Η παράδοση σε ένα έπιπλο αιώνων: Κασέλες στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη

08:17 22/6/2021 - Πηγή: Mononews

Στα 1888, κάπου στην Ανατολική Μακεδονία, μια νύφη έφευγε από το σπίτι της με όλα τα προικιά της.

Κεντημένα ασπρόρουχα, πολύχρωμες φορεσιές, κοσμήματα και άλλα πολύτιμα αντικείμενα, που θα έφερνε μαζί της στο νέο της σπιτικό. Όλα μέσα σε μια ξύλινη κασέλα, υπέροχα ζωγραφισμένη με άνθη και κυπαρίσσια σε πράσινο φόντο και με τη χρονολογία να σηματοδοτεί το ευχάριστο γεγονός διασώζοντας τη μνήμη του στο χρόνο.

Πρόκειται για μία μόνο από τις 62 παραδοσιακές, ξυλόγλυπτες και ζωγραφιστές κασέλες του ελληνικού

χώρου από τον 18ο ως τον 19ο αιώνα, που διατίθενται από τη Γκαλερί Ζουμπουλάκη φέρνοντας στο προσκήνιο ένα από τα σημαντικότερα έπιπλα του ελληνικού σπιτιού, με ιδιαίτερη βαρύτητα για την πολιτιστική μας κληρονομιά. Άλλωστε, οι κασέλες αποτελούσαν απαραίτητα αντικείμενα του σπιτιού ήδη από την αρχαιότητα, όπως μας δείχνουν τα αρχαία αγγεία, που τις απεικονίζουν στις παραστάσεις τους.

Νυφική κασέλα Ανατολικής Μακεδονίας. Σε πράσινο φόντο με πολύχρωμα άνθη που περιβάλλονται από συστάδα κυπαρισσιών

Και δεν ήταν μόνον ασφαλώς οι κασέλες με τα προικιά του γάμου, αλλά, ως φυλακτικό έπιπλο, συνδεόταν άρρηκτα με όλες τις εκδηλώσεις του ανθρώπινου βίου. Έτσι, ήταν και η κασέλα του ναυτικού, του ταξιδιώτη, του μετανάστη. Γιατί χρησιμοποιούνταν επίσης για την μεταφορά αντικειμένων σε ταξίδια, αλλά και ως καθίσματα μέσα στο σπίτι. Κάποιες είχαν και το όνομα του κατόχου τους ή έστω τα αρχικά του, όπως η ηπειρώτικη κασέλα με διακόσμηση μαρκετερί και καμπυλωτό καπάκι, που φέρει την ημερομηνία 1883 και τα αρχικά «Α.Χ.Β.».

Ηπειρώτικη κασέλα με διακόσμηση μαρκετερί και καμπυλωτό καπάκι. Φέρει την ημερομηνία 1883 και τα αρχικά «Α.Χ.Β.»

Οι ανώνυμοι λαϊκοί δημιουργοί, ξυλουργοί, ζωγράφοι, ξυλόγλυπτες έβαζαν άλλωστε όλη τους την τέχνη σε αυτό το χρηστικό αντικείμενο. Δημιουργούσαν έτσι έργα τέχνης: Κασέλες ξυλόγλυπτες, περίτεχνα διακοσμημένες και ζωγραφισμένες με θέματα από τον ζωικό και φυτικό κόσμο, τα θαλασσινά ταξίδια, τα γεγονότα της ζωής, αλλά και με απεικονίσεις θρησκευτικών και αποτροπαϊκών συμβόλων.

Κασέλα από τη Μακεδονία, που στην εμπρόσθια πλευρά φέρει δύο διάχωρα με πολύχρωμα άνθη (τέλη 19ου αιώνα)

Ανθρώπινες μορφές, καράβια, κτήρια, φανταστικά πλάσματα όπως δράκοι ενίοτε συνυπάρχουν διακοσμώντας τις εξωτερικές επιφάνειες μιας κασέλας και σπανιότερα το εσωτερικό τους. Γιατί μέσα στη λαϊκή τέχνη και την παράδοση είναι ενσωματωμένη η ιστορία του κάθε τόπου, η μυθολογία και τα παραμύθια του λαού. Κάποιες μπορεί να αφηγούνται ιστορίες. Όπως αυτή του 1818 (επιζωγραφίσθηκε αργότερα) από την Κεντρική Μακεδονία, που απεικονίζει φυλάκιο πόλης με έφιππους αξιωματούχους.

Άλλες ήταν λιτές και απέριττες, σε απόλυτη σχέση με τη γεωμετρική αφαίρεση. Πολλές όμως από αυτές αποτελούν σπάνια μουσειακά και συλλεκτικά έργα τέχνης. Η κασέλα εξάλλου, μπορεί να κουβαλάει την παράδοση, συνυπάρχει όμως αρμονικά με τη σύγχρονη τέχνη και το design προϊδεάζοντας τον σύγχρονο μινιμαλισμό. Για την έρευνα, την περιγραφή και τον υπομνηματισμό των αντικειμένων συνεργάσθηκε η κυρία Βιργινία Ματσέλη, εθνολόγος, τέως διευθύντρια της Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠ.ΠΟ.Α και για την οργάνωση του υλικού και την τελική επιμέλεια των κειμένων η κυρία Μαργαρίτα Μιχελάκου.

Διαβάστε ακόμη:

Δάφνη Ζουμπουλάκη: Σκέιτμπορντς, κοινωνική Τέχνη, ελληνικό καλοκαίρι

Ιωάννα Ράλλη: Η κόρη του Γεώργιου Ράλλη στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη

Οι επίμονοι κηπουροί της Γκαλερί Ζουμπουλάκη

Ακολουθήστε το mononews.gr στο Google News για την πιο ξεχωριστή ενημέρωση