Πόλεμος στην Ουκρανία και ελεγχόμενη κλιμάκωση

05:20 23/11/2024 - Πηγή: militaire

Γράφει ο

Δρ ΜΑΡΚΟΣ ΤΡΟΥΛΗΣ*

Σταδιακά, η σύγκρουση στην Ουκρανία λαμβάνει χαρακτηριστικά ολοκληρωτικού πολέμου λίγο πριν την ανακωχή. Υπό την προοπτική παύσης του πυρός και σύναψης συμφωνίας, οι δύο πλευρές προχωρούν σε κάθε δυνατή προσπάθεια βελτίωσης της θέσης τους επί του πεδίου, καθώς είναι πλέον πασιφανές ότι η Ρωσία δεν προτίθεται να υποχωρήσει από τις περισσότερες εκ των περιοχών, τις οποίες κατέλαβε στρατιωτικά.

Εξ αρχής είχε επισημανθεί ότι η αιματοχυσία στην Ουκρανία

τείνει να καταστεί πόλεμος κατατριβής/φθοράς για τη Ρωσική Ομοσπονδία, με απώτερο στόχο από πλευράς της «Δύσης» να απορωσοποιηθεί η ευρωπαϊκή ήπειρος ενεργειακά, εμπορικά, οικονομικά και βεβαίως διπλωματικά/πολιτικά. Η εν λόγω στρατηγική συλλογιστική συνοδεύτηκε από τη μεσσιανική κουλτούρα ενός μέρους της αμερικανικής γραφειοκρατίας, το οποίο αρνείται πεισματικά να συμπλεύσει με τις νέες επιταγές της αμερικανικής ανάγκης για την εξισορρόπηση της σινικής ανόδου. Αντί, δηλαδή, οι Η.Π.Α. να εστιάσουν στη στρατηγική ανάσχεσης της Κίνας, μετακύλησαν το βάρος τους ενάντια στη Ρωσία και κυρίως αφαίρεσαν από τη φαρέτρα τους έναν εκ των πραγμάτων δυνητικό εξισορροπητή του Πεκίνου.

Η εκλογή Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των Η.Π.Α. επέφερε νέα δεδομένα στη γεωπολιτική σκακιέρα, αλλά κυρίως προκάλεσε μια απόγνωση στο προαναφερθέν τμήμα της αμερικανικής γραφειοκρατίας, το οποίο κινείται προς μια κατεύθυνση εγκλωβισμού του νέου Προέδρου σε μια επί του πεδίου κατάσταση χωρίς επιστροφή. Η παροχή άδειας από τον απερχόμενο Πρόεδρο Τζο Μπάϊντεν στην ουκρανική πλευρά να προχωρήσει σε πλήγματα με πυραύλους ATACMS στη ρωσική ενδοχώρα συνέστησε μια απόπειρα να βρεθεί ο νέος Πρόεδρος μπροστά σε τετελεσμένα, ήτοι σε μια ανεξέλεγκτη κλιμάκωση που θα οδηγούσε μοιραία σε ένα εκτεταμένο πολεμικό ξεκαθάρισμα. Η δε εκκένωση Πρεσβειών νατοϊκών χωρών στο Κίεβο – μεταξύ των οποίων και της Ελλάδας – συνέβαλε στη δημιουργία του ανάλογου κλίματος.

Ούσα Μεγάλη Δύναμη και έχουσα συμπαγή στρατηγική κουλτούρα, η Ρωσία αντιμετωπίζει την εν λόγω τακτική ως σπασμωδική, η οποία όμως δεν πρέπει να υποτιμάται, καθώς σε μια τέτοια περίπτωση, δύναται ενδιαμέσως να αποφέρει σημαντικές ζημιές στο επιχειρησιακό επίπεδο. Ο ενδιάμεσος χρόνος ορίζεται έως την ανάληψη των προεδρικών καθηκόντων από τον Τραμπ, ο οποίος έχει διακηρύξει σε όλους τους τόνους ότι θα θέσει ένα τέλος στον πόλεμο, με την Ουκρανία προφανώς να πληρώνει εν τέλει το υψηλότερο τίμημα. Εξάλλου, το – έστω διαψευσθέν αλλά σε κάθε περίπτωση διαρρεύσαν με ό,τι αυτό σημαίνει – τηλεφώνημα προς τον Βλαντιμίρ Πούτιν, σύμφωνα με το οποίο ο Τραμπ τον κάλεσε «να μην κλιμακώσει» απηχεί τον ανωτέρω κίνδυνο εγκλωβισμού του και τη μέριμνά του να αποφύγει ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Ο Πούτιν φαίνεται ότι συμμερίζεται τους εν λόγω γραφειοκρατικούς συσχετισμούς εντός των Η.Π.Α. και διατηρεί στάση αναμονής. Όμως, πώς αυτό δύναται να καταστεί εφικτό εν μέσω μιας πολεμικής σύγκρουσης, κατά την οποία απρόβλεπτα και καταστροφικά γεγονότα συχνά αναγκάζουν τις ηγεσίες να αντιδράσουν δυναμικά; Η ρωσική πλευρά έχει πλέον εστιάσει στην εφαρμογή ενδοπολεμικής αποτροπής, δηλαδή στη λήψη μέτρων και στην πραγματοποίηση ενεργειών, που σκοπούν να πειστεί ο αντίπαλος να μην προβεί σε κλιμάκωση. Κατά την ενδοπολεμική αποτρεπτική στρατηγική, επιχειρείται να καλλιεργηθεί η αντίληψη μεταξύ των ληπτών των αποφάσεων της αντίπαλης πλευράς να διακόψουν άμεσα οιαδήποτε περαιτέρω κλιμάκωση ή επιθετική κίνηση, ενώ τούτο επιτυγχάνεται μέσω της τιμωρίας.

Δεδομένου ότι ο απώτερος στόχος της ενδοπολεμικής αποτροπής είναι ο έλεγχος της κλιμάκωσης, η τιμωρία δεν μπορεί να είναι ασύμμετρη σε αυτή την περίπτωση και να λάβει χαρακτηριστικά μαζικού πλήγματος, αλλά στέλνει ένα σαφές μήνυμα αναγκαιότητας για (αυτό)συγκράτηση. Ο αντίπαλος, με άλλα λόγια, καλείται να επανεκτιμήσει το συμφέρον του υπό το βάρος του ορθολογικού κριτηρίου και εντός του πλαισίου της «κλιμακωτής αποτροπής», ήτοι μιας διαδικασίας διαρκούς επαλήθευσης της στρατηγικής αξιοπιστίας και της επιχειρησιακής ικανότητας του αποτρέποντος.

Το ρωσικό πλήγμα με έναν πειραματικό, βαλλιστικό πύραυλο μέσου βεληνεκούς στο Ντνίπρο της Ουκρανίας με πρότερη έγκαιρη ενημέρωση των Η.Π.Α. ανέδειξε ακριβώς ότι ο Πούτιν επιθυμεί να αναμείνει όντας εδραιωμένος στο πεδίο και πιστεύοντας ότι η αλλαγή ηγεσίας στην Ουάσιγκτον θα του προσφέρει διέξοδο από μια σύγκρουση, η οποία είναι και για εκείνον αναμφίλεκτα κοστοβόρα. Εκτοξεύοντας πύραυλο με δυνητική μεταφορά πυρηνικής κεφαλής, φρόντισε να υπενθυμίσει, να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου και να επαναφέρει στο προσκήνιο το στρατηγικό ορθολογισμό, αντί ενός πανικού που συνοψίζεται στη λογική «γαία πυρί μιχθήτω» από πλευράς του ηττώμενου μέρους.

Η σύγκρουση είναι προφανώς επιθυμητή και για τη Ρωσία καθώς, πέραν του έως τώρα ειλημμένου στρατηγικού κόστους, θα αποκομίσει σημαντικά στρατηγικά κέρδη τόσο εξ απόψεως γοήτρου όσο και εδαφικά, με την Κριμαία και τις βιομηχανικά εύρωστες γεωγραφικές ζώνες της Ανατολικής Ουκρανίας να συνιστούν ενδεικτικά παραδείγματα.

Άλλωστε, η μεταπολεμική διεθνής τάξη έχει σημαδευτεί από τον αναμφισβήτητο σεβασμό των συνόρων και εν γένει της εδαφικής κυριαρχίας. Το γεγονός της νομιμοποίησης της απόσχισης εδάφους (Κριμαία), διά του εξαναγκασμού των Η.Π.Α. να δεχθούν την εξέλιξη και όχι όπως επιτυγχάνουν σε μεγάλο βαθμό να επιβάλλουν στην περίπτωση του Κοσόβου, συνιστά κοσμογονία στο επίπεδο του διεθνούς γίγνεσθαι μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αν και προφανώς η περίπτωση της Κριμαίας εμφανίζει πλήθος ιδιαιτεροτήτων, οι οποίες θα την κατατάσσουν μόνο από νομικής άποψης στις περιπτώσεις νομιμοποιημένης απόσχισης, εφόσον οι εξελίξεις τρέξουν κατά τις προβλέψεις μετά την ορκωμοσία Τραμπ.

**Ο Δρ. Μάρκος Τρούλης είναι Διδάσκων του Τμήματος Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών τόσο στο προπτυχιακό όσο και στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών, καθώς και της Σχολής Εθνικής Ασφάλειας, με αντικείμενο τις «Διεθνείς Σχέσεις της Τουρκίας», τη «Θεωρία Διεθνών Σχέσεων και Συστημικής Γεωπολιτικής» και τη «Γεωπολιτική Τουρκίας-Καυκάσου». Έλαβε μεταπτυχιακό τίτλο από το London School of Economics, διδακτορικό τίτλο από το Πανεπιστήμιο Πειραιώς με θέμα την Τουρκική Εξωτερική Πολιτική στον Καύκασο και στην Κεντρική Ασία, ενώ έχει διεξάγει και δύο μεταδιδακτορικές έρευνες στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας με θέμα τις Αμερικανοτουρκικές Σχέσεις. Έχει εργαστεί ως Ερευνητής (Research Fellow) στο Begin-Sadat Center for Strategic Studies (BESA Center) του ισραηλινού πανεπιστημίου Bar-Ilan, ενώ κατά τα τελευταία έτη είναι μέλος του Εργαστηρίου Γεωπολιτισμικών Αναλύσεων Ευρύτερης Μέσης Ανατολής και Τουρκίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι συγγραφέας επιστημονικών άρθρων σε ελληνικά και ξένα περιοδικά, καθώς και των βιβλίων «Αμερικανοτουρκικές Σχέσεις», «Περί Τουρκίας» και «Τουρκική Στρατηγική στον Καύκασο και στην Κεντρική Ασία», ενώ έχει συγγράψει μαζί με τον Καθηγητή Ιωάννη Μάζη το βιβλίο «Τουρκική Στρατηγική στη Λιβύη», με τον Καθηγητή Κωνσταντίνο Γρίβα το βιβλίο «Αποτρεπτική έναντι Ηγεμονικής Απειλής στο Ελληνοτουρκικό Σύστημα: Συστημική Γεωπολιτική Ανάλυση και Ζητήματα Αποτροπής στο Μεσανατολικό Γεωγραφικό Χώρο» και με τον Καθηγητή Ιωάννη Μάζη και τη Δρ. Ξανθίππη Δωματιώτη το βιβλίο «Νεορεαλιστική Προσέγγιση Θεωρίας Διεθνών Σχέσεων και Συστημική Γεωπολιτική Ανάλυση», το οποίο έχει μεταφραστεί και κυκλοφορήσει στην αγγλική γλώσσα.

The post Πόλεμος στην Ουκρανία και ελεγχόμενη κλιμάκωση appeared first on Militaire.gr.