Μαθήματα από τις νικηφόρες ναυμαχίες του 1912-13-Δημήτρης Τσαϊλάς

05:20 4/12/2024 - Πηγή: militaire

Γράφει ο 

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΑΙΛΑΣ

Στις 6 Δεκεμβρίου ανήμερα του Αγίου Νικολάου προστάτη του Πολεμικού Ναυτικού θα  γίνουν πολλές ρομαντικές αφηγήσεις των ναυτικών θριάμβων της Ελλάδας, ιδιαίτερα γύρω από το Θωρηκτό Αβέρωφ. Ο θρύλος του αήττητου πλοίου και η δοξολογία του ως συμβόλου εθνικής υπερηφάνειας μπορούν να συσκοτίσουν την πραγματικότητα των στρατηγικών αδυναμιών μας, όπως η αποτυχία να προβάλλουμε

με συνέπεια τη ναυτική ισχύ στα τελευταία 15 χρόνια.

Ο ναυτικός πόλεμος του 1912-13, στην Έλλη και τη Λήμνο, παρέχει ένα συναρπαστικό φακό μέσω του οποίου εξετάζεται η δυναμική της τακτικής επιτυχίας με προέκταση τη στρατηγική αποτελεσματικότητα. Η περίπλοκη αλληλεπίδραση πολιτικών φιλοδοξιών, τεχνολογικών προόδων και θαλάσσιας στρατηγικής της σύγχρονης εποχής υπογραμμίζει τον τρόπο με τον οποίο τα έθνη μπορούν να ερμηνεύσουν τις ευρύτερες συνέπειες των μεμονωμένων νικών. Οι επιτυχίες του Πολεμικού Ναυτικού στους Βαλκανικούς πολέμους, με εμπλοκές πλοίων ένα προς ένα αντικατοπτρίζανε μια κλασική ένταση στη στρατιωτική ιστορία, να γιορτάζουμε τις τακτικές νίκες χωρίς να κατανοούμε πλήρως τις στρατηγικές συνέπειές τους. Αυτές οι ενέργειες –όπως του ναυάρχου Κουντουριώτη που με το Θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ επιτέθηκε κατά του Οθωμανικού Στόλου- μπορεί να έχουν δείξει γενναιότητα και ναυτική ικανότητα, αλλά συχνά λησμονούμε τους πρωταρχικούς στόχους της εξασφάλισης εδαφικού ελέγχου, της διακοπής των γραμμών ανεφοδιασμού του εχθρού ή της επίτευξης πολιτικού μοχλού πίεσης.

Εστιάζοντας στις επιμέρους νίκες, η Ελλάδα άθελά της έχει παραμελήσει την ευρύτερη στρατηγική εικόνα, αφήνοντας ανεκμετάλλευτες μεγαλύτερες ευκαιρίες. Για παράδειγμα, την εξασφάλιση αποφασιστικού ελέγχου σε βασικές θαλάσσιες ζώνες ή την αποτελεσματική υποστήριξη της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ.

Η ελληνική εξύμνηση αυτών των μεμονωμένων επιτυχιών ταιριάζει σε ένα ευρύτερο μοτίβο που παρατηρείται στα έθνη που επιδιώκουν να οικοδομήσουν μια ηρωική αφήγηση. Τέτοιες ιστορίες μπορούν να εμπνεύσουν τις μελλοντικές γενιές και να καλλιεργήσουν την εθνική υπερηφάνεια, αλλά κινδυνεύουν να κωδικοποιήσουν αναποτελεσματικές στρατηγικές εάν αγνοηθούν τα κρίσιμα μαθήματα. Αυτό το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο όταν τα τακτικά επιτεύγματα γιορτάζονται μεμονωμένα, επισκιάζοντας την ανάγκη για ολοκληρωμένο και προσαρμοστικό σχεδιασμό.

Ενισχύστε το militaire.gr ,δείτε γιατί ΕΔΩ

Μαθήματα και Ευρύτερες Επιπτώσεις

Ο απόηχος των Ναυμαχιών του 1912-13 αποκαλύπτει τη σημασία της ευθυγράμμισης των τακτικών ενεργειών με στρατηγικούς στόχους. Για την Ελλάδα, ο εορτασμός των πρώιμων ναυτικών νικών μπορεί να συνέβαλε στην εστίαση σε ηρωικές αλλά περιορισμένες εμπλοκές σε μεταγενέστερες συγκρούσεις, αντί στην υιοθέτηση στρατηγικών που θα μπορούσαν να αποφέρουν συστημικά πλεονεκτήματα. Η σύγχρονη ναυτική ιστορία υπογραμμίζει την ανάγκη για ισχυρά δόγματα που ενσωματώνουν διάφορους τομείς του πολέμου  στη ξηρά, τη θάλασσα και τον αέρα για την επίτευξη συνεκτικών και βιώσιμων αποτελεσμάτων.

Αυτός ο ιστορικός προβληματισμός δεν είναι απλώς ακαδημαϊκός. Προσφέρει διαρκή μαθήματα για το πώς τα έθνη πρέπει να αναλύουν τις προηγούμενες συγκρούσεις τους, διασφαλίζοντας ότι οι συναισθηματικές ή συμβολικές νίκες δεν επισκιάζουν την πραγματιστική ανάγκη για στρατηγική προνοητικότητα.

Οι ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου το 1912-13 προσφέρουν πράγματι μια προειδοποιητική ιστορία για τη ναυτική στρατηγική, ιδιαίτερα για την Ελλάδα, της οποίας η προσέγγιση ήταν η επιτομή των κινδύνων της υποτίμησης της πολυπλοκότητας του ναυτικού πολέμου και της υπερβολικής στήριξης στον αυτοσχεδιασμό. Η ελληνική ναυτική στρατηγική, που έχει τις ρίζες της σε μια ιστορική παράδοση σκέψης βασισμένης στην νοοτροπία "Τριήρους" -της γρήγορης, ανεξάρτητης δράσης- θα ήταν ιδιαίτερα λανθασμένη όταν εφαρμόζεται στο σύγχρονο ναυτικό πόλεμο.

Η Ελλάδα, ιδιαίτερα στα πρώτα στάδια του Βαλκανικού Πολέμου, πίστευε ότι η καλύτερη προσέγγιση ήταν να συγκεντρώσει γρήγορα ένα στόλο και να αμφισβητήσει αμέσως την οθωμανική ναυτική δύναμη που ήταν κυρίαρχη της εποχής με λίγη προετοιμασία και ελάχιστη υποδομή.

Αυτή η προσέγγιση ισχύει και σήμερα αφού παραμελούμε βασικές πτυχές της ναυτικής ισχύος, όπως ο στρατηγικός σχεδιασμός, η τεχνολογική ανάπτυξη και η συντονισμένη δράση του στόλου. Αντί να επενδύσουμε σε ένα εκσυγχρονισμένο ναυτικό εν καιρώ ειρήνης που θα μπορούσε να ασχοληθεί με την κατάλληλη εκπαίδευση, έρευνα και ανάπτυξη, το σύγχρονο ναυτικό δείχνει να δομείται τυχαία, βασιζόμενο σε ξεπερασμένα σκάφη και μια πίστη στη νοοτροπία «αστραπιαίας μάχης».

Η ελληνική πεποίθηση ότι μπορούμε να αυτοσχεδιάσουμε και να αμφισβητήσουμε επιτυχώς κορυφαίες ναυτικές δυνάμεις είναι επικίνδυνα αισιόδοξη. Η ιδέα αντικατοπτρίζει μια παρανόηση του στρατηγικού βάθους και της τεχνολογικής υπεροχής. Στην καλύτερη περίπτωση, οι ελληνικές ναυτικές δυνάμεις θα μπορούσαν να κερδίσουν μεμονωμένες εμπλοκές, αλλά αυτές οι μεμονωμένες νίκες δεν θα έχουν τη στρατηγική συνοχή που απαιτείται για να ακρωτηριάσουν το Τουρκικό Ναυτικό ή να επηρεάσουν τη μεγαλύτερη έκβαση του πολέμου.

Τα ναυτικά δεν είναι μόνο νούμερα ή αυθάδεια, απαιτούν προσεκτική υλικοτεχνική υποστήριξη, συνεπή εκπαίδευση και ισορροπία επιθετικών και αμυντικών δυνατοτήτων. Ένας στόλος πρέπει να είναι ικανός για συνεχείς επιχειρήσεις, με σαφή κατανόηση του πώς να πολεμήσει πέρα ​​από την αρχική συνάντηση κάτι για το οποίο το Πολεμικό Ναυτικό μάλλον δεν έχει τα κατάλληλα εργαλεία και τους διαθέσιμους πόρους.

Ενισχύστε το militaire.gr ,δείτε γιατί ΕΔΩ

Το κόστος της παραμέλησης της ναυτικής ισχύος σε καιρό ειρήνης

Η ιστορία του ναυτικού πολέμου της Ελλάδας, που σημαδεύεται από τις βραχύβιες αλλά έντονες ναυτικές νίκες κατά τις αρχές του 20ου αιώνα, οδήγησε συχνά σε υπερβολική έμφαση σε σποραδικούς θριάμβους και όχι σε μακροπρόθεσμη στρατηγική ανάπτυξη. Κατά τα μέσα του 20ου αιώνα, το Πολεμικό Ναυτικό επωφελήθηκε από μια περίοδο σχετικής σταθερότητας, που ενισχύθηκε από την ένταξη στο ΝΑΤΟ και το γεωπολιτικό απόθεμα που παρείχε η δομή του Ψυχρού Πολέμου. Για δεκαετίες, η Ελλάδα μπορούσε να βασιστεί στη συμμαχία της με τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες δυτικές δυνάμεις για να την προστατεύσει από άμεσες απειλές, οι οποίες με τη σειρά τους επέτρεψαν να αναβληθούν κάπως οι στρατιωτικές της προτεραιότητες ή να υποβιβαστούν σε δευτερεύουσα σημασία σε περιόδους ειρήνης.

Ωστόσο, οι γεωπολιτικές πραγματικότητες της μεταψυχροπολεμικής περιόδου, ειδικά η άνοδος μιας πιο διεκδικητικής και ανταγωνιστικής Τουρκίας, έχουν συντρίψει αυτό το απόθεμα ασφαλείας. Το ναυτικό που αναδύθηκε από τη δεκαετία του 1960 έως τη δεκαετία του 1990, αν και ικανό, έχει διαμορφωθεί από μια εποχή ειρήνης και στασιμότητας. Η μακρά «ηρεμία» τελείωσε και η Ελλάδα βρίσκεται τώρα σε μια νέα εποχή θαλάσσιου ανταγωνισμού και πιθανών συγκρούσεων, με τις αυξανόμενες ναυτικές φιλοδοξίες της Τουρκίας και την περιφερειακή επιρροή να θέτουν άμεσες προκλήσεις για τα ελληνικά συμφέροντα. Η κατάσταση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν μπορεί πλέον να βασίζεται σε εξωτερικές δυνάμεις στον ίδιο βαθμό για στρατηγική προστασία ή επέμβαση.

Η ελληνική προσέγγιση για την παραμέληση του ναυτικού σε καιρό ειρήνης είναι ένα κρίσιμο λάθος. Η ιδέα ότι ένας ισχυρός στόλος θα μπορούσε απλώς να δομηθεί σε καιρό πολέμου αγνοεί τα μακροπρόθεσμα οφέλη της διατήρησης ενός καλά χρηματοδοτούμενου, καλά εξοπλισμένου και καλά εκπαιδευμένου ναυτικού. Τα έθνη που αποτυγχάνουν να επενδύσουν στις ναυτικές τους ικανότητες σε περιόδους ειρήνης συχνά βρίσκονται ανεπαρκώς προετοιμασμένα όταν ανακύπτουν συγκρούσεις, με τους στόλους τους με ευδιάκριτο μειονέκτημα όσον αφορά την τεχνολογία, την επιμελητεία και την εμπειρία.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, αυτή η υποτίμηση του ρόλου του ναυτικού εμπόδισε τελικά την ικανότητά του να εξασφαλίσει ένα διαρκές στρατηγικό πλεονέκτημα, αναγκάζοντάς το να βασίζεται σε τακτικές επιτυχίες που, αν και αξιοσημείωτες, ήταν ανεπαρκείς για να εξασφαλίσουν τη συνολική νίκη.

Το πρωταρχικό μάθημα από τις Ναυμαχίες του 1912-13 είναι σαφές, ο επιτυχημένος ναυτικός πόλεμος δεν μπορεί να βασίζεται στον αυτοσχεδιασμό και στη νοοτροπία «ελπίδα για το καλύτερο». Απαιτεί προνοητικότητα, στρατηγικό σχεδιασμό και επένδυση πόρων για τη διατήρηση ενός ικανού και σύγχρονου στόλου ακόμη και σε καιρό ειρήνης. Σε ένα ταχέως εξελισσόμενο τεχνολογικό και στρατηγικό περιβάλλον, η απόπειρα «να καλύψει τη διαφορά» με ένα κυρίαρχο ναυτικό στην αρχή ενός πολέμου είναι ένα επικίνδυνο στοίχημα.

Για την Ελλάδα, η τελική συνειδητοποίηση θα μπορούσε να ήταν η σημασία της οικοδόμησης μιας επαγγελματικής, βιώσιμης ναυτικής δύναμης - που θα μπορούσε να εξισορροπήσει την καινοτομία, τον συντονισμό και τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, αντί να βασίζεται στην ψευδαίσθηση του γρήγορου αυτοσχεδιασμού και του τακτικού ηρωισμού.

Ενισχύστε το militaire.gr ,δείτε γιατί ΕΔΩ

Είναι αργά, αλλά όχι πολύ αργά

Έχουμε αργήσει, αλλά δεν είναι απαραίτητα αργά για την Ελλάδα να ανοικοδομήσει και να ενισχύσει τις θαλάσσιες δυνατότητές της. Ο δρόμος μπροστά δεν θα είναι εύκολος, ειδικά ενόψει μιας μεταβαλλόμενης περιφερειακής δυναμικής ισχύος και περιορισμών πόρων. Ωστόσο, αντλώντας από τη δική της ιστορία, μαθαίνοντας από τα λάθη του παρελθόντος και διοχετεύοντας την κληρονομιά προσωπικοτήτων όπως ο Βενιζέλος και ο Κουντουριώτης, η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να ανακτήσει τη ναυτική της σημασία και να προστατεύσει τα στρατηγικά της συμφέροντα στη Μεσόγειο και όχι μόνο.

Τελικά, η Ελλάδα πρέπει να διασφαλίσει ότι η ανάμνηση της ναυτικής ιστορίας της δεν είναι μια μνήμη νοσταλγίας ή άστοχης υπερηφάνειας, αλλά μάλλον αυτή που χρησιμεύει ως οδηγός για μεταρρύθμιση, προσαρμογή και ανθεκτικότητα απέναντι στις αναδυόμενες θαλάσσιες προκλήσεις. Στην προσεκτική εκ νέου διαμόρφωση της ναυτικής της στρατηγικής η Ελλάδα μπορεί να ελπίζει ότι θα πορευτεί με επιτυχία στη νέα εποχή του ανταγωνισμού και θα εξασφαλίσει τη θέση της στην περιφερειακή και παγκόσμια σκηνή.

Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος Αξιωματικός του ΠΝ, δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου. Σήμερα είναι μέλος και ερευνητής του Institute for National and International Security, του Strategy International και του Research Institute for European and American Studies.

Ενισχύστε το militaire.gr ,δείτε γιατί ΕΔΩ

The post Μαθήματα από τις νικηφόρες ναυμαχίες του 1912-13-Δημήτρης Τσαϊλάς appeared first on Militaire.gr.