Η Σοβιετική επίθεση στη Φινλανδία το 1939- Δημ. Σταυρόπουλος

06:05 16/5/2022 - Πηγή: militaire

Τον παγωμένο χειμώνα του 1939 με πολικές θερμοκρασίες -43c, η Σοβιετική Ένωση κήρυξε τον πόλεμο στην Φινλανδία και επιτέθηκε στα εδάφη της με 21 μεραρχίες, τανκς και αεροπλάνα.

Οι εχθροπραξίες διήρκεσαν 105 μέρες και όταν υπεγραφη η κατάπαυση του πυρός η Φιλανδοί είχαν χάσει το 11% της εθνικής κυριαρχίας τους.

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Η ΕΣΣΔ από την άλλη, βγήκε από τον πόλεμο αυτό με βαρύτατες απώλειες στα πεδία της μάχης και τραυματισμένη τη διεθνή της φήμη καθώς

διεγράφη από την Κοινωνία των Εθνών.

Ο Σοβιετοφινλανδικός πόλεμος ή Χειμερινός Πόλεμος ήταν στρατιωτική σύγκρουση.

Ξεκίνησε στις 26 Οκτωβρίου 1939 αλλά ουσιαστικά με τη σοβιετική εισβολή στο φινλανδικό έδαφος την 30 Νοεμβρίου 1939 και τελείωσε στις 13 Μαρτίου 1940 με τη συνθήκη ειρήνης της Μόσχας.

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ Η ΑΦΟΡΜΗ

Τον Αύγουστο του 1939 η Σοβιετική Ένωση και η Ναζιστική Γερμανία υπέγραψαν το Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη Επίθεσης.

Το Σύμφωνο ήταν φαινομενικά απλώς μια συνθήκη μη επίθεσης, περιείχε όμως ένα μυστικό πρωτόκολλο στο οποίο οι ευρωπαϊκές ανατολικές χώρες χωρίζονταν σε σφαίρες επιρροής, τη γερμανική και τη σοβιετική σφαίρα.

Στο πρωτόκολλο αυτό η Φινλανδία εντασσόταν στη σοβιετική σφαίρα επιρροής.

Στις 5 Οκτωβρίου του 1939, η Σοβιετική Ένωση προσκάλεσε στη Μόσχα αντιπρόσωπο της Φινλανδίας για διαπραγματεύσεις.

Ο άνθρωπος που στάλθηκε στη Μόσχα ως εκπρόσωπος της φινλανδικής κυβέρνησης ήταν ο Φινλανδός πρέσβης στη Σουηδία, Γιούχο Κούστι Παασικίβι.

Την σοβιετική πλευρά απασχόλησε κυρίως η εγγύτητα του Λένινγκραντ στα σύνορα.

Ο Στάλιν φέρεται να είπε:

«Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για τη γεωγραφία, όπως εσείς … Δεδομένου ότι το Λένινγκραντ δεν μπορεί να μετακινηθεί, θα πρέπει να απομακρύνουμε τα σύνορα από αυτό», οπότε και ζήτησε μεταξύ άλλων την απομάκρυνση των συνόρων σε βάθος 90χλμ. μέσα στο φινλανδικό έδαφος, προκειμένου να μην μπορεί η πόλη να βληθεί από εχθρικούς πυραύλους, να αποστρατικοποιήουν και οι δυο χώρες τον Ισθμό της Καρελίας, να μισθώσει για μια περίοδο 30 χρόνων, η Φινλανδία την χερσόνησο Χάνκο προκειμένου οι Σοβιετικοί να εγκαταστήσουν ναυτική βάση εκεί και άλλες.

Η σοβιετική απαίτηση δίχασε τη φινλανδική κυβέρνηση, τελικώς όμως απορρίφθηκε.

Στις 13 Νοεμβρίου μετά την πλήρη αποτυχία των συνομιλιών οι Φινλανδοί διπλωμάτες εγκατέλειψαν τη Μόσχα.

Στις 26 Νοεμβρίου ένα συνοριακό επεισόδιο αναφέρθηκε κοντά στο χωριό Μαϊνίλα.

Ένα σοβιετικό συνοριακό φυλάκιο επλήγη με πυρά πυροβολικού από αγνώστους, σύμφωνα με σοβιετικές αναφορές, προκαλώντας το θάνατο τεσσάρων και τον τραυματισμό εννέα Σοβιετικών συνοριακών φρουρών.

Στις 30 Νοεμβρίου, οι Σοβιετικοί εισέβαλαν στη Φινλανδία με 21 μεραρχίες, συνολικά 450.000 άνδρες, και βομβάρδισαν τη φινλανδική πρωτεύουσα, Ελσίνκι.

Αργότερα, ο Φινλανδός πολιτικός Γιούχο Κούστι Παασικίβι σχολίασε ότι οι Σοβιετικοί με την εισβολή είχαν παραβιάσει τρεις διαφορετικές πολιτικές συμφωνίες: τη Συνθήκη του Τάρτου του 1920, το Σύμφωνο μη επίθεσης του 1932 (και την ανανέωσή του 1934) καθώς και τη Χάρτα της Κοινωνίας των Εθνών, την οποία η Ε.Σ.Σ.Δ είχε υπογράψει το 1934.

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

Στην αρχή του πολέμου, οι Σοβιετικοί ανέμεναν ολοκληρωτική νίκη έναντι των Φινλανδών μέσα σε λίγες εβδομάδες.

Ο στρατιωτικός διοικητής της Περιφέρειας του Λένινγκραντ και διοικητής των δυνάμεων εισβολής, στρατηγός Κιρίλ Μερετσκόφ, ανέφερε ωστοσο στην αρχή των εχθροπραξιών:

«Το έδαφος των επερχόμενων επιχειρήσεων χωρίζεται από λίμνες, ποτάμια, βάλτους, και είναι σχεδόν ολότελα καλυμμένο από δάση…

Η ορθή χρήση των δυνάμεών μας θα είναι δύσκολη υπόθεση.»

Δεν υπήρχαν ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι, και ακόμα και οι χαλικόδρομοι ή οι χωματόδρομοι ήταν σπάνιοι.

Το μεγαλύτερο μέρος του εδάφους απαρτιζόταν από αδιαπέραστα δάση και βάλτους. Κατά συνέπεια η εφαρμογή του κεραυνοβόλου πολέμου στη Φινλανδία ήταν μια πολύ δύσκολη επιχείρηση, γεγονός που σε συσχέτιση με την αδυναμία του «Κόκκινου Στρατού» να επιτύχει υψηλό βαθμό τακτικής συνεργασίας και ανάπτυξης πρωτοβουλίας σε τοπικό επίπεδο, στοιχεία απαραίτητα για το blietzkrieg, επέφερε την αποτυχία εφαρμογής τέτοιων καινοτόμων τακτικών στο φινλανδικό μέτωπο.

Η στρατηγική των Φινλανδών ήταν βασισμένη στη γεωγραφία της χώρας.

Τα σύνορα με τη Σοβιετική Ένωση εκτείνονταν σε μήκος 1.000 χιλιομέτρων και ήταν αδιάβατα λόγω του αφιλόξενου εδάφους, εκτός από μερικούς μη ασφαλτοστρωμένους δρόμους.

Ο χειμώνας του 1939-40 ήταν εξαιρετικώς δριμύς.

Σε μια τοποθεσία του Ισθμού της Καρελίας η θερμοκρασία έφτασε τους -43 °C στις 16 Ιανουαρίου 1940, κάνοντας ρεκόρ χαμηλής θερμοκρασίας.

Στην αρχή του πολέμου μόνο οι Φινλανδοί που ήδη υπηρετούσαν είχαν στολές και όπλα.

Οι υπόλοιποι που κλήθηκαν για τον πόλεμο έπρεπε να αντεπεξέλθουν με δικό τους ρουχισμό, ο οποίος για τους περισσότερους δεν ήταν παρά ο κανονικός χειμερινός ιματισμός τους, με κάποια διακριτικά που προστέθηκαν.

Οι Φινλανδοί ήταν πολύ ικανοί στο να διασχίζουν τη χώρα με τα σκι.

Το ψύχος, το χιόνι, τα δάση και η μεγάλη διάρκεια της νύχτας, ήταν παράγοντες που μπορούσαν να εκμεταλλευτούν προς όφελός τους.

Ντύνονταν με στρώσεις λευκού χειμερινού ιματισμού και οι χιονοδρόμοι φορούσαν επίσης ένα λευκό σκούφο.

Το καμουφλάζ αυτό έκανε τους χιονοδρόμους σχεδόν αόρατους πάνω στο πάλλευκο τοπίο καθώς εκτελούσαν τις καταδρομικές τους επιχειρήσεις ενάντια στους Σοβιετικούς.

Στην αρχή του πολέμου, τα σοβιετικά άρματα ήταν βαμμένα σε λαδί χρώμα και οι άντρες φορούσαν χακί στολές.

Μόνο στα τέλη Γενάρη του ’40 οι Σοβιετικοί άρχισαν να βάφουν τον εξοπλισμό τους σε λευκό χρώμα και να χορηγούν λευκές στολές παραλλαγής στους στρατιώτες.

Πολλοί Σοβιετικοί στρατιώτες είχαν από την αρχή του πολέμου χειμερινές στολές, όχι όμως σε λευκό χρώμα παραλλαγής.

Στη μάχη του Σουομουσσάλμι πολλοί Σοβιετικοί πέθαναν από κρυοπαγήματα.

Τα σοβιετικά στρατεύματα δεν είχαν ικανότητες στο σκι, με αποτέλεσμα οι στρατιώτες να είναι περιορισμένοι να κινούνται μόνο μέσω δρόμων (που ήταν ελάχιστοι) και να κινούνται σε μακριές σειρές (σε ήδη ανοιχτούς δρόμους).

Η έλλειψη κατάλληλων χειμερινών σκηνών ήταν άλλο ένα σημαντικό πρόβλημα, αναγκάζοντας τους άντρες να κοιμούνται σε διαμορφωμένα καταφύγια.

Κάποιες στρατιωτικές μονάδες έχασαν από κρυοπαγήματα το 10% της συνολικής τους δύναμης πριν ακόμα περάσουν τα σύνορα της Φινλανδίας.

Το μόνο πλεονέκτημα που καρπώθηκαν οι Σοβιετικοί ήταν η ευκολότερη κίνηση των αρμάτων στο παγωμένο έδαφος, από την ακινητοποίηση σε βάλτους και τη λάσπη που θα δοκίμαζαν αν είχαν επιτεθεί κάποια άλλη εποχή του χρόνου.

Ο Ιωσήφ Στάλιν δεν ήταν ευχαριστημένος με τα αποτελέσματα της φινλανδικής εκστρατείας τον Δεκέμβριο.

Ο «Κόκκινος Στρατός» είχε ταπεινωθεί.

Κατά την τρίτη εβδομάδα του πολέμου, η Σοβιετική προπαγάνδα εργαζόταν σκληρά για να εξηγήσει τις αποτυχίες του Σοβιετικού στρατού στον πληθυσμό: θεωρούσε υπεύθυνο το κακό έδαφος και το σκληρό κλίμα.

Αν και οι Φινλανδοί αποπειράθηκαν να διαπραγματευτούν εκ νέου με τη Μόσχα με όλα τα μέσα κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι Σοβιετικοί δεν απάντησαν.

Κατά τα μέσα Φεβρουαρίου, έγινε σαφές ότι οι φινλανδικές δυνάμεις πλησίαζαν το όριο της εξάντλησης.

Για τους Σοβιετικούς, οι απώλειες ήταν μεγάλες.

Η κατάσταση ήταν πηγή πολιτικής ντροπής για το Σοβιετικό καθεστώς και υπήρχε κίνδυνος αγγλογαλλικής παρέμβασης.

Με την άνοιξη να πλησιάζει, οι Σοβιετικές δυνάμεις ρίσκαραν να κολλήσουν στα δάση.

Ο Φινλανδός Υπουργός Εξωτερικών Βέινε Τάνερ έφτασε στη Στοκχόλμη στις 12 Φεβρουαρίου και διαπραγματεύθηκε τους όρους της ειρήνης με τους Σοβιετικούς μέσω των Σουηδών.

Στις 5 Μαρτίου, ο Κόκκινος Στρατός προωθήθηκε 10 με 15 χιλιόμετρα πέρα από τη Γραμμή Μάνερχαϊμ και εισχώρησε στα προάστια του Βίμποργκ.

Την ίδια μέρα, ο Κόκκινος Στρατός έστησε προγεφύρωμα στον δυτικό Κόλπο του Βίμποργκ.

Έτσι οι Φινλανδοί πρότειναν εκεχειρία στις 6 Μαρτίου.

ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΩΛΕΙΕΣ

Η Συνθήκη Ειρήνης της Μόσχας υπεγράφη στην Μόσχα στις 12 Μαρτίου 1940.

Την επομένη η εκεχειρία τέθηκε σε ισχύ το μεσημέρι ώρα Λένινγκραντ ή 11 π.μ. ώρα Ελσίνκι.

Σύμφωνα με τη συνθήκη, η Φινλανδία παραχώρησε τμήμα της Καρελίας, ολόκληρο τον Ισθμό της Καρελίας και τη γη βόρεια της Λίμνης Λάντογκα.

Η περιοχή περιλάμβανε την τέταρτη μεγαλύτερη πόλη της Φινλανδίας, το Βίμποργκ, μεγάλο μέρος του βιομηχανοποιημένου μέρους της Φινλανδίας, και περιοχές που βρίσκονταν ακόμη υπό την κατοχή του φινλανδικού στρατού.

Συνολικά η Φινλανδία έχασε το 11% του εδάφους της και 30% των περιουσιακών στοιχείων της.

Η Φινλανδία παραχώρησε μέρος της περιοχής Σάλλα, την χερσόνησο Ρίμπατσι στην Θάλασσα Μπάρεντς και τέσσερα νησιά στον Κόλπο της Φινλανδίας.

Η χερσόνησος Χάνκο μισθώθηκε στη Σοβιετική Ένωση ως στρατιωτική βάση για 30 χρόνια.

Αμέσως μετά τον πόλεμο, το Ελσίνκι ανακοίνωσε 19.576 νεκρούς.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2005 από φινλανδούς ιστορικούς, 25.904 άτομα σκοτώθηκαν ή αγνοούνται και 43.557 τραυματίστηκαν στο πλευρό των Φινλανδών κατά τον πόλεμο. Φινλανδοί και Ρώσοι ερευνητές εκτιμούν ότι υπήρχαν 800 με 1.100 Φινλανδοί αιχμάλωτοι πολέμου, από τους οποίους το 10 με 20% από αυτούς πέθανε.

Η ΕΣΣΔ επαναπάτρισε 847 Φινλανδούς μετά το πόλεμο.

Οι αεροπορικές επιδρομές σκότωσαν 957 πολίτες.

Η Φινλανδία έχασε 20 με 30 τεθωρακισμένα και 62 αεροσκάφη.

Ο επίσημος σοβιετικός αριθμός για τους θανάτους τους είναι 48.745 νεκροί.

Πιο πρόσφατες ρώσικες εκτιμήσεις ποικίλλουν: το 1990 ο Μιχαήλ Σεμίριαγκα δήλωσε 53.522 νεκρούς και ο Ν. Ι. Μπαρίσνικοφ 53.500.

Το 1997 ο Γκριγκόρι Κριβοσέγιεφ δήλωσε 126.875 νεκρούς και αγνοούμενους, με συνολικές απώλειες που φτάνουν τα 391.783 άτομα με 188.671 τραυματίες.

Το 1991 ο Γιούρι Κιλίν δήλωσε 63.990 νεκρούς και απώλειες που φτάνουν τα 271.528 άτομα.

Το 2007 αναθεώρησε την εκτίμηση των νεκρών σε 134.000 και το 2012 ενημέρωσε την εκτίμηση σε 138.533 μη αναστρέψιμες απώλειες.

Πληροφορίες

www.historytoday.com.

Military History

War on the Rocks