Άλμπερτ Σπέερ: Ο γιος του «αρχιτέκτονα του Χίτλερ» σχεδίασε τα γήπεδα του Κατάρ!

10:00 5/6/2022 - Πηγή: Novasports

Όταν στις 15 Σεπτεμβρίου του 2017 έφυγε από τη ζωή ο αρχιτέκτονας Άλμπερτ Σπέερ ο νεότερος σε ηλικία 83 ετών, ολόκληρη Μπάγερν Μονάχου εξέδωσε συλλυπητήρια ανακοίνωση στην ιστοσελίδα της.

«Η Μπάγερν Μονάχου με θλίψη έμαθε το νέο του θανάτου του Άλμπερτ Σπέερ τζούνιορ, παραλήπτη του Μεταλλίου Αξίας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και ενός εκ των πιο διακεκριμένων Γερμανών

αρχιτεκτόνων. Το γραφείο του AS&P ήταν υπεύθυνο για την κατασκευή της νέας Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στη Φρανκφούρτη, αλλά και τον σχεδιασμό των γηπέδων στα Μουντιάλ της Ν. Αφρικής το 2010 και του Κατάρ το 2022. Βοήθησε επίσης την Μπάγερν στον σχεδιασμό της Αllianz Arena το 2001, ενώ το Bayern Campus που εγκαινιάστηκε πρόσφατα, βασίστηκε κυρίως στα σχέδια και το όραμά του», ανέφερε μεταξύ άλλων η ανακοίνωση, που περιείχε δηλώσεις του Καρλ Χάιντς Ρουμενίγκε και συνοδευόταν με φωτογραφία από τα εγκαίνια του Βayern Campus.

Ο Άλμπερτ Σπέερ ο νεότερος (τρίτος από αριστερά δίπλα στον Καρλ-Χάιντς Ρουμενίγκε), στα εγκαίνια του Βayern Campus το 2015. ΠΗΓΗ: ΑΠΕ/ΜΠΕ

Η τελευταία παράγραφός της όμως περιείχε μία άκρως απαραίτητη διευκρίνιση.

«Ο Άλμπερτ Σπέερ Τζούνιορ πάντα έπαιρνε αποστάσεις από τον πατέρα του Άλμπερτ Σπέερ, αρχιτέκτονα του Χίτλερ»…

Ο «καλός Ναζί»

Ο Άλμπερτ Σπέερ ο πρεσβύτερος, ήταν ένα από τα σημαντικότερα στελέχη του ναζιστικού καθεστώτος.

Μεταξύ άλλων διετέλεσε Υπουργός Εξοπλισμών, αποτελώντας τον κινητήριο μοχλό της πολεμικής μηχανής του Αδόλφου Χίτλερ από την πλευρά της βιομηχανίας.

Έγινε όμως κυρίως γνωστός ως ο «αρχιτέκτονας του διαβόλου», καθώς έχοντας σπουδάσει αρχιτεκτονική, έφερε εις πέρας μερικές από τις μεγαλομανείς κατασκευαστικές ιδέες του ηγέτη του. Σχεδίασε τα κτίρια και τους αχανείς χώρους παρελάσεων του Ναζιστικού Κόμματος στη Νυρεμβέργη και του φασιστικού κιτς ρυθμού κτίριο της Νέας Καγκελαρίας του Χίτλερ στο κέντρο του Βερολίνου. Επίσης, ανέλαβε να υλοποιήσει το χιτλερικό όραμα για τη νέα πρωτεύουσα της Γερμανίας μετά τη νίκη της στον πόλεμο, που θα έπαιρνε το όνομα Germania.

H μακέτα της «Αίθουσας του Λαού» όπως την είχε σχεδιάσει ο Σπέερ για τη νέα πρωτεύουσα της Γερμανίας, σε έκθεση στο Βερολίνο το 2008. ΠΗΓΗ: ΑΠΕ/ΜΠΕ

Ευτυχώς για όλους, το τελευταίο έργο έμεινε μόνο στις μακέτες, τις οποίες ο Χίτλερ μελετούσε με μανία ακόμα και τις τελευταίες ημέρες του, προσπαθώντας να ξεφύγει από την οδυνηρή πραγματικότητα της ναζιστικής ήττας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Μετά την παράδοση της Γερμανίας, ο Σπέερ θέλησε να προωθήσει το προφίλ του «καλού Ναζί».

Στη δίκη των ναζιστών ηγετών στη Νυρεμβέργη ήταν από τους λίγους που αποκύρηξαν τον Χίτλερ. Ισχυρίστηκε ότι σχεδίαζε τη δολοφονία του και δήλωσε άγνοια για το Ολοκαύτωμα. Προς υπεράσπισή του , πρόβαλλε την απόφασή του να αγνοήσει τις εντολές του Χίτλερ για υλοποίηση της τακτικής της «καμένης γης», κατά την αποχώρηση της Βέρμαχτ από τα ευρωπαϊκά εδάφη που είχε καταλάβει. Οι ισχυρισμοί του τον γλίτωσαν από την κρεμάλα στη Νυρεμβέργη και καταδικάστηκε σε 20ετή κάθειρξη για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Εξέτισε πλήρως την ποινή του, αποφυλακίστηκε το 1966, έγραψε μία διάσημη αυτοβιογραφία και πέθανε το 1981 στο Λονδίνο σε ηλικία 76 ετών.

Ο Άλμπερτ Σπέερ στη Νυρεμβέργη. ΠΗΓΗ: ΑΠΕ/ΜΠΕ

Το προφίλ που είχε φιλοτεχνήσει κατέρρευσε όμως τα τελευταία χρόνια με το άνοιγμα των αρχείων και την αποκάλυψη νέων στοιχείων.

Επιστολές και ντοκουμέντα αποκαλύπτουν ότι ο Σπέερ γνώριζε για το Ολοκαύτωμα και τα στρατόπεδα εξόντωσης. Ενεπλάκη στον βίαιο ξεριζωμό χιλιάδων Εβραίων από τα σπίτια τους στο Βερολίνο και την εκμετάλλευση εκατομμυρίων αιχμαλώτων ως σκλάβων για την υλοποίηση των πρότζεκτ του. Μεταπολεμικά έζησε πλούσια ζωή πουλώντας στη μαύρη αγορά έργα τέχνης που είχε αποκτήσει με ληστρικό τρόπο κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Πολύ λογικά λοιπόν, ο γιος του προσπαθούσε μία ολόκληρη ζωή να πάρει αποστάσεις από το έργο του πατέρα του, χωρίς όμως αυτό να είναι πάντα εύκολο…

Ο «ευγενικός θείος Αδόλφος»

Ο Άλμπερτ Σπέερ ο νεότερος γεννήθηκε το 1934 στο Βερολίνο, πρωτότοκος γιος του «αρχιτέκτονα του Χίτλερ» και της Μαργκαρέτε Βέμπερ.

Πέρασε τα παιδιά του χρόνια στις Βαυαρικές Άλπεις, σε μία από τις πολυτελείς επαύλεις που στέγασαν τα υψηλόβαθμα ναζιστικά στελέχη που ήθελαν να είναι κοντά στον ηγέτη τους, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο «ησυχαστήριό» του στο Μπέργκχοφ. Ο μικρός Σπέερ έπρεπε να περπατά μία ώρα στα βουνά κάθε μέρα για να πηγαίνει σχολείο, κάτι που τον έκανε να το μισήσει. Περνούσε όμως καλύτερα όταν η οικογένειά του επισκεπτόταν το…μεγάλο αφεντικό στο σπίτι του! «Το να μας καλεί ο Χίτλερ να τον επισκεφτούμε ήταν σχεδόν μιά ευτυχία, γιατί μπορούσα να παίζω με σκυλιά και να τρώω γλυκά. Με την παιδική μου ματιά, ο Φίρερ ήταν απλά ένας ευγενικός θείος».

Τον πατέρα του τον έβλεπε ελάχιστα καθώς ήταν απασχολημένος με τις δουλειές, και όπως έχει πει, ήταν λάτρης της πειθαρχίας. Μία από τις αγαπημένες του ασχολίες ήταν να…τρομοκρατεί τα παιδιά του, οδηγώντας με ιλιγγιώδεις ταχύτητες στους ορεινούς δρόμους των Άλπεων!

Χωρίς πατέρα, αλλά στα βήματά του

Η ήρεμη ζωή στα βουνά, έλαβε τέλος όταν ο μικρός Σπέερ ήταν 11 ετών.

«Ξαφνικά βρέθηκα χωρίς πατέρα», θα πει αργότερα σε συνέντευξη στην Süddeutsche Zeitung. Επηρεασμένος από το χάος της μεταπολεμικής Γερμανίας και τις ενοχές της οικογένειάς του για την εμπλοκή του πατέρα στα εγκλήματα των Ναζί, ο νεαρός Σπέερ παρουσίασε προβλήματα στην ομιλία του και άρχισε να τραυλίζει. Σκέφτηκε να παρατήσει το σχολείο και να εκπαιδευτεί ως μαραγκός.

Τελικά, ανακάλυψε ότι είχε κληρονομήσει το ταλέντο του πατέρα του στο σχέδιο. Έτσι γράφτηκε στην τεχνική σχολή του Πανεπιστημίου του Μονάχου για να σπουδάσει κι αυτός αρχιτεκτονική, εν μέρει γιατί δεν θα χρειαζόταν να μιλά πολύ!

«Ήταν ένα μονοπάτι που απλά άνοιξε για μένα, σχεδίαζα καλά και είχα ιδέες. Ο πατέρας μου δεν έπαιξε ρόλο, αυτό που με συνάρπαζε ήταν η ικανότητα να σχεδιάζω συνθήκες ζωής», θα πει το 2005 σε ντοκιμαντέρ της γερμανικής τηλεόρασης για τη ζωή του.

Ξεκίνημα μιας μεγάλης καριέρας

Από το 1964 άρχισε να συμμετέχει σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς στη Γερμανία και το 1968 στο εξωτερικό.

Ο ίδιος πίστευε ότι ο πατέρας του ήταν καλός αρχιτέκτονας. «Καλύτερος απ΄ότι πιστεύει ο κόσμος σήμερα», είχε δηλώσει. Ωστόσο, το στυλ του ήταν το άκρως αντίθετο από αυτό του Σπέερ πατρός. Από τη μνημειακή μεγαλοπρέπεια των χιτλερικών οραμάτων, ο Σπέερ ο νεότερος «έφτιαξε» όνομα ως θιασώτης της «ευφυούς πόλης», που βασιζόταν σε πιο προοδευτικές κοινωνικές αξίες. Σε αντίθεση με τα τρομακτικά κτίρια και τους αχανείς χώρους συγκεντρώσεων που σχεδίαζε ο πατέρας του, εκείνος είχε έφεση σε κατασκευές πιο «ανθρώπινης» κλίμακας, λειτουργικές και με οικολογικές ευαισθησίες.

«Λόγω του πατέρα του, πίστευε ότι ο αστικός σχεδιασμός έπρεπε να πηγάζει από τον λαό και όχι από μία ιδεολογία», έγραψε σχετικά ο κριτικός αρχιτεκτονικής της Süddeutsche Zeitung, Γκέρχαρντ Μάτζιχ.

Τα επόμενα χρόνια, το γραφείο Speer and Partners ανέλαβε πολλά έργα στην περιοχή της Φρανκφούρτης – διαμορφώνοντας σε έναν μεγάλο βαθμό το διάσημο skyline της γερμανικής πόλης- , αλλά και πολλά πρότζεκτ σε Ασία και Β. Αφρική.

Η μόνη πόλη στην οποία συνήθως δεν έπαιρνε δουλειές ήταν το Βερολίνο. «Καταλαβαίνω ότι ο κόσμος δεν θέλει να ακούει ότι ο ‘’Άλμπερτ Σπέερ’’ χτίζει στο Βερολίνο», είχε σχολιάσει σχετικά στο Der Spiegel το 1999. Όταν το γραφείο του κέρδισε διαγωνισμό για να σχεδιάσει το νέο γήπεδο της Χέρτα, οι ντόπιες εφημερίδες δεν απέφυγαν να τονίσουν ότι ο πατέρας του είχε δουλέψει στα σχέδια του Ολυμπιακού Σταδίου του Βερολίνου, για τους Αγώνες του Χίτλερ το 1936. Τελικά το πρότζεκτ δεν προχώρησε…

Περίπλοκη σχέση

Στο μεταξύ, ο πατέρας του Σπέερ είχε βγει από τη φυλακή και είχε κερδίσει μία δεύτερη διασημότητα, αυτή τη φορά ως ο «καλός Ναζί», γράφοντας την αυτοβιογραφία του και συμμετέχοντας σε πολλά τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ, ως αυτόπτης μάρτυρας της ανόδου και της πτώσης του Χίτλερ.

Η σχέση πατέρα – γιου ήταν πάντα περίπλοκη. Όταν ενηλικιώθηκε, ο Σπέερ ο νεότερος άλλαξε την υπογραφή του για να μην τον μπερδεύουν με τον πατέρα του. Μετά την αποφυλάκιση, ο μικρός έδειξε στον μεγάλο ένα από τα πρώτα κτίρια που είχε σχεδιάσει, ένα εξοχικό κοντά σε μία λίμνη στο Μόναχο. Ο πατέρας του, του είπε ότι ήταν «πεταμένα λεφτά».

Ο νεότερος Σπέερ, το 2010, εξέφρασε στην Süddeutsche Zeitung την πλήρη αντίθεσή του με το πατρικό παρελθόν: «Πέρασα όλη τη ζωή μου προσπαθώντας να διαφοροποιηθώ από τον πατέρα μου, να πάρω απόσταση. Οι δημοσιογράφοι όμως έχουν πάντα δυσκολία να το σεβαστούν αυτό».

Παρ’ όλα αυτά, σε προσωπικό επίπεδο τα συναισθήματα παρέμεναν αναλλοίωτα: «Μπορείς να μισήσεις τον ίδιο σου τον πατέρα; Όχι».

Από τη Ν. Αφρική στο Κατάρ

Μέσα στις δεκαετίες, το γραφείο του Σπέερ έγινε ένα από τα διασημότερα όχι μόνο στη Γερμανία αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, αναλαμβάνοντας μεταξύ άλλων τον σχεδιασμό γηπέδων και μεγάλων αθλητικών γεγονότων.

Το 2003, η AS+P ανέπτυξε τα σχέδια για τα γήπεδα της υποψηφιότητας της Ν. Αφρικής για το Μουντιάλ 2010. Την περίοδο 2009-10, έκανε το βήμα παραπάνω, προετοιμάζοντας το ίδιο το 700 σελίδων «Βιβλίο Υποψηφιότητας» για το Κατάρ 2022.

Μία από τις μακέτες για το Μουντιάλ του Κατάρ. ΠΗΓΗ: ΑΠΕ/ΜΠΕ

Αυτό δεν περιελάμβανε μόνο τα σχέδια των γηπέδων, αλλά και το γενικότερο πλάνο της διοργάνωσης για τη διαμονή των θεατών, τον τρόπο μετακινήσεων, τα προπονητικά κέντρα και άλλα οργανωτικά θέματα.

Ο ίδιος ο Σπέερ σχεδίασε την καινοτομία του κλιματισμού των γηπέδων με ηλιακά πάνελ, καθώς αρχικά η υποψηφιότητα του Κατάρ προέβλεπε τη διοργάνωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου εν μέσω των υψηλών θερμοκρασιών του καλοκαιριού.

Η επιτροπή αξιολόγησης της FIFA δήλωσε εντυπωσιασμένη από το master plan και το 2010 ο τότε πρόεδρος Ζεπ Μπλάτερ ανακοίνωσε τη νίκη της υποψηφιότητας του Κατάρ. Μετά το τέλος της σχετικής τελετής, ο αδελφός του ηγέτη της χώρας, Σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Χαμάντ μπιν Καλίφα Αλ Θάνι, τηλεφώνησε στο γραφείο του Σπέερ και αναφώνησε ενθουσιασμένος: «Τους αγαπώ τους Γερμανούς μου!».

Ολοκληρωτικά καθεστώτα

Παρ΄ όλο που όπως είχε δηλώσει, ο Σπέερ ο νεότερος προσπάθησε όλη του τη ζωή να αποποιηθεί την «κληρονομιά» του πατέρα του, στην ένατη δεκαετία της ζωής του αυτή ήρθε για να τον στοιχειώσει.

Η ανάληψη του Μουντιάλ από το Κατάρ, συνοδεύτηκε από καταγγελίες για δωροδοκίες αξιωματούχων της ΦΙΦΑ από την ηγεσία της χώρας, αλλά και για τις άθλιες συνθήκες εργασίας των Ινδών και Νεπαλέζων μεταναστών που δούλευαν στα εργοτάξια. Το BBC μάλιστα αποκάλυψε το 2015 ότι πάνω από 1200 εργάτες έχασαν τη ζωή τους στη χώρα από το 2011 έως το 2013.

Για άλλη μία φορά μετά από δεκαετίες, το όνομα Σπέερ συνδέθηκε με τα πρότζεκτ ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος και την απώλεια ανθρώπινων ζωών (όχι φυσικά στα χιτλερικά επίπεδα).

Σε προχωρημένη ηλικία πια, δύο χρόνια πριν πεθάνει το 2015, ο Σπέερ έδωσε τη δική του απάντηση στην τελευταία συνέντευξη της ζωής του στο Der Spiegel, λέγοντας ότι τα φώτα της δημοσιότητας τα οποία προσελκύει το Κατάρ λόγω της διοργάνωσης του Μουντιάλ θα βοηθήσουν ώστε οι συνθήκες ζωής και δουλειάς για τους εργάτες να βελτιωθούν.

«Είναι φανταστικό το γεγονός ότι με τις αναφορές των media ο κόσμος δίνει μεγαλύτερη προσοχή. Νιώθουμε ότι κάνουμε κάτι θετικό για τη χώρα και τους ανθρώπους της. Αυτός είναι ο στόχος μας».

Ο Άλμπερτ Σπέερ Τζούνιορ, δεν έζησε τελικά για να προλάβει την έναρξη του Παγκοσμίου Κυπέλλου στα γήπεδα που είχε σχεδιάσει.

Όταν όμως τον προσεχή Νοέμβριο τα αστέρια του παγκόσμιου ποδοσφαίρου βγουν στα γήπεδα για να διεκδικήσουν το Παγκόσμιο Κύπελλο, θα το κάνουν σε σε χώρους σχεδιασμένους από έναν άνθρωπο, το όραμα του οποίου σφυρηλατήθηκε άθελά του από μερικά από τα πιο τραγικά γεγονότα στην ιστορία της ανθρωπότητας…