Το ναυάγιο της τουρκικής οικονομίας, το σοκ και στο βάθος ΔΝΤ και εκλογές

06:20 25/11/2021 - Πηγή: militaire

Ιστορικά η Τουρκία όπως και η οικονομία της… έχουν περάσει από σαράντα κύματα!

Από την Οθωμανική αυτοκρατορία στο κοσμικό κράτος και στην συνέχεια στο μουσουλμανικό σφιχταγκάλιασμα.

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Η άρχουσα τάξη και ο φτωχός λαός έχουν υποστεί αλλεπάλληλα σοκ με τις αλλαγές καθεστώτος, τις αλλοπρόσαλλες κυβερνήσεις, τον τυφλό φανατισμό, τον μεγαλοϊδεατισμό, τις επεκτατικές επιλογές, τις περίεργες συμμαχίες και την θρησκευτική φιλοσοφία που αντικατέστησε βίαια τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό και ντύσιμο

με την μαντήλα, φέρνοντας τα πάνω κάτω στην καθημερινότητα της χώρας.

Η οικονομική ιστορία της Δημοκρατίας της Τουρκίας μπορεί να μελετηθεί χωρισμένη σε υποπεριόδους που χαρακτηρίστηκαν με σημαντικές αλλαγές στην οικονομική πολιτική: 

1923-1929, όταν η αναπτυξιακή πολιτική έδινε έμφαση στην ιδιωτική συσσώρευση, 1929-1945, όταν η αναπτυξιακή πολιτική έδινε έμφαση στην κρατική συσσώρευση σε μια περίοδο παγκόσμιας κρίσης, 1950-1980, περίοδος κρατικά καθοδηγούμενης εκβιομηχάνισης βασισμένη στις εισαγωγές που αντικαθιστούν τον προστατευτισμό, 1980 και μετά, άνοιγμα της τουρκικής οικονομίας στο φιλελεύθερο εμπόριο αγαθών, υπηρεσιών και συναλλαγών. Ωστόσο, ένα κοινό χαρακτηριστικό μεταξύ των ετών 1923-1985, σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα κυβερνητικών πολιτικών, ήταν η οπισθοδρομική οικονομία που εξελίχθηκε σε ένα πολύπλοκο οικονομικό σύστημα παραγωγής ενός μεγάλου φάσματος αγροτικών, βιομηχανικών και προϊόντων υπηρεσιών, τόσο για τις εγχώριες όσο και για τις εξαγωγικές αγορές.

Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ 1994

Με περιορισμένη πρόσβαση στον Περσικό Κόλπο, το Ιράκ βρέθηκε σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένο από την Τουρκία ως προς τις εξαγωγικές διαδρομές για το αργό πετρέλαιο που παρήγαγε.

 Το Ιράκ χρηματοδότησε δύο αγωγούς από τα πετρελαιοφόρα κοιτάσματα του Κιρκούκ προς το τουρκικό μεσογειακό λιμάνι Γιουμουρταλίκ, βορειοδυτικά της Αλεξανδρέττας.

 Η χωρητικότητα των αγωγών ανήλθε σε 1,1 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως (170.000 m3/d) (bpd).

 H Τουρκία όχι μόνο απέκτησε μέρος των εγχώριων προμηθειών της σε πετρέλαιο από τον αγωγό, αλλά και της καταβλήθηκε ένα μεγάλο τέλος διέλευσης του αγωγού.

 Ορισμένες πηγές έχουν υπολογίσει το ποσό αυτό από 300 ως 500 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.

Η οικονομία της Τουρκίας δέχτηκε πλήγματα από τον πόλεμο του Περσικού Κόλπου το 1991.

 Το εμπάργκο των Ηνωμένων Εθνών προς το Ιράκ απαιτούσε τον τερματισμό των εξαγωγών πετρελαίου μέσω των αγωγών Κιρκούκ-Γιουμουρταλίκ, με αποτέλεσμα την απώλεια πολλών κερδών για την Τουρκία. Υπολογίζεται ότι η οικονομία μπορεί να έχει χάσει μέχρι και 3 δισεκατομμύρια δολάρια από το εμπόριο στο Ιράκ. Η Σαουδική Αραβία, το Κουβέιτ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) προχώρησαν σε μέτρα αποζημίωσης της Τουρκίας για τις απώλειες αυτές και, το 1992, η οικονομία άρχισε και πάλι να αναπτύσσεται.

Οι εντυπωσιακές οικονομικές επιδόσεις της Τουρκίας στη δεκαετία του 1980 κέρδισαν υψηλές βαθμολογίες από τους οργανισμούς πιστοληπτικής αξιολόγησης της Wall Street.

 Το 1992 και το 1993, η κυβέρνηση χρησιμοποίησε αυτές τις αξιολογήσεις για να προσελκύσει κεφάλαια για να καλύψει τα δημοσιονομικά της ελλείμματα.

 Τα διεθνή ομολογιακά δάνεια κατά την περίοδο αυτή ανήλθαν σε 7,5 δισ. δολάρια ΗΠΑ. 

Αυτές οι ροές κεφαλαίων συνέβαλαν στη διατήρηση της 

υπερτιμημένης συναλλαγματικής ισοτιμίας.

 Σε μια καπιταλιστική οικονομία, ένα υψηλό επίπεδο δανεισμού του δημοσίου θα πρέπει να μεταφράζεται σε υψηλότερα επιτόκια στο εσωτερικό και, ενδεχομένως, ακόμη και να «παραγκωνίζει» δανειολήπτες του ιδιωτικού τομέα, με αποτέλεσμα την επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης. Αλλά ο εξωτερικός δανεισμός της κυβέρνησης ασκούσε πίεση στα εγχώρια επιτόκια και στην πραγματικότητα ώθησε περισσότερο τον ιδιωτικό δανεισμό σε μια ήδη υπερθερμανθείσα οικονομία. Ανιχνεύοντας μια εύκολη ευκαιρία για κέρδος, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι τουρκικές εμπορικές τράπεζες δανείστηκαν με τα διεθνή επιτόκια και δάνειζαν με υψηλότερα εγχώρια επιτόκια, χωρίς να φοβούνται το υποτιμημένο νόμισμα.

 Ως αποτέλεσμα, το εξωτερικό βραχυπρόθεσμο χρέος της Τουρκίας αυξήθηκε απότομα.

 Η εξωτερική και εσωτερική εμπιστοσύνη στην ικανότητα της κυβέρνησης να διαχειριστεί την επικείμενη κρίση του ισοζυγίου πληρωμών υποχώρησε, αναδύοντας οικονομικές δυσκολίες.

Η ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΔΝΤ

Οι διαφορές μεταξύ της πρωθυπουργού Τανσού Τσιλέρ (1993-1996) και του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας υπονόμευσαν την εμπιστοσύνη προς την κυβέρνηση. 

Η πρωθυπουργός επέμεινε να αποτιμά το δημοσιονομικό έλλειμμα (πωλώντας κυβερνητικά χρεόγραφα στην Κεντρική Τράπεζα) και απέρριπτε την πρόταση της Κεντρικής Τράπεζας να εκδώσει περισσότερο δημόσιο χρέος με τη μορφή κρατικών ομολόγων.

 Ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας παραιτήθηκε τον Αύγουστο του 1993 για αυτό το θέμα.

 Τον Ιανουάριο του 1994 οι διεθνείς πιστωτικοί οργανισμοί υποβάθμισαν το χρέος της Τουρκίας σε επίπεδο χαμηλότερο του επενδυτικού βαθμού.

 Εκείνη την περίοδο παραιτήθηκε ένας δεύτερος διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας.

Η ανησυχία για την σύγχυση στην οικονομική πολιτική αντικατοπτρίστηκε σε μια επιταχυνόμενη «δολαριοποίηση» της οικονομίας, καθώς πολίτες άλλαζαν τα εγχώρια περιουσιακά στοιχεία τους σε καταθέσεις σε ξένο νόμισμα για να προστατεύσουν τις επενδύσεις τους.

 Στο τέλος του 1994, περίπου το 50% της συνολικής καταθετικής βάσης πραγματοποιούνταν υπό μορφή καταθέσεων σε ξένο νόμισμα, από 1% το 1993.

Η υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας και η έλλειψη εμπιστοσύνης για τη μείωση του ελλείμματος του προϋπολογισμού της κυβέρνησης ενεργοποίησαν μεγάλης κλίμακας φυγή κεφαλαίου και κατάρρευση της συναλλαγματικής ισοτιμίας. 

Η κυβέρνηση χρειάστηκε να παρέμβει πουλώντας τα αποθέματα συναλλάγματος για να σταματήσει την πτώση της τουρκικής λίρας.

 Ως αποτέλεσμα, τα αποθεματικά μειώθηκαν από 6,3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ το τέλος του 1993 σε 3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ μέχρι τα τέλη Μαρτίου 1994.

 Πριν από τα τέλη Απριλίου, όταν η κυβέρνηση αναγκάστηκε να ανακοινώσει ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα λιτότητας μετά τις εκλογές του Μαρτίου του 1994, η λίρα είχε καταβυθιστεί κατά 76% σε σχέση με τα τέλη του 1993, καθώς 41.000 λίρες ισούνταν με ένα αμερικανικό δολάριο.

Η δέσμη μέτρων που εξαγγέλθηκε από την κυβέρνηση στις 5 Απριλίου 1994 υποβλήθηκε και στο ΔΝΤ ως μέρος της αίτησής της για ένα δάνειο 740 εκατομμυρίων δολαρίων.

 Τα μέτρα περιλάμβαναν απότομη αύξηση των τιμών στις επιχειρήσεις του δημόσιου τομέα, μείωση των δαπανών του προϋπολογισμού, δέσμευση για αύξηση των φόρων και δέσμευση για επιτάχυνση της ιδιωτικοποίησης των κρατικών οικονομικών επιχειρήσεων. 

Oρισμένοι παρατηρητές αμφισβήτησαν την αξιοπιστία αυτών των μέτρων, δεδομένου ότι τα φορολογικά μέτρα μεταφράστηκαν σε αύξηση εσόδων ισοδύναμη με το 4% του ΑΕΠ και οι περικοπές δαπανών  ισοδυναμούσαν με το 6% του ΑΕΠ.

Η κυβέρνηση όμως πέτυχε να δημιουργήσει ένα μικρό πλεόνασμα στον προϋπολογισμό κατά το δεύτερο τρίμηνο του 1994, κυρίως ως αποτέλεσμα των υψηλότερων φόρων, καθώς το έλλειμμα έφτανε το 17% του ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο του ίδιου έτους. 

Η επιβράδυνση των κυβερνητικών δαπανών, η απότομη απώλεια της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης και η επακόλουθη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας μείωσαν, όμως, τα φορολογικά έσοδα.

 Η δημοσιονομική κρίση οδήγησε σε πτώση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 5% το 1994, μετά από 2 έτη μεγάλης οικονομικής ανάπτυξης, το 1992 και το 1993.

 Οι πραγματικοί μισθοί υποχώρησαν επίσης το 1994, ενώ η όποια αύξηση των ονομαστικών μισθών ήταν αντιμέτωπη με το μεγάλο ρυθμό πληθωρισμού.

Αναλυτές επεσήμαναν ότι παρά την ευθραυστότητα της διαδικασίας της μακροοικονομικής προσαρμογής και την ευαισθησία της δημοσιονομικής πολιτικής σε πολιτικές πιέσεις, η κυβέρνηση εξακολούθησε να συμμετέχει στους ελέγχους και τις ισορροπίες της αγοράς.

 Σε συνδυασμό με τον ισχυρότερο ιδιωτικό τομέα, ιδίως στον τομέα των εξαγωγών, αναμενόταν ότι η οικονομία θα επανέλθει γρήγορα σε ρυθμό ανάπτυξης.

ΤΟ ΒΑΤΕΡΛΩ ΤΟΥ ΕΡΝΤΟΓΑΝ

Πριν από σχεδόν 20 χρόνια ήταν ο «ισλαμοδημοκράτης» μεταρρυθμιστής που θα εκσυγχρόνιζε την οικονομία και θα προωθούσε τον εκδημοκρατισμό του κράτους. 

Ωστόσο η οικονομία, που θεωρούνταν το μεγάλο ατού του Ερντογάν, έγινε το βατερλό του.

 Όσο για τη δημοκρατία, αυτή σφαγιάστηκε στον βωμό εξυπηρέτησης των προσωπικών του συμφερόντων.

Ο Ερντογάν ξεπήδησε από το πολιτισμικό – κοινωνικό χάσμα που προκαλούσε η αντίφαση ανάμεσα στο αυταρχικό κοσμικό κεμαλικό καθεστώς και στη «βαθιά Τουρκία» με τις υποφώσκουσες οθωμανικές – ισλαμικές αναφορές. 

Αυτό το πλειονοτικό κομμάτι της τουρκικής κοινωνίας, οι φτωχοί παραδοσιακοί πληθυσμοί της Ανατολίας, που λόγω της εσωτερικής μετανάστευσης είχαν πλημμυρίσει και τα μεγάλα αστικά κέντρα της δυτικής Τουρκίας, εκφράστηκε ιδεολογικοπολιτικά από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης.

Η εκλογή του ως δημάρχου στη μητροπολιτική περιοχή της Κωνσταντινούπολης ήταν μια επιτυχία που συμπληρώθηκε από την αποτελεσματική θητεία του.

 Είχε λάβει μέτρα στήριξης των φτωχών στρωμάτων, ειδικά των απόκληρων από την Ανατολία.

 Με όχημα αυτή τη θητεία, με σημαία τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό, την κοινωνική δικαιοσύνη, τη μετριοπάθεια και τη στήριξη των λαϊκών τάξεων, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης κερδίζει τον Νοέμβριο του 2002 τις εκλογές.

 Ήταν μια έκπληξη η οποία οφειλόταν τόσο στην οικονομική κατάρρευση όσο και στο εκλογικό σύστημα, καθώς για να αποκλείσουν το κουρδικό κόμμα από τη Βουλή οι κεμαλιστές είχαν θέσει όριο εισόδου το υπερβολικό 10%.

Το βαθύ κεμαλικό κράτος εξαρχής αντιμετώπισε τη νεοοθωμανική κυβέρνηση σαν ενοχλητική παρένθεση που έπρεπε να κλείσει.

 Γι’ αυτό και άρχισαν αμέσως να συνωμοτούν εναντίον της. 

Η απειλή ενός πραξικοπήματος καραδοκούσε σε κάθε βήμα.

 Ο Ερντογάν τηρούσε λεπτές ισορροπίες, αλλά χωρίς την πολύτιμη βοήθεια του δικτύου Γκιουλέν και την ομπρέλα προστασίας των Δυτικών δεν θα τα είχε καταφέρει.

ΤΑ ΛΑΘΗ ΤΟΥ «ΣΟΥΛΤΑΝΟΥ»

Τα μεγαλόπνοα δημόσια έργα έχουν καταχρεώσει την Τουρκία, αλλά για τον Ερντογάν είναι στοίχημα για την υστεροφημία του. 

Για την πολιτική του επιβίωση, όμως, φρόντισε διαφορετικά: άλλαξε το Σύνταγμα, εξαφάνισε τον πρωθυπουργό και μετέτρεψε τον εαυτό του σε νεοσουλτάνο που εργαλειοποιεί τα πάντα, σπάζοντας παράλληλα τα ρεκόρ των κεμαλιστών στο πεδίο του επεκτατισμού.

Στα μάτια μιας γονατισμένης κοινωνίας η ψήφος στο Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης φάνταζε αντίδοτο σε ένα καθεστώς που είχε βουτηχθεί στη διαφθορά ή τουλάχιστον ψήφος τιμωρίας αυτού του καθεστώτος. 

Αφότου οι νεοοθωμανοί κατέκτησαν την κυβέρνηση, έπρεπε και να κατακτήσουν την εξουσία, η οποία ήταν στα χέρια πανίσχυρων κρατικών θεσμών (Γενικό Επιτελείο, Δικαστικό Σώμα, Μυστικές Υπηρεσίες, Σώματα Ασφαλείας και υπόλοιπη κρατική γραφειοκρατία), στους οποίους κυριαρχούσαν απολύτως οι κεμαλιστές.

Η τουρκική οικονομική και νομισματική κρίση του 2018 (Τουρκ.: Türk döviz ve borç krizi) υπήρξε η αρχή για τον κατήφορο που ακoλούθησε και είναι χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση στην Τουρκία.

 Χαρακτηρίστηκε από την πτώση της αξίας της τουρκικής λίρας (TRY), τον υψηλό πληθωρισμό, το αυξανόμενο κόστος δανεισμού και την αντίστοιχη αύξηση των αθετήσεων δανείων.

 Η κρίση προκλήθηκε από το υπερβολικό έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της τουρκικής οικονομίας και από μεγάλα ποσά χρέους σε ξένο νόμισμα, σε συνδυασμό με τον αυξανόμενο αυταρχισμό του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τις ανορθόδοξες ιδέες του για την πολιτική επιτοκίων. 

Ορισμένοι αναλυτές τονίζουν επίσης την συμβολή των γεωπολιτικών τριβών με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους δασμούς που επέβαλε η κυβέρνηση Τραμπ σε ορισμένα τουρκικά προϊόντα όπως ο χάλυβας και το αλουμίνιο.

Ενώ η κρίση ήταν εμφανής στα κύματα μείζονος υποτίμησης του νομίσματος, τα μεταγενέστερα στάδια χαρακτηρίστηκαν από αδυναμίες αναχρηματοδότησης εταιρικού χρέους, χρεωκοπίες και τέλος από συρρίκνωση της οικονομικής ανάπτυξης. 

Με τον ρυθμό πληθωρισμού να είναι κολλημένος σε διψήφιο αριθμό, ακολούθησε στασιμοπληθωρισμός.

 Η κρίση έληξε μια περίοδο υπερθέρμανσης της οικονομικής ανάπτυξης υπό τις κυβερνήσεις του Ερντογάν, βασισμένη σε μεγάλο βαθμό σε κατασκευαστική έκρηξη που τροφοδοτήθηκε από ξένο δανεισμό, εύκολη πίστωση και κυβερνητικές δαπάνες.

Η οικονομική κρίση προκάλεσε σημαντική μείωση της δημοτικότητας του Ερντογάν και του AKP, το οποίο έχασε τις περισσότερες από τις μεγαλύτερες πόλεις της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένης της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας στις τοπικές εκλογές του 2019.

Πληροφορίες 

Reuters

Όλες οι ειδήσεις

Τουρκία: Συλλήψεις διαδηλωτών και ουρές στα βενζινάδικα!

«Μικρό πόλεμο» στη Μαύρη Θάλασσα έχουν στόχο οι ΗΠΑ, δηλώνει εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ

Γερμανία: Το υπουργείο Οικονομικών στους Φιλελεύθερους και οι Πράσινοι στο υπουργείο για το Κλίμα! Άσχημα νέα

«Ενέσεις» με «πετροδόλαρα» στον Ερντογάν! 10 δις από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα

Τουρκία: Η ελεύθερη πτώση της λίρας και οι επιδιώξεις Ερντογάν

Από Μακεδονία και Θράκη αρχίζει την παρουσίαση της ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ο Πρ.Εμφιετζόγλου

Εξεταστική για λίστες Πέτσα στα ΜΜΕ: Η κυβέρνηση μετατρέπει σε παρωδία τη διαδικασία!

The post Το ναυάγιο της τουρκικής οικονομίας, το σοκ και στο βάθος ΔΝΤ και εκλογές appeared first on Militaire.gr.