ (1 δολάριο) στις 6 Φεβρουαρίου μετά το εκτελεστικό διάταγμα του Τραμπ. Μέσα σε λίγες ημέρες, το νόμισμα εξασθένησε περαιτέρω στα 940.000 ριάλ (1 δολάριο) πριν ενισχυθεί ελαφρώς στα 880.000 ριάλ (1 δολάριο). Από την ορκωμοσία του προέδρου Μασούντ Πεζεσκιάν στις 28 Ιουλίου 2024, το ριάλ έχει χάσει σχεδόν το 57% της αξίας του, έχοντας διαμορφωθεί τότε στα 590.000 ριάλ (7 δολάρια).Παράλληλα με την υποτίμηση του νομίσματος, η αγορά χρυσού του Ιράν έχει επίσης βιώσει αναταραχή. Η τιμή του χρυσού νομίσματος Bahar Azadi εκτινάχθηκε στα 740 εκατομμύρια ριάλ (800 δολάρια), ενώ ο χρυσός ανά γραμμάριο έφτασε τα 60 εκατομμύρια ριάλ (65 δολάρια) - υψηλό όλων των εποχών.Σε απάντηση, η Κεντρική Τράπεζα του Ιράν ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να προπωλήσει ένα εκατομμύριο χρυσά νομίσματα Bahar Azadi για να σταθεροποιήσει την αγορά. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα αυτής της κίνησης παραμένει αβέβαιη, καθώς οι αγορές χρυσού και συναλλάγματος του Ιράν επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από πολιτικούς και ψυχολογικούς παράγοντες, ιδίως από την κατάσταση των πυρηνικών συνομιλιών και των κυρώσεων. Οι έντονες διακυμάνσεις στις αγορές συναλλάγματος και χρυσού οδήγησαν το ιρανικό κοινοβούλιο να εγκρίνει την παραπομπή του υπουργού Οικονομικών του Ιράν, Αμπντολνάσερ Χεμματί. Η παραπομπή του έχει προγραμματιστεί για τις 2 Μαρτίου σε ειδική συνεδρίαση του ιρανικού κοινοβουλίου και αν δεν μπορέσει να πείσει την αντιπολίτευση και τους εκπροσώπους της κριτικής, θα είναι ο πρώτος υπουργός της μετριοπαθούς κυβέρνησης του Μασούντ Πεζεσκιάν που θα αποχωρήσει από το υπουργικό του συμβούλιο. Πληθωρισμός και δημοσιονομικά ελλείμματαΗ οικονομική πίεση επεκτείνεται πέρα από τις αγορές συναλλάγματος και χρυσού, τροφοδοτώντας τον υψηλό πληθωρισμό. Τα τελευταία χρόνια, ο ετήσιος πληθωρισμός του Ιράν κυμαίνεται μεταξύ 30 και 40%. Τα τελευταία στοιχεία από το Στατιστικό Κέντρο του Ιράν (SCI) κατέγραψαν ετήσιο ποσοστό πληθωρισμού 32% για τη δωδεκάμηνη περίοδο που έληξε στις 20 Ιανουαρίου 2025, αντανακλώντας μια μικρή μείωση 0,5% από την προηγούμενη περίοδο.Ωστόσο, η μεγαλύτερη επιβάρυνση πέφτει σε βασικούς τομείς όπως η στέγαση, τα τρόφιμα και τα φάρμακα, όπου οι μισθοί αδυνατούν να συμβαδίσουν με τον πληθωρισμό. Για να μετριάσει τις οικονομικές δυσκολίες, η ιρανική κυβέρνηση εκδίδει μηνιαίες επιδοτήσεις σε μετρητά από το 2010.Τον Ιούνιο του 2023, η κυβέρνηση δημιούργησε το Εθνικό Πιστωτικό Δίκτυο, το ιρανικό πρόγραμμα χορήγησης τροφίμων και κουπονιών ηλεκτρικού ρεύματος. Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση του Μασούντ Πεζεσκιάν αποφάσισε να διαθέσει ηλεκτρονικό κουπόνι σε 30 εκατομμύρια ανθρώπους σε δύο στάδια κατά το Ραμαζάνι και το Νορούζ (ιρανική πρωτοχρονιά στα μέσα Μαρτίου). Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ, συμφώνησε επίσης να αποσύρει 1 δισεκατομμύριο δολάρια από το Εθνικό Ταμείο Ανάπτυξης (NDF) για να χρηματοδοτήσει τη χορήγηση των ηλεκτρονικών κουπονιών.Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, 78,7 εκατομμύρια Ιρανοί από έναν πληθυσμό που υπερβαίνει τα 85 εκατομμύρια λαμβάνουν 26,32 τρισεκατομμύρια τομάν (6,2 δισεκατομμύρια δολάρια) σε μηνιαίες επιδοτήσεις.Μια σημαντική συνέπεια των συνεχιζόμενων κυρώσεων είναι το βαθύτερο δημοσιονομικό έλλειμμα του Ιράν. Το Κέντρο Ερευνών του ιρανικού κοινοβουλίου ανέφερε έλλειμμα του προϋπολογισμού ύψους 19 τρισεκατομμυρίων τομάν (2,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων) κατά τους πρώτους τέσσερις μήνες του ιρανικού έτους 1403 (Απρίλιος-Ιούλιος 2024), το οποίο προβλέπεται να φθάσει τα 270 τρισεκατομμύρια τομάν (31,5 δισεκατομμύρια δολάρια) έως τον Μάρτιο του 2025. Η υστέρηση προέρχεται κυρίως από μη πραγματοποιηθέντα έσοδα από το πετρέλαιο (142 τρισεκατομμύρια τομάν, που ισοδυναμούν με 16,5 δισεκατομμύρια δολάρια)) και υποαπόδοση στις πωλήσεις κρατικών περιουσιακών στοιχείων (53 τρισεκατομμύρια τομάν, που ισοδυναμούν με 6,2 δισεκατομμύρια δολάρια).Η ενεργειακή κρίση επιδεινώνεταιΜια άλλη κρίση που επιδεινώνεται από τις κυρώσεις είναι η αυξανόμενη ενεργειακή ανισορροπία του Ιράν, ιδίως στους τομείς του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας. Η συχνή πτώση της πίεσης του φυσικού αερίου και οι διακοπές ρεύματος έχουν αναγκάσει τις βιομηχανικές μονάδες να στραφούν στην καύση μαζούτ, ενός καυσίμου χαμηλής ποιότητας και έντονα ρυπογόνου.Οι ελλείψεις ηλεκτρικής ενέργειας έχουν οδηγήσει σε κλείσιμο εργοστασίων, με 22 από τις 31 επαρχίες του Ιράν να αντιμετωπίζουν διακοπές ρεύματος μόνο την περασμένη εβδομάδα. Ενώ οι εγχώριες ανεπάρκειες συμβάλλουν στην κρίση, οι κυρώσεις έχουν καταπνίξει τις ξένες επενδύσεις που απαιτούνται για τον εκσυγχρονισμό της ενεργειακής υποδομής του Ιράν. Ως αποτέλεσμα, το Ιράν υστερεί έναντι περιφερειακών ανταγωνιστών όπως το Κατάρ και το Ιράκ στην εκμετάλλευση κοινών κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Από τα 28 κοινά κοιτάσματα του Ιράν, μόνο 15 είναι σε λειτουργία.Για να ξεπεράσει αυτές τις προκλήσεις, το Ιράν αποφάσισε να εισάγει φυσικό αέριο από το Τουρκμενιστάν και τη Ρωσία, παρά το γεγονός ότι είναι μία από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου σε ενεργειακούς πόρους. Το Ιράν διαθέτει τα δεύτερα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου μετά τη Ρωσία - 17% - και το 9,54% των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου.Οι επιδοτήσεις καυσίμων επιβαρύνουν περαιτέρω τον προϋπολογισμό του Ιράν. Ο αναπληρωτής υπουργός Πετρελαίου Χουσάνγκ Φαλαχατιγιάν εκτίμησε τον Ιανουάριο του 2024 ότι το Ιράν δαπανά 80-100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως για ενεργειακές επιδοτήσεις. Η βενζίνη και το ντίζελ επιδοτούνται σε μεγάλο βαθμό, ωστόσο τα επίπεδα κατανάλωσης συνεχίζουν να αυξάνονται.Παρουσιάζοντας το περίγραμμα του προϋπολογισμού της χώρας στο κοινοβούλιο στις 22 Οκτωβρίου, ο πρόεδρος Πεζεσκιάν προειδοποίησε ότι «εάν συνεχιστούν οι τρέχουσες τάσεις κατανάλωσης, το Ιράν θα χρειαστεί να εισάγει βενζίνη αξίας 130 τρισεκατομμυρίων τομάν (πάνω από 2 δισεκατομμύρια δολάρια) το επόμενο έτος».Η αύξηση των τιμών της βενζίνης και η μείωση των επιδοτήσεων μπορεί επίσης να προκαλέσει οικονομικούς κραδασμούς και αυξήσεις των τιμών. Οι αναμνήσεις από τις διαδηλώσεις του 2019, που προκλήθηκαν από την αύξηση των τιμών των καυσίμων κατά 200%, κάνουν την κυβέρνηση απρόθυμη να μειώσει τις επιδοτήσεις. Επιτείνοντας την πρόκληση, οι ΗΠΑ ενδέχεται σύντομα να επιβάλουν κυρώσεις στις εξαγωγές βενζίνης στο Ιράν, περιορίζοντας περαιτέρω την προσφορά.Το Ιράν εξακολουθεί να «κοιτάζει προς τα ανατολικάΣε απάντηση στην αυξανόμενη οικονομική πίεση, το Ιράν διπλασιάζει τις στρατηγικές του «Look to the East» και «Neighborhood Policy». Τα βασικά μέτρα περιλαμβάνουν την ενίσχυση της «οικονομίαςτηςαντίστασης» - μείωση της εξάρτησης από τις εξαγωγές πετρελαίου και απομόνωση από τις παγκόσμιες αγορές.Το Ιράν έχει επίσης υπογράψει μια στρατηγική συμφωνία 25 ετών με την Κίνα, μια 20ετή εταιρική σχέση με τη Ρωσία και έχει εξασφαλίσει τη συμμετοχή του σε οργανισμούς όπως ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) και οι BRICS. Επιπλέον, το Ιράν ολοκληρώνει μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση (EAEU) και εργάζεται για την ενοποίηση του τραπεζικού του συστήματος με το ρωσικό, ώστε να παρακάμψει τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Οι προσπάθειες αυτές αποσκοπούν στη διευκόλυνση του εμπορίου σε τοπικά νομίσματα και στην επέκταση των συμφωνιών ανταλλαγής.Παρά τα αντίμετρα αυτά, οι οικονομικές προκλήσεις του Ιράν υπό την ανανεωμένη εκστρατεία μέγιστης πίεσης φαίνονται πιο σοβαρές από ό,τι κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ. Ο πληθωρισμός έχει ξεπεράσει το 40% και οι ενεργειακές ανισορροπίες στο φυσικό αέριο, την ηλεκτρική ενέργεια και τα καύσιμα εξακολουθούν να υφίστανται.Σε αντίθεση με το προηγούμενο καθεστώς κυρώσεων, οι αμερικανικές εξαιρέσεις, όπως αυτές για το λιμάνι Τσαμπαχάρ και τις ενεργειακές εξαγωγές του Ιράν προς το Ιράκ, έχουν ανακληθεί. Επιπλέον, η πρόταση του Τραμπ να επιβληθεί δασμός 100 τοις εκατό στα κράτη μέλη των BRICS θα μπορούσε να αποτρέψει την Ινδία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και τη Νότια Αφρική από το να στηρίξουν τις προσπάθειες του Ιράν για αποδολάριο.Ωστόσο, η Τεχεράνη ποντάρει στην επικείμενη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την ΕΑΕΕ, η οποία θα καταργήσει τους δασμούς σε περίπου 5.000 αγαθά, καθώς και στον στρατηγικό Διεθνή Διάδρομο Μεταφορών Βορρά-Νότου (INSTC) που συνδέει την Ευρασία και την περιοχή του Περσικού Κόλπου.Εάν οι εντάσεις μεταξύ του Ιράν και των ΗΠΑ -ή του Ισραήλ- δεν κλιμακωθούν σε άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση, η Τεχεράνη μπορεί και πάλι να αντέξει την εκστρατεία πίεσης, αν και με υψηλό κόστος.Ωστόσο, οι συνεχιζόμενες κυρώσεις θα εμποδίσουν τη μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη του Ιράν, τα έργα υποδομής, τις ξένες επενδύσεις και την τεχνολογική πρόοδο, ιδίως στους τομείς του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Η ικανότητα της Τεχεράνης να αντέξει αυτές τις πιέσεις θα εξαρτηθεί από το πόσο καλά θα εμβαθύνει τους οικονομικούς δεσμούς της με την Κίνα, τη Ρωσία και τους γείτονές της, ενώ θα ελιχθεί μέσα από τις προκλήσεις που θέτουν οι κυρώσεις των ΗΠΑ και οι μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές πραγματικότητες.Πηγή: The Cradle

The post Αποκατάσταση της μέγιστης πίεσης: Μπορεί το Ιράν να αντέξει την οικονομική συμπίεση; appeared first on Militaire.gr.