Η ταπεινωτική ήττα από τους Τούρκους το 1897. Η Ελλάδα αναγκάστηκε από τις μεγάλες δυνάμεις να πάρει υπέρογκα δάνεια που οδήγησαν στην πτώχευση και σε διεθνή οικονομικό έλεγχο

01:36 8/5/2021 - Πηγή: Mixani tou Xronou

Το 1897 επικρατούσε στην Κρήτη επαναστατικός αναβρασμός κατά των κυρίαρχων Τούρκων. Η κοινή γνώμη στην Ελλάδα εξεγείρεται υπέρ των Κρητικών και η «Εθνική Εταιρεία» (μυστικός σύλλογος με μεγαλοϊδεατικές τάσεις) πιέζει την κυβέρνηση Δηλιγιάννη να αναλάβει δράση.

Η τελευταία στέλνει στρατιωτικό σώμα στην Κρήτη.

Παράλληλα, οργανώνει για αντιπερισπασμό, εξεγέρσεις κατά των Τούρκων στην Ήπειρο και τη Μακεδονία.

Ο ελληνικός στρατός το 1897. Ο στρατηγός και μετέπειτα δικτάτωρ Θεόδωρος Πάγκαλος τον χαρακτήρισε στα απομνημονεύματά του ένοπλο συρφετό: «Τα στελέχη του πεζικού, εκτός ολίγων, ήσαν τελείως αμαθή και ανίκανα. Η μεγίστη πλειοψηφία των ανωτέρων αξιωματικών απετελείτο από αγαθούς τύπους, των οποίων η στρατιωτική μόρφωσις περιωρίζετο εις την τακτικήν της καταδιώξεως, ληστών, φυγοδίκων και ζωοκλεπτών». Wikimedia CommonsH κήρυξη του πολέμου

Η Τουρκία αντιδρά και απαιτεί την αποχώρηση των ελληνικών δυνάμεων από την Κρήτη, απειλώντας με πόλεμο. Η ελληνική κυβέρνηση, μολονότι απροετοίμαστη για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, σηκώνει το γάντι. Η Τουρκία κηρύττει τον πόλεμο στις 5 Απριλίου 1897. Τα πλήθη στην Αθήνα κατευοδώνουν τους έλληνες στρατιώτες, με την ευχή «στην Κωνσταντινούπολη». Δυστυχώς, η έκβαση του πολέμου ήταν τέτοια, που πολύ σύντομα θα εύχονται οι Τούρκοι να μην μπουν τουλάχιστον στην Αθήνα.

Η προέλαση των Τούρκων και οι πολεμικές αποζημιώσεις

Ο τουρκικός στρατός, οργανωμένος από γερμανούς αξιωματικούς, διέσπασε στην αρχή των επιχειρήσεων την ελληνική άμυνα στη Θεσσαλία, στην περιοχή της Μελούνας και κατέλαβε τον Τύρναβο και τη Λάρισα, χωρίς να συναντήσει αντίσταση. Τις ημέρες που ακολούθησαν, οι Τούρκοι συνέχισαν την προέλαση και μετά τη μάχη στο Βελεστίνο κατέλαβαν τον Βόλο (26 Απριλίου), τον Δομοκό (5 Μαΐου) και έφθασαν στα πρόθυρα της Λαμίας, όπου τους σταμάτησε η παρέμβαση του τσάρου Νικόλαου Β’ που έπεισε τον σουλτάνο να σταματήσει τον πόλεμο. Η Μεγάλη Ιδέα είχε μετατραπεί σε μεγάλο όνειδος για τη χώρα. Όνειδος στρατιωτικό, διπλωματικό και οικονομικό.

Τις ημέρες που ακολούθησαν, οι Τούρκοι συνέχισαν την προέλαση και μετά τη μάχη στο Βελεστίνο κατέλαβαν τον Βόλο (26 Απριλίου), τον Δομοκό (5 Μαΐου) και έφθασαν στα πρόθυρα της Λαμίας, όπου τους σταμάτησε η παρέμβαση του τσάρου Νικόλαου Β’ που έπεισε τον σουλτάνο να σταματήσει τον πόλεμο. Η Μεγάλη Ιδέα είχε μετατραπεί σε μεγάλο όνειδος για τη χώρα. Wikimedia Commons

Στις 8 Μαΐου 1897 υπογράφηκε στο χωριό Ταράτσα της Λαμίας πρωτόκολλο για κατάπαυση του πυρός.

Η Ελλάδα κλήθηκε να πληρώσει πολεμική αποζημίωση στην Τουρκία για καταστροφές που προξένησαν τα στρατεύματά της την πρώτη ημέρα του πολέμου, όταν και πέρασαν για λίγες ώρες τα ελληνοτουρκικά σύνορα. Το ποσό της αποζημίωσης ορίστηκε σε 4.000.000 λίρες. Υπέρογκο, αν σκεφτούμε ότι το μόνο που πρόλαβαν να κάνουν οι έλληνες στρατιώτες, ήταν να καταστρέψουν μερικές καλύβες. Τότε, η τουρκική κυβέρνηση δικαιολόγησε αυτό το ποσό, επειδή είχε υποβληθεί σε έξοδα προκειμένου να κινητοποιήσει τον στρατό της κατά της Ελλάδας!

Ο Θεόδωρος Δηληγιάννης είχε παραιτηθεί υπό το βάρος της ήττας και τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης υπέγραψε ο Αλέξανδρος Ζαΐμης (φψτο). Με τη συμφωνία η Ελλάδα επανέκτησε τη Θεσσαλία, την οποία είχε χάσει στο πεδίο της μάχης. Wikimedia Commons

Η Υψηλή Πύλη μάλιστα, απαιτούσε άμεση καταβολή της αποζημίωσης. Η Ελλάδα ήταν ήδη χρεοκοπημένη από το 1893 και την τελευταία πρωθυπουργία του Χαρίλαου Τρικούπη. Τότε της επιβλήθηκε μερικός έλεγχος από τους ξένους πιστωτές της, που ήταν όμως τυπικός και χωρίς δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης στα ελληνικά δημόσια οικονομικά. Τώρα όμως τα πράγματα έσφιξαν!

Η νέα κυβέρνηση Αλέξανδρου Ζαΐμη υποχρεώθηκε σε διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές της Ελλάδας για επιπλέον δανεισμό, ενώ πριν από τέσσερα χρόνια η προηγούμενη κυβέρνηση τους είχε ήδη δηλώσει, ότι αδυνατεί να αποπληρώσει τα ήδη χρωστούμενα δάνεια.

Οι διαπραγματεύσεις της οδήγησαν στην επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (ΔΟΕ) για την οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας, που εξασφάλιζε στους πιστωτές την αποπληρωμή και των παλαιότερων, αλλά και των νέων δανείων τους.

Στις 28 Απριλίου 1898, μια διεθνής εξαμελής επιτροπή ανέλαβε την οικονομική διοίκηση της χρεοκοπημένης χώρας.

Αποτελούνταν από εκπροσώπους των ξένων τραπεζών, οι οποίες είχαν δανείσει την Ελλάδα. Η πρώτη της ενέργεια ήταν να δεσμεύσει τις βασικότερες πλουτοπαραγωγικές πηγές για την εξόφληση του χρέους.

Οι ταπεινωτικοί όροι

Έτσι, της εκχωρήθηκαν τα κρατικά μονοπώλια άλατος, σπίρτων, πετρελαίου, παιγνιόχαρτων, σμύριδας, τσιγαρόχαρτου, ο φόρος καπνού, τα τέλη χαρτοσήμου και οι δασμοί του τελωνείου Πειραιώς!

Παράλληλα, είχε κυρίαρχη γνώμη και για την έκδοση χρήματος, για τη σύναψη δανείων και γενικά για όλα σχεδόν τα δημοσιονομικά θέματα. Το πιο εντυπωσιακό ήταν πως η Διεθνής Επιτροπή Ελέγχου έθεσε υπό τον πλήρη έλεγχό της και τις προσλήψεις, τις μεταθέσεις και προαγωγές των υπαλλήλων του στενού δημοσίου τομέα!

Ουσιαστικά, η ελληνική κυβέρνηση λειτουργούσε ως εντολοδόχος της επιτροπής, μην έχοντας λόγο για οτιδήποτε. Σας θυμίζει κάτι;

Χαρακτηριστικά ήταν τα λόγια του βουλευτή Άρτας και πρώην υπουργού Οικονομικών, Κωνσταντίνου Καραπάνου: «Μόνον εις τα ασιατικά έθνη, τα μη έχοντα την συναίσθησιν της εθνικότητος αυτών, και τα διεπόμενα υπό του θείου δικαίου, είναι δυνατή η επιβολή και λειτουργία ξενικού ελέγχου».

Όταν λειτούργησε η Επιτροπή του Ελέγχου, οι Μεγάλες Δυνάμεις χορήγησαν νέο δάνειο 170.000.000 χρυσών φράγκων, ώστε η Ελλάδα να πληρώσει την πολεμική αποζημίωση στην Τουρκία για την πολεμική της ήττα, να αντιμετωπίσει το τρέχον υψηλό της έλλειμμα και ουσιαστικά από τότε, να μετατραπεί και επίσημα σε υποχείριο των δανειστών της.

Οποιαδήποτε ομοιότητα με τη σημερινή πραγματικότητα είναι τυχαία και πέραν των προθέσεων του ιστορικού. Εκτός αν πιστεύετε ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται.

Νίκος Γιαννόπουλος, ιστορικός

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikimedia Commons

Διαβάστε στη «ΜτΧ»: Πώς οι Τούρκοι έχασαν μέσα σε μια εβδομάδα όλες τις μάχες στα Βαλκάνια και άρχισε η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο ρόλος του Ελευθέριου Βενιζέλου και η ετερόκλητη συμμαχία με Βουλγαρία, Σερβία και Μαυροβούνιο 

The post Η ταπεινωτική ήττα από τους Τούρκους το 1897. Η Ελλάδα αναγκάστηκε από τις μεγάλες δυνάμεις να πάρει υπέρογκα δάνεια που οδήγησαν στην πτώχευση και σε διεθνή οικονομικό έλεγχο appeared first on ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ.