Η Ισλανδία δείχνει τον δρόμο στην Ελλάδα: διδάγματα από την σύγχρονη ιστορία

05:25 6/8/2024 - Πηγή: militaire

Γράφει οΛάμπρος Κωτσαλάς

Το άρθρο αυτό γράφεται κατόπιν και με αφορμή το παρ’ ολίγον θερμό επεισόδιο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας νότια της Κάσου. Σκοπός μας είναι όχι μια επανάληψη του –πλέον γνωστού– συμβεβηκότος, αλλά η προσπάθεια άντλησης ενός ιστορικού παραδείγματος / καλής πρακτικής για το πώς μια μικρή σε ισχύ χώρα μπορεί να υπερασπίζεται αποτελεσματικά τα δίκαια συμφέροντά της στον σύγχρονο κόσμο.

Επιλέχθηκε συνειδητά η σειρά θερμών επεισοδίων

μεταξύ Ισλανδίας και Μ. Βρετανίας, γνωστή ευρύτερα με τον τίτλο «οι ‘πόλεμοι’ του Μπακαλιάρου» (Cod Wars). Το πλεονέκτημα του παρόντος παραδείγματος είναι πως, μεταξύ άλλων, επιτρέπει νοητά κάποιες έστω αντιστοιχήσεις από την άποψη της διεθνούς θέσης, στρατιωτικής ισχύος και πληθυσμικού δυναμικού της Ισλανδίας του 20ου αι. με την Ελλάδα του 21ου, από τη μια πλευρά, και της Μ. Βρετανίας του 20ου με την σημερινή Τουρκία, από την άλλη.

Ας δούμε, όμως, σύντομα την ιστορία αυτού του οιονεί πολέμου ανάμεσα στα δύο νησιωτικά κράτη:

Μήλον της έριδος μεταξύ Ισλανδίας και Μ. Βρετανίας απετέλεσαν τα δικαιώματα αλιείας του μπακαλιάρου στον βόρειο Ατλαντικό ωκεανό. Το 1944, η Ισλανδία ανακηρύσσεται ως ανεξάρτητη δημοκρατία, αποκοπτόμενη από τον δανικό θρόνο. Στα 1952, η νησιωτική χώρα αποφασίζει να αυξήσει τα χωρικά της ύδατα από τα 3 στα 4 ν.μ., δεδομένου ότι οι Βρετανοί κατείχαν την μερίδα του λέοντος σε σχέση με την αλιευτική δραστηριότητα εγγύς της. Εδώ τίθεται η απαρχή της φαινομενικά άνισης τριβής μεταξύ των δύο πλευρών. Προς έκπληξη όλων, όμως, η Ισλανδία κατάφερε να παγιώσει την θέση της, διότι διαπιστώθηκε πως ήταν τελικά πολύ σημαντική για το δυτικό στρατόπεδο εν καιρώ, μάλιστα, ψυχρού πολέμου.

Η ακόλουθη περίοδος, μεταξύ 1958-1976, είναι αυτή στην οποία διαδραματίζονται οι λεγόμενοι «‘πόλεμοι’ του Μπακαλιάρου». Συγκεκριμένα, στα 1958 οι Ισλανδοί αποφασίζουν να επιλύσουν μεμιάς το ζήτημα της βρετανικής αλιευτικής δραστηριότητας εγγύς της περιοχής τους, επεκτείνοντας την χωρική τους θάλασσα στα 12 ν.μ., κατ’ εφαρμογή των συζητήσεων της πρώτης Συνόδου για το Δίκαιο της Θάλασσας στη Γενεύη (UNCLOS Ι). Σε απάντηση, η Βρετανία απέστειλε πολεμικά πλοία στην περιοχή για περιπολία και προστασία των αλιέων της. Τότε, ήταν η πρώτη φορά που η Ισλανδία, μέλος του ΝΑΤΟ από το 1949, απείλησε με έξοδό της από την Συμμαχία, σε περίπτωση μη υποστήριξης των δίκαιων θέσεών της, ενώ, έως το 1976, οι κάτοικοι της μικρής νησιωτικής χώρας κατόρθωσαν να επεκτείνουν και την ΑΟΖ τους, καταγάγοντας μεγάλη διπλωματική, γεωπολιτική και οικονομική νίκη έναντι της πάλαι ποτέ κοσμοκράτειρας Αγγλίας.

Ας σημειωθούν εδώ τα εξής:

Οι βρετανικές νήσοι, η Ισλανδία και, βορειότερα, η Γροιλανδία, σχηματίζουν ένα βόρειο ατλαντικό τόξο που λογίζεται ως ενιαία πτέρυγα για το ΝΑΤΟ (κατά το δανέζικο Σύνταγμα, η Γροιλανδία υπάγεται στις προβλέψεις της Συμμαχίας ως τμήμα του βασιλείου της Δανίας). Σύμφωνα με την βάση δημογραφικών δεδομένων των Ηνωμένων Εθνών (Department of Economic and Social Affairs, Population Division), η Μ. Βρετανία την περίοδο που περιγράψαμε είχε πληθυσμό κατά τι μικρότερο των 60 εκ., ενώ η Ισλανδία μικρότερο των 250 χιλ. κατοίκων. Η Ισλανδία δεν διέθετε –ούτε διαθέτει– τακτικό στρατό, παρά το γεγονός ότι λαμβάνει μέρος στο ΝΑΤΟ. Τα εξωτερικά θαλάσσια σύνορα της χώρας τα υπερασπίζεται η ακτοφυλακή της.        

Αντί επιλόγου, ας μας επιτραπούν μόνον δύο παρατηρήσεις, που αφορούν ευθέως στην δική μας χώρα, με αφορμή τα παραπάνω:

Πρώτον, παρά τις όποιες εσωτερικές και εξωτερικές πιέσεις, οι όποιες υπάρχουν πάντα, όλα είναι θέμα βούλησης. Και αυτή, με την σειρά της, αιμοδοτεί αναλόγως και το φρόνημα, το οποίο δρα με πολλαπλασιαστική ισχύ. Δηλαδή, ισχυρή και σταθερή βούληση, σημαίνει μεγάλος πολλαπλασιαστής, μέσω του υψηλού φρονήματος (και το ανάποδο, για το αρνητικό σενάριο).

Δεύτερον, οι Ισλανδοί, φρονώ, έδειξαν έμπρακτα πως, όταν διακυβεύονται δίκαια ζωτικά συμφέροντα της χώρας τους, τότε η προάσπιση αυτών είναι υπόθεση όλων και πρέπει να θεωρείται δεδομένη, τόσο για τον απλό πολίτη όσο και για την πολιτική τάξη. Με άλλα λόγια, η συλλογική βούληση αποτελεί εδώ ασφαλή οδηγό. Επίσης, κανείς δεν διανοήθηκε σε μια χώρα που σέβεται τον εαυτό της, όπως η Ισλανδία, να ονομάσει –ψευδωνύμως και εκ του πονηρού– την αυτονόητη υπεράσπιση της πατρίδας ‘εθνικισμό’, ούτε ‘λαϊκισμό’.    

*Πτυχιούχος Ιστορίας, ΕΚΠΑ

Μάστερ & Δρ. Ευρωπαϊκής Μεσαιωνικής Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Σαραγόσας

Απόφοιτος Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης

The post Η Ισλανδία δείχνει τον δρόμο στην Ελλάδα: διδάγματα από την σύγχρονη ιστορία appeared first on Militaire.gr.