Ηλιοδώρα Μαργέλλου: Με τα Δύο Χωριά στη φουάρ της Κοπενχάγης

00:05 28/8/2021 - Πηγή: Mononews

Η Ηλιοδώρα Μαργέλλου ταξιδεύει με την γκαλερί Δύο Χωριά της Μαρίνας Βρανοπούλου στη φουάρ της Κοπενχάγης με τίτλο Enter. Τα σαγηνευτικά, ιδιοσυγκρασιακά, αυτοβιογραφικά (νέα) έργα της θα παρουσιαστούν στο περίπτερο με τίτλο Bedroom Situation (Up in the Air).

Γλυπτά πλαισιώνονται από τα γριφώδη και φίνα κεντήματα της Ηλιοδώρας, που αποτελούν καμβά της προσωπικής της ιστορίας. Εν συνόλω συνθέτουν μία εγκατάσταση μεγάλης κλίμακας στο περίπτερο νούμερο 50 της Enter.

Πρόκειται για την πρώτη εμφάνιση

της Ηλιοδώρας στην Κοπεγχάγη ύστερα και από τη βράβευσή της από το διαγωνισμό του οργανισμού Ruya Maps.

Πρόκειται για την πολυαγαπημένη κόρη του βιομήχανου Ντόρη Μαργέλλου (απεβίωσε φέτος το καλοκαίρι). Καθώς και της σπουδαίας μεταφράστριας Σεσίλ Ιγγλέσης. Τη μεγάλωσαν στην Ελλάδα, στα καλύτερα σχολεία: Από το Κολλέγιο Αθηνών ως τα κορυφαία πανεπιστήμια της Αμερικής, στο Γέιλ (Yale -όπως ίσως και ο πατέρα της), στο ατελιέ του Πίτερ Χάλεϊ (Peter Halley) και στο Κολούμπια (Columbia School of Arts). Εκεί σπούδασε τέχνη. Και στην Ακαδημία Καλών Τεχνών στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας.

Ξεχώρισε με το ιδιαίτερα ευφυές και σοφιστικέ βλέμμα της στον κόσμο. Έτσι όπως το αποτύπωσε στα πρώτα της έργα. Αλλά οι σπουδές συνέβαλαν μόνο εν μέρει στην ιδιοφυία της. Κατά τα λοιπά το εσωτερικό της βάθος και η κοπιαστική της επιμονή στη λεπτομέρεια την ανέδειξαν στον αφρό της καλλιτεχνικής σκηνής.

Λεπτομέρεια της εγκατάστασης που δημιούργησε η Ηλιοδώρα Μαργέλλου στο EnterΚεντάει τα τραύματά της

Στα έργα της κεντάει τα τραύματά της, όπως κάποτε εξήγησε η Μαρίνα Βρανοπούλου. «Το σώμα πρέπει να θεραπευτεί -να αυτο-θεραπευτεί», διευκρινίζει η Ηλιοδώρα Μαργέλλου. Αναφέρεται στις επιστρώσεις, στο ένα επίπεδο που έρχεται μετά το άλλο. Στο αποθεραπευμένο δέρμα που αντικαθιστά το παλιό και τραυματισμένο. Κάπως έτσι οραματίζεται τη διαδικασία της γέννησης και της δημιουργίας. Του παιδιού, του ανθρώπινου δεσίματος, του καλλιτεχνικού έργου.

Η εγκατάστασή της στη φουάρ της Κοπενχάγης αναφέρεται στη σχέση του καθένα με τον εαυτό του, το κορμί του, το μωρό (μέσα του;), τη μητρική παρουσία. Στην ύπαρξή του ως παραγωγού και «αναπαραγωγέα».

Σε αυτό το «δωμάτιο», διάφορα κινητά αντικείμενα που αιωρούνται και λεπτεπίλεπτα υφαντά πλαισιώνουν ένα φωτιστικό. Πρόκειται για στιλιζαρισμένη, αφηρημένη αναπαράσταση της παιδικής ψυχής μέσα στο χώρο.

Εμπειρία ανάλογη του μετά ψηφιακού τρόπου σκέψης. Γίνεται αφηρημένος και διασπάται σε διάφορα υβριδικά μέρη.

Έτσι λειτουργούν και τα αυτοβιογραφικά αραχνούφαντα έργα της. Διευρύνει το μέγεθός τους μέσα στον τρισδιάστατο χώρο. Τα υφαντά αποτελούν δωμάτιο ψυχής (της). Αναφορές στην παιδική ηλικία συνυφαίνονται σε μία ψυχολογική σφαίρα. Ψήγματα αντίληψης, μητρικής αγάπης, παιδικότητας αναμειγνύονται και κυκλοφορούν μέσα σε μία κυκλική δομή.

Αυτή η ψυχική σφαίρα δονείται με αισθήματα ασφάλειας και πλούσιο συναισθηματισμό. Τόσο προσωπική όσο και αισθητικά αφηρημένη. Η πραγματική αίσθηση του μαλλιού και των υφασμάτων σε συνδυασμό με τη φωτεινή διάθλαση από καθρέπτες και πέτρες ή χάντρες. Ενώ ο ουρανός σκεπάζει το θεατή, αντανακλάται ταυτόχρονα και στη βάση, στο έδαφος. Θαρρείς αιωρείται σε κάποια εναλλακτική πραγματικότητα.

Όπως διαπίστωνε ο Μισέλ Φουκώ, ο καθρέπτης αποτελεί «ουτοπία αφού πρόκειται για χώρα, μη – χώρα».

H εγκατάσταση της Ηλιοδώρας Μαργέλλου όταν στήνεται στο EnterΟι μεγάλες μορφές της τέχνης και της διανόησης

Σε κείμενό του το 1926, ο Βασίλι Καντίνσκι σημείωνε ότι ένας κύκλος αποτελεί «σύνθεση των μεγαλύτερων αντιθέσεων. Συνδυάζει ομόκεντρο και εκκεντρικό σε μία ενιαία μορφή και ισορροπία».

Θεωρούσε μάλιστα ότι ο κύκλος προσεγγίζει την τέταρτη διάσταση. Ήτοι, το διαστημικό χρόνο. Πρόκειται για αέναη διασταύρωση ή σημείο τομής. Μπορεί να θυμηθεί κανείς τα βιομορφικά του έργα ή τη σύνθεση Κύκλοι στον κύκλο της ίδιας περιόδου.

Η έκθεση Bedroom Situation (Up in the Air) αναπαριστά την πύλη μέσα σε αυτό το συνεχές. Αφού κάθε ανθρώπινο σώμα εμπεριέχει πολλαπλές αναμνήσεις, προβολές και προσωπικές ιστορίες που ενυφαίνονται στην ύπαρξή του.

Η εγκατάσταση προσιδιάζει «τον ασίγαστο ρόλο που ο προσωπικός χώρος, είτε πρόκειται για το παιδικό δωμάτιο είτε για το «Ένα Δωμάτιο Ολοδικό Σου» (1929) της Βιρτζίνιας Γουλφ, κατέχει στη ζωή μας», επισημαίνει η Ηλιοδώρα Μαργέλλου. «Ειδικά για εμάς τις γυναίκες, εάν εστιάσουμε στα δωμάτια ως χώρους οικειότητας και παιδικής φροντίδας», συμπληρώνει.

«Αλλά θεωρώ επίσης ότι αυτή την εποχή με τον κορονοϊό και τον εγκλεισμό, το δωμάτιο ως σύμβολο του δοχείου έχει αποκτήσει νέο βάθος». Διότι η εμπειρία του εγκλεισμού θύμισε στην Ηλιοδώρα Μαργέλλου τη ρήση του Φουκώ το 1967: «Η ζωή του ανθρώπου ακόμη κυβερνάται από ορισμένες αντιθέσεις που παραμένουν απαραβίαστες… Για παράδειγμα, μεταξύ ιδιωτικής και δημόσιας σφαίρας, μεταξύ οικογενειακού και δημόσιου χώρου, μεταξύ πολιτισμικού και χρήσιμου χώρου, μεταξύ διασκέδασης και εργασίας».

Η ίδια αμφισβητεί αυτή τη ρήση ενώ ταυτόχρονα υιοθετεί τη θεωρία του Φουκώ ότι όλοι οι χώροι «καταλαμβάνονται από την αόρατη παρουσία του ιερού». Εν τέλει η Ηλιοδώρα Μαργέλλου χρησιμοποιεί το χώρο ως συμβολικό πλαίσιο.

Το υφαντό που την τύλιξε ως νεογέννητο

Κατασκευάζει μία εσωτερική ζώνη. Η οποία μπορεί να φανερωθεί μόνο στο εγκεφαλικό μάτι. Αποτελείται από αντικείμενα που θεραπεύουν ή γλυκαίνουν τον συναισθηματικό πόνο.

Η Μαργέλλου τυλίχθηκε μέσα σε υφαντό όταν ως νεογέννητο δόθηκε στους θετούς γονείς της. Κάποια στιγμή αυτό χάθηκε. Ο θεατής θα παρατηρήσει στο χώρο μια σειρά από κεντήματα και μεταλλικά πλαίσια με τίτλο I Try To Find You So I Make You –προσπαθώ να σε βρω ώστε να σε δημιουργήσω, σε ελεύθερη μετάφραση.

Στο κέντρο μία εύκαμπτη κατασκευή και τριγύρω τρία επιτοίχια κομμάτια. Ο τίτλος τους τα καθιστά ιερά συμβολικά αντικείμενα. Θα μπορούσαν να θεωρηθούν μητρικοί πομποί. Ή ακόμη και σωματικά μέρη αφού η δημιουργός τα θεωρεί δέρματα. Ραφές με γκλίτερ και σε άλλα σημεία οργανικά άμορφα σχήματα που μοιάζουν να «αιμορραγούν» χρώμα. Αλλού φαίνεται σαν να υπάρχει νέα επένδυση, νέα επικάλυψη. Εν ολίγοις, σαν να πρόκειται για ατελής σύνθεση. Έργο εν προόδω.

Πρόκειται για αρχετυπικό τραύμα. Σχεδιάζεται ανάγλυφα με χάντρες οργανικά χρωματισμένες, με γυαλιά κατακόκκινα που παραπέμπουν σε χαίνουσες πληγές.

Οι γυναίκες της ζωής της

Τα κεντήματα έχουν πραγματοποιηθεί με τόση τρομακτική λεπτομέρεια που μοιάζουν με πίξελ σε μεγέθυνση. Η εντατική προσπάθεια προκάλεσε στη δημιουργό προβλήματα στα μάτια της. Η ατελής όραση έκτοτε αποτελεί σταθερό προβληματισμό στη δουλειά της. Έχει αποτυπώσει στον καμβά τους μηχανισμούς του ματιού. Τους αισθητήρες και την ευαλωτότητά του.

Στο Bedroom Situation (Up in the Air) το μάτι βλέπει τόσο προς τα μέσα, στο υποσυνείδητό της, όσο και προς τον κόσμο. Πρόκειται για πύλες μέσα από τις οποίες ο άνθρωπος εισχωρεί σε διαφορετικές εμπειρίες, εσωτερικές, εξωτερικές, φανταστικές, μεταφυσικές…

Τα γλυπτά της μοιάζουν επίσης σαν κολλάζ. Κομμάτια που έχουν συνενωθεί σε νέες οντότητες. Ύστερα, τα κεντήματα ενσωματώθηκαν στην πρακτική της κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της. Τότε θυμήθηκε την πρακτική της ελληνίδας γιαγιάς της. Έμενε μαζί της κάθε καλοκαίρι επί τρεις μήνες στην Κεφαλλονιά. Τα μεσημέρια αντί να κοιμάται, κεντούσε. Κοντά της διδάχτηκε την τεχνική.

Η Ηλιοδώρα Μαργέλλου συνεχίζει πάντα την ψυχανάλυση διότι «βοηθάει τη δουλειά μου». Το έργο της  έχει επηρεάσει η κορυφαία Λουίζ Μπουρζουά. Διότι και εκείνη αντιμετώπισε τα τραύματά της μέσα από τα μνημειώδη γλυπτά της. Η έκφρασή της υπήρξε βαθειά ψυχαναλυτική. Είχαν γνωριστεί στο διαμέρισμα της Μπουρζουά στη Νέα Υόρκη ένα χρόνο προτού πεθάνει.

Τα έργα της παρατήρησαν εκδοτικοί κολοσσοί όπως οι LA Times (τα κεντημένα τοπία), η Wall Street International και το FT How To Spend It τον Σεπτέμβριο του 2020. Τυχαίο;

Πληροφορίες

Dio Horia
Iliodora Margellos
BEDROOM SITUATION (UP IN THE AIR)
ENTER ART FAIR

ΚΟΠΕΝΧΑΓΗ

26 – 29 Αυγούστου