Κυρώσεις και Οικονομική Πραγματικότητα – Ανάλυση των Δυτικών Μέτρων κατά της Ρωσίας

05:20 2/1/2025 - Πηγή: militaire

Γράφει η

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ

Εισαγωγή και Ιστορικό Πλαίσιο

Το ζήτημα της αποτελεσματικότητας των δυτικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας παραμένει ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα θέματα στη διεθνή πολιτική σκηνή, καθώς πλησιάζει το τέλος του 2024. Αναλυτές και πολιτικοί ηγέτες παγκοσμίως διαφωνούν έντονα για την επίδραση αυτών των μέτρων, με ορισμένους να υποστηρίζουν ότι έχουν επιτύχει να περιορίσουν σημαντικά τις δυνατότητες της Ρωσίας, ενώ άλλοι επισημαίνουν την αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα της ρωσικής οικονομίας.

Οι κυρώσεις

επιβλήθηκαν ως απάντηση σε τέσσερις βασικές παραβιάσεις: την καταπάτηση της εδαφικής ακεραιότητας και κυριαρχίας της Ουκρανίας, την απειλή για τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια, την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και την υπονόμευση της διεθνούς τάξης. Το χρονολόγιο των κυρώσεων ξεκινά τον Μάρτιο του 2014 με την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας, αλλά η μαζική επέκτασή τους πραγματοποιήθηκε μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022.

Αναλυτική Περιγραφή των Κυρώσεων

Μέχρι τον Δεκέμβριο του 2024, η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε επιβάλει συνολικά 15 πακέτα κυρώσεων. Οι κυρώσεις στόχευσαν έξι βασικούς τομείς της ρωσικής οικονομίας:

Στον οικονομικό τομέα, πάγωσαν 300 δισεκατομμύρια ευρώ των αποθεματικών της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, απέκλεισαν τράπεζες από το σύστημα SWIFT και επέβαλαν περιορισμούς στις συναλλαγές με ρωσικές τράπεζες.

Στον ενεργειακό τομέα, απαγόρευσαν τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου, έθεσαν ανώτατο όριο τιμής 60 δολαρίων ανά βαρέλι στο ρωσικό αργό πετρέλαιο και απαγόρευσαν τις εισαγωγές ρωσικού άνθρακα και υγροποιημένου προπανίου.

Στον τεχνολογικό τομέα, οι κυρώσεις περιόρισαν την πρόσβαση σε προηγμένους ημιαγωγούς και τεχνολογικά εξαρτήματα και απαγόρευσαν την εξαγωγή drones και ηλεκτρονικών εξαρτημάτων.

Ο μεταφορικός τομέας επηρεάστηκε με την απαγόρευση ρωσικών πλοίων σε λιμάνια της ΕΕ και κυρώσεις κατά του "σκιώδους στόλου" τρίτων χωρών.

Στον εμπορικό τομέα, απαγορεύτηκε η εισαγωγή διαμαντιών, χρυσού, πολύτιμων μετάλλων, σιδήρου, χάλυβα και αλουμινίου από τη Ρωσία. Επιπλέον, επιβλήθηκαν ατομικές κυρώσεις σε περισσότερα από 2.100 Ρώσους και οντότητες, με δέσμευση περιουσιακών στοιχείων και απαγόρευση εισόδου στην ΕΕ.

Το τελευταίο πακέτο κυρώσεων, που ανακοινώθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2024, περιλάμβανε την προσθήκη 84 νέων καταχωρίσεων (54 άτομα και 30 οντότητες), τη στόχευση 52 πλοίων που εμπλέκονται στην παράκαμψη των κυρώσεων, την απαγόρευση αναγνώρισης αποφάσεων ρωσικών δικαστηρίων βάσει του άρθρου 248 του ρωσικού Κώδικα Διαδικασίας Διαιτησίας, και την προσθήκη 32 νέων οντοτήτων σε τρίτες χώρες (Κίνα, Ινδία, Ιράν, Σερβία, ΗΑΕ) που υποστηρίζουν τη ρωσική πολεμική βιομηχανία.

Ενισχύστε το militaire.gr ,δείτε γιατί ΕΔΩ

Ανθεκτικότητα και Επιπτώσεις στη Ρωσική Οικονομία

Παρά τη σημαντική έκταση των κυρώσεων, η ρωσική οικονομία επέδειξε αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα. Τα οικονομικά στοιχεία από το 2022 έως το τέλος του 2024 παρουσιάζουν μια σύνθετη εικόνα. Μετά από μια αρχική συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 2,1% το 2022, η οικονομία ανέκαμψε με εντυπωσιακή ανάπτυξη 3,6% το 2023, ενώ για το 2024 οι προβλέψεις δείχνουν ανάπτυξη μεταξύ 3,5% και 4%.

Η βιομηχανική παραγωγή παρουσίασε σημαντική βελτίωση, με συνολική αύξηση 5,6% το πρώτο τρίμηνο του 2024 σε ετήσια βάση. Ο μεταποιητικός τομέας σημείωσε άνοδο 8,8%, ενώ ο εξορυκτικός τομέας σταθεροποιήθηκε με αύξηση 1,1%. Ο κύκλος εργασιών του λιανικού εμπορίου αυξήθηκε κατά 10,5% το πρώτο τρίμηνο του 2024, και το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών ενισχύθηκε κατά 5,8%. Η αγορά εργασίας παρουσίασε εξαιρετικές επιδόσεις, με την ανεργία να φτάνει σε ιστορικό χαμηλό 2,3% το 2024.

Ωστόσο, η οικονομία αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις. Ο πληθωρισμός έφτασε το 7,8% τον Απρίλιο του 2024, αναγκάζοντας την Κεντρική Τράπεζα να αυξήσει το βασικό επιτόκιο στο 21% τον Νοέμβριο του 2024. Στον τομέα του εξωτερικού εμπορίου, οι εξαγωγές πετρελαίου παρέμειναν ισχυρές, με έσοδα περίπου 620 εκατομμύρια ευρώ ημερησίως μέχρι τον Οκτώβριο του 2024, ενώ οι εισαγωγές από την Κίνα αυξήθηκαν κατά περίπου 50% από το 2022.

Το 30% των κρατικών δαπανών του προϋπολογισμού του 2024 κατευθύνθηκε προς τον πόλεμο που διεξάγει, σε σύγκριση με 19% το 2023 και 17% το 2022. Η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών δείχνει την προτεραιότητα που δίνει η χώρα στις πολεμικές επιχειρήσεις παρά τις οικονομικές πιέσεις.

Επιπτώσεις και επιτυχίες στην Ευρωπαϊκή Οικονομία

Οι επιπτώσεις των κυρώσεων έγιναν έντονα αισθητές και στην Ευρώπη με το ΑΕΠ της, ενώ αυξήθηκε κατά 3,4% το 2022, παρουσίασε δραματική επιβράδυνση σε 0,4% το 2023, με προβλέψεις για ανάπτυξη μόλις 0,8% στην Ευρωζώνη και 1,0% στην ΕΕ για το 2024. Ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη έφτασε σε υψηλό 10,6% τον Οκτώβριο του 2022, ενώ το 2023 ο μέσος πληθωρισμός ήταν 5,4% στην Ευρωζώνη και 6,4% στην ΕΕ. Τον Νοέμβριο του 2024, μειώθηκε στο 2,5% για την ΕΕ και 2,5% για την ΕΕ.

Η ευρωπαϊκή αγορά εργασίας παρέμεινε σχετικά σταθερή, με το ποσοστό ανεργίας στην ΕΕ να διατηρείται στο 6,1% το 2023 και 2024. Ωστόσο, το δημοσιονομικό έλλειμμα της ΕΕ ήταν 3,5% του ΑΕΠ το 2023, με πρόβλεψη για μείωση στο 3,0% το 2024.

Οι επιπτώσεις στα ευρωπαϊκά νοικοκυριά είναι εξίσου έκδηλα καθώς η αύξηση των τιμών ενέργειας και τροφίμων μείωσε την αγοραστική δύναμη, με τους πραγματικούς μισθούς στην ΕΕ να μειώνονται κατά 4,0% το 2022. Οι χώρες τις Βαλτικής, η Ελλάδα και η Τσεχία είδαν μειώσεις 7-9% στους πραγματικούς μισθούς. Οι επιχειρήσεις επλήγησαν σοβαρά, με το ποσοστό των ζημίων να αυξάνεται από 8% σε 15% και το ποσοστό των επιχειρήσεων σε κίνδυνο χρεοκοπίας να φτάνει το 17%.

Παρ' όλα αυτά, η ΕΕ κατάφερε να μειώσει την ενεργειακή της εξάρτηση από τη Ρωσία. Το μερίδιο του ρωσικού φυσικού αερίου στις εισαγωγές της ΕΕ μειώθηκε από 45-50% πριν τον πόλεμο σε 15% το 2024, ενώ η κατανάλωση φυσικού αερίου μειώθηκε κατά περισσότερο από 18% το 2022 και το 2023.

Ενισχύστε το militaire.gr ,δείτε γιατί ΕΔΩ

Παράγοντες που Επηρέασαν την Αποτελεσματικότητα των Κυρώσεων

Οι κυρώσεις των G7 και της ΕΕ κατά των ρωσικών ενεργειακών εξαγωγών έχουν αποδειχθεί λιγότερο αποτελεσματικές από το αναμενόμενο, κυρίως λόγω σημαντικών κενών στην εφαρμογή τους. Η δημιουργία τους έγινε για μια σειρά λόγων, συμπεριλαμβανομένου των εξαιρέσεων για ορισμένες χώρες της ΕΕ. Συγκεκριμένα, η Τσεχία, η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Βουλγαρία έλαβαν εξαιρέσεις από την απαγόρευση εισαγωγής ρωσικού πετρελαίου, επιτρέποντας στη Ρωσία να εξάγει πετρέλαιο αξίας 14 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε αυτές τις χώρες από τον Δεκέμβριο του 2022.

Επιπροσθέτως, αδυναμίες παρατηρήθηκαν στην επιβολή του ανώτατου ορίου τιμών. Παρά το ανώτατο όριο των 60 δολαρίων ανά βαρέλι, το ρωσικό πετρέλαιο Urals πωλήθηκε κατά μέσο όρο 70 δολάρια το 2024, ξεπερνώντας το όριο κατά 10 δολάρια. Επιπλέον, η Ρωσία αύξησε τη χρήση του "σκιώδους" στόλου, χρησιμοποιώντας πλοία που δεν υπόκεινται στις κυρώσεις των G7.

Οι λόγοι για τη δημιουργία αυτών των κενών ήταν πολλαπλοί όπως προαναφέρθηκε. Ο φόβος μιας ενεργειακής κρίσης οδήγησε τις G7 να αφήσουν σκόπιμα ανοιχτά κενά, ενώ υπήρχαν σοβαρές ανησυχίες για τις πιθανές οικονομικές επιπτώσεις μιας πλήρους απαγόρευσης στις δυτικές οικονομίες. Η διατήρηση ευελιξίας επέτρεψε στις χώρες να προσαρμοστούν σταδιακά στη μείωση των ρωσικών ενεργειακών εισαγωγών, ενώ υπήρχαν και φόβοι ότι πολύ αυστηρές κυρώσεις θα μπορούσαν να προκαλέσουν περαιτέρω κλιμάκωση της σύγκρουσης στην Ουκρανία.

Ο Ρόλος των BRICS και της Τουρκίας

Η επιρροή των χωρών BRICS και η σταδιακή απομάκρυνση από το δολάριο έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ικανότητα της Ρωσίας να αντιμετωπίσει τις κυρώσεις. Το μερίδιο του δολαρίου στα παγκόσμια συναλλαγματικά αποθέματα μειώθηκε από 72% μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο σε 59% το 2024. Παράλληλα, κατάφερε να διακανονίσει περίπου το 80% του διεθνούς εμπορίου της σε μη δυτικά νομίσματα μέχρι το τέλος του 2024, ενώ το εμπόριο μεταξύ Ρωσίας και Ινδίας διπλασιάστηκε σε όγκο το 2023 και αναμενόταν να ξεπεράσει τα 50 δισεκατομμύρια δολάρια.

Σε αυτό το σημείο δεν θα μπορούσε να παραληφθεί η αναφορά στον ρόλο της Τουρκίας στην παράκαμψη των κυρώσεων. Οι εξαγωγές της προς τη Ρωσία παρουσίασαν εντυπωσιακή αύξηση, από 5,7 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021 σε 10,91 δισεκατομμύρια το 2023. Οι κύριοι τομείς εξαγωγών περιλάμβαναν μηχανήματα και μηχανικές συσκευές (2,48 δισεκατομμύρια το 2023), εδώδιμα φρούτα και ξηρούς καρπούς (933,64 εκατομμύρια), οχήματα (720,15 εκατομμύρια), ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό (677,15 εκατομμύρια), όπως και πλαστικά (659,90 εκατομμύρια).

Στον ενεργειακό τομέα, η Τουρκία αύξησε τις εισαγωγές ρωσικών καυσίμων κατά 105% από τον Φεβρουάριο 2023 έως τον Φεβρουάριο 2024, εισάγοντας περίπου 13,5 εκατομμύρια μετρικούς τόνους ντίζελ και πετρελαίου το 2023. Το ρωσικό πετρέλαιο έφτασε να αποτελεί το 72% των συνολικών εισαγωγών πετρελαίου της Τουρκίας το 2023-2024.

Παρ' όλα αυτά, η Τουρκία έλαβε μέτρα για να περιορίσει την παράκαμψη των κυρώσεων από το 2023, ενισχύοντας τα εμπορικά μέτρα για τον περιορισμό της επανεξαγωγής αγαθών διπλής χρήσης. Τον Δεκέμβριο του 2024, η χώρα έλαβε εξαίρεση από τις ΗΠΑ για πληρωμές φυσικού αερίου στη Ρωσία. Στον τουριστικό τομέα, το 2023 η Τουρκία υποδέχθηκε 6,3 εκατομμύρια Ρώσους τουρίστες από τους συνολικά 56 εκατομμύρια επισκέπτες.

Δομικοί Παράγοντες της Ρωσικής Ανθεκτικότητας

Η περιορισμένη αποτελεσματικότητα των κυρώσεων οφείλεται σε διάφορους δομικούς παράγοντες. Η ελλιπής κατανόηση της ρωσικής πραγματικότητας, συμπεριλαμβανομένου του αξιακού κώδικα, της ιστορίας και της νοοτροπίας της χώρας που έχει μακρά παράδοση αντοχής σε δυσκολίες, έπαιξε σημαντικό ρόλο. Η δομή της ρωσικής οικονομίας, με τον ισχυρό ρόλο του κράτους, επέτρεψε την αποτελεσματική κινητοποίηση πόρων και την επιβολή κοινωνικής πειθαρχίας σε περιόδους κρίσης.

Η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των δυτικών χωρών και η αδυναμία επιβολής ενιαίων κανόνων επέτρεψε στη Ρωσία να βρει εναλλακτικές αγορές. Η γεωγραφική πραγματικότητα της Ρωσίας, με την τεράστια έκτασή της και τα σύνορα με πολλές χώρες, κατέστησε δύσκολη την πλήρη απομόνωσή της. Επιπλέον, η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης περιόρισε την αποτελεσματικότητα των κυρώσεων.

Συμπεράσματα

Εξετάζοντας τη συνολική εικόνα των κυρώσεων από το 2022 έως το 2024, αναδεικνύεται μια βασική παθογένεια του συστήματος - η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των δυτικών χωρών και η αδυναμία κατανόησης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της ρωσικής οικονομίας.

Οι κυρώσεις αποδείχθηκαν λιγότερο αποτελεσματικές από το αναμενόμενο, αποκαλύπτοντας τα όρια της οικονομικής πίεσης σε μια μεγάλη οικονομία στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Η εμπειρία αυτή καταδεικνύει τους εγγενείς περιορισμούς των οικονομικών μέτρων ως εργαλείου εξωτερικής πολιτικής.

Η δομή του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος, με την υπερβολική εξάρτηση από το δολάριο και την αδυναμία αποτελεσματικού ελέγχου των διεθνών συναλλαγών, επέτρεψε την εύρεση εναλλακτικών διαύλων για την υπέρβαση των περιορισμών.

Η συνολική αποτίμηση υποδεικνύει την ανάγκη επαναπροσδιορισμού των μηχανισμών διεθνούς πολιτικής και την υιοθέτηση ολοκληρωμένων στρατηγικών που θα αντιμετωπίζουν τις συστημικές αδυναμίες και θα συνυπολογίζουν τις πολύπλευρες σχέσεις αλληλεξάρτησης στο σύγχρονο κόσμο.

Υ.Γ. "Μηδέν άγαν." (Χίλων ο Λακεδαιμόνιος)

The post Κυρώσεις και Οικονομική Πραγματικότητα – Ανάλυση των Δυτικών Μέτρων κατά της Ρωσίας appeared first on Militaire.gr.