Πώς ο Νικηταράς απέκτησε το προσωνύμιο «Τουρκοφάγος» στην κρίσιμη μάχη στα Δολιανά. Ο άθλος των «300» του ανιψιού του Κολοκοτρώνη και η φυγή του Κεχαγιάμπεη

00:30 25/2/2021 - Πηγή: Mixani tou Xronou

Ο θρίαμβος στο Βαλτέτσι στις 12-13 Μαΐου του 1821 ήταν η μάχη που έδωσε στον Κολοκοτρώνη το προσωνύμιο που θα τον συνόδευε για πάντα: «Γέρος του Μοριά». Μία εβδομάδα αργότερα, μία ακόμη καθοριστική μάχη θα χάριζε στον ανιψιό του, Νικηταρά, το παρατσούκλι «Τουρκοφάγος».

Προκειμένου να αντισταθμίσει την ήττα του Βαλτετσίου, ο Χουρσίτ που ήταν απασχολημένος στην εξόντωση του Αλή Πασά στα Ιωάννινα, έστειλε τον Κεχαγιάμπεη

για να υπερασπιστεί την Τριπολιτσά. Ο κλοιός γύρω από την περιτείχιστη Τριπολιτσά είχε αρχίσει να στενεύει και ο Τούρκος αγάς έψαχνε απεγνωσμένα τρόπους να αποκρούσει τους επαναστάτες.

Το τρίγωνο Βαλτετσίου – Πιάνας – Χρυσοβιτσίου είχε αποκλειστεί από τους Έλληνες. Έτσι, κατέληξε ότι η ευκολότερη δίοδος θα ήταν μέσω του χωριού των Βερβένων. Υπολόγιζε πως αυτό το στρατόπεδο ήταν το πιο αδύναμο, καθώς ήταν και το πιο απομονωμένο από όσα συνιστούσαν τον πολιορκητικό κλοιό γύρω από την Τριπολιτσά. Στη συνέχεια, μέσω Μυστρά, θα εισέβαλλε στη Μεσσηνία, καταπνίγοντας την Επανάσταση.

Η μητέρα του Νικηταρά, Σοφία Δημητρίου Καρούτσου, ήταν αδελφή της γυναίκας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Γεννήθηκε το 1787 στο χωριό Μεγάλη Αναστάσοβα των Πισινών Χωριών του Μυστρά, δηλ. η σημερινή Νέδουσα Μεσσηνίας.

Συγκέντρωσε στρατό έξι χιλιάδων αντρών. Πεζικό, ιππείς και δύο κανόνια και τους χώρισε σε τρία τμήματα. Το πρώτο θα κατευθυνόταν στα Βέρβενα, το δεύτερο στα γειτονικά Δολιανά και το τρίτο, αποτελούμενο κυρίως από ιππείς, στο Δραγούνι όπου βρισκόταν ο στρατηγός Γεώργιος Διγενής με μικρό αριθμό αντρών. Ξημερώματα 18ης Μαΐου του 1821 οι Τούρκοι ξεκίνησαν.

Διαβάστε ακόμα: «Κώλο με κώλο, ωρέ Έλληνες». Η θρυλική εντολή του Κολοκοτρώνη στην περίφημη Μάχη της Γράνας, που ανάγκασε τους Τούρκους σε μια κρίσιμη ήττα

Οι καιρικές συνθήκες ευνόησαν το τούρκικο στράτευμα. Το σκοτάδι της νύχτας και η ομίχλη των πρώτων πρωινών ωρών που ακολούθησε έκρυψε τα «χνώτα» τους, με αποτέλεσμα να αργήσουν να γίνουν αντιληπτοί από τους Έλληνες. αξιοσημείωτο είναι ότι καθώς οι Οθωμανοί κατευθύνονταν προς τα Δολιανά, ο Νικηταράς αποχωρούσε από το χωριό. Είχε λάβει εντολή από τον Κολοκοτρώνη να μεταβεί στο Άργος.

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στα Δολιανά, όπου κλείστηκε ο Κεχαγιάμπεης πριν από την μάχη. Wikimedia CommonsΤα αντίπαλα στρατόπεδα

Ο Νικηταράς και οι εκατό άντρες του δεν είχαν απομακρυνθεί πολύ, όταν είδαν από μακριά πανικόβλητους Δολιανίτες να τρέχουν προς το μέρος τους.
Οι τρομοκρατημένοι χωρικοί τον ενημέρωσαν ότι είδαν Τούρκους να έρχονται από μακριά και τον παρακάλεσαν να επιστρέψει στο χωριό για να τους προστατεύσει.

Προτομή του Νικηταρά στα Δολιανά σήμερα. Wikipedia

Ο αδερφός του, Νικόλας, που ήταν μαζί του, φάνηκε διστακτικός. Οι Δολιανοί τους είχαν δυσαρεστήσει, καθώς αρνήθηκαν να τους τροφοδοτήσουν με κρασί για τον δρόμο, όπως είχαν ζητήσει. Ο Νικηταράς ωστόσο, αποκρίθηκε:

«Εγώ πάω στο Ανάπλι (Ναύπλιο) γυρεύοντας Περσιάνους (Τούρκους) και τώρα που τους ηύρα εδώ, θα τους αφήσω; Δεν το κάνω». Και έδωσε εντολή στους άντρες του να κάνουν μεταβολή και να τον ακολουθήσουν.

Η επιστροφή του Νικηταρά

Σύντομα συγκεντρώθηκαν όσοι ένοπλοι υπήρχαν από τα γύρω χωριά και κατευθύνθηκαν όλοι μαζί στα Δολιανά. Ο συνολικός αριθμός τους δεν υπερέβαινε τους 300, την ίδια ώρα που ο Κεχαγιάμπεης πλησίαζε απειλητικά με μερικές χιλιάδες πανοπλους στρατιώτες.

Υπό τις διαταγές του Νικηταρά, οι Έλληνες οχυρώθηκαν σε 13 πετρόχτιστα σπίτια του χωριού και περίμεναν τον εχθρό να φανεί. Είχαν μάλιστα παραπλανητικά τοποθετήσει μία μεγάλη σημαία σε ένα άδειο σπίτι, προκειμένου οι Τούρκοι να πιστέψουν ότι εκεί κρυβόταν ο αρχηγός τους.

Στο στρατόπεδο των Βερβένων ο αριθμός των ελληνικών δυνάμεων ήταν πιο υπολογίσιμος, καθώς έφτανε τις 2,5 χιλιάδες. Είχαν άλλωστε συρρεύσει ενισχύσεις από την Λακωνία, τον Άγιο Πέτρο και την Τριπολιτσά. Τέλος, στο Δραγούνι, οι λιγοστές δυνάμεις του Γεωργάκη Διγενή ήταν μάλλον εξαρχής καταδικασμένες.

Η μάχη

Οι Τούρκοι έκαναν στρατηγικές κινήσεις. Μεταξύ Δολιανών και Βερβένων είχε στρατοπεδεύσει ένα ισχυρό σώμα, που σκοπό είχε να εμποδίζει τους Έλληνες να στείλουν ενισχύσεις από τα Βέρβενα στο μικρό χωριό όπου βρισκόταν ο Νικηταράς. Παράλληλα, ένα δεύτερο σώμα επιτέθηκε στο Δραγούνι. Εκεί οι Τούρκοι ιππείς εξολόθρευσαν την μικρή ομάδα του Γεωργάκη Διγενή. Σκότωσαν τον ίδιο και 17 από τους άντρες του και κινήθηκαν αποφασισμένοι προς τα Δολιανά.

Διαβάστε ακόμα: Η αριστοτεχνική παγίδα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στα Δερβενάκια και η τρομερή καταστροφή του Δράμαλη. Δείτε από ψηλά το πεδίο της πιο σημαντικής μάχης των επαναστατημένων Ελλήνων το 1821 (βίντεo drone)

Τότε πέρασαν στην αντεπίθεση οι Βερβενιώτες. Θέλοντας να ενισχύσουν τον Νικηταρά επιχείρησαν να στείλουν ενισχύσεις. Μόνο τότε αντιλήφθηκαν ότι ήταν κι εκείνοι περικυκλωμένοι από Τούρκους. Παρόλα αυτά, βγήκαν από το χωριό και ρίχθηκαν στη μάχη.

Ακολούθησε τρίωρη σύγκρουση στην περιοχή ανάμεσα στα δύο χωριά, κατά την οποία δύο Τούρκοι ιππείς κατάφεραν να διαφύγουν στο κοντινό ύψωμα και να καρφώσουν μια σημαία. Η κίνηση αυτή εξόργισε τους Έλληνες. Δύο Μανιάτες προσφέρθηκαν να αναλάβουν το ηρωικό έργο της καθαίρεσης. Ανέβηκαν στο ύψωμα, σκότωσαν τον Τούρκο σημαιοφόρο και κατέβασαν τη σημαία. Όταν μετά από λίγη ώρα εμφανίστηκε κι ένας δεύτερος, τον σκότωσαν και εκείνον.

Το σπίτι όπου ταμπουρώθηκε ο Νικηταράς, στα Δολιανά. Σήμερα είναι λαογραφικό μουσείο

Το γεγονός αυτό ενθάρρυνε τους Έλληνες και τρομοκράτησε τους Τούρκους. Ο Νικηταράς, διαισθανόμενος τον ηρωικό παλμό, έδωσε εντολή στους οχυρωμένους άντρες του να βγουν και να επιτεθούν, αιφνιδιάζοντας τους εχθρούς. Ο ίδιος, με το σπαθί στο χέρι, έτρεχε πρώτος «ως θηρίον μαινόμενον», όπως περιγράφεται από τον Διονύσιο Κόκκινο στον πρώτο τόμο της «Ελληνικής Επανάστασης».

Όποιος Τούρκος βρισκόταν στο δρόμο του έπεφτε νεκρός από το σπαθί του. Λέγεται μάλιστα ότι αφού όλοι είχαν πια τραπεί σε φυγή και η μάχη είχε παύσει, το χέρι με το οποίο κρατούσε το σπαθί έπαθε αγκύλωση. Ο λαϊκός θρύλος αποδίδει αυτή την ιστορία και στην Μάχη στα Δερβενάκια.
Την ίδια ώρα, στα Βέρβενα με την ίδια μανία, οι Έλληνες καταδίωκαν τους εναπομείναντες Τούρκους.

Αναμνηστική πλάκα στο ξωκλήσι του Αϊ Γιάννη στα Άνω Δολιανά Αρκαδίας. Wikimedia Commons

Η ηρωική υπεράσπιση των Δολιανών και η συντριπτική νίκη που κόστισε τουλάχιστον 243 νεκρούς στους Τούρκους, χρεώθηκε δικαίως στον οπλαρχηγό Νικήτα Σταματελόπουλο, κατά κόσμον Νικηταρά. Μετά από την μάχη αυτή, του δόθηκε άτυπα το παρατσούκλι «Τουρκοφάγος».

Η μάχη στα δολιανά τόνωσε το ηθικό των επαναστατών και άνοιξε το δρόμο για την άλωση της Τριπολιτσάς, καθώς οι πολιορκητές προώθησαν τα στρατόπεδά τους πιο κοντά στην πόλη, σε θέσεις όπως η Ζαράκοβα και τα Τρίκορφα.

Όταν ο ταπεινωμένος Κεχαγιάμπεης επέστρεψε στην Τριπολιτσά, κλείστηκε στην πόλη και δεν έκανε ξανά σκέψεις να επιτεθεί κατά κοντινών στρατοπέδων των Ελλήνων. Μέσα σε μια βδομάδα είχε ταπεινωθεί διπλά, στο Βαλτέτσι και στα Δολιανά.

Διαβάστε στη «ΜτΧ»: Η μάχη στο Λεβίδι που άνοιξε τον δρόμο για την Τριπολιτσά. Ποιος ήταν ο ανιψιός του Κολοκοτρώνη που αρνήθηκε να υποχωρήσει και ταμπουρώθηκε για να πολεμήσει

αρχική εικόνα: Wikipedia

The post Πώς ο Νικηταράς απέκτησε το προσωνύμιο «Τουρκοφάγος» στην κρίσιμη μάχη στα Δολιανά. Ο άθλος των «300» του ανιψιού του Κολοκοτρώνη και η φυγή του Κεχαγιάμπεη appeared first on ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ.