Προσεγγίζοντας την πολυτροπικότητα και την πολυφωνικότητα του Γιάννη Πετρόπουλου

13:37 27/2/2019 - Πηγή: Novasports

Το μυθιστόρημα αποτελεί μία εξέλιξη του αρχαίου έπους. Αν και το έπος αποτελούσε μία δημόσια πράξη, η λογοτεχνία με τον καιρό γίνεται όλο και πιο ιδιωτική απομακρυνόμενη από το κοινόν. Το νέο όμως μυθιστόρημα του Γιάννη Πετρόπουλου «εμφύλιος έρωτας» (Λιβάνης, 2018), ως ένα πολυσέλιδο έργο βγάζει το μυθιστόρημα από την ιδιωτικότητα και τον κλειστό χώρο και το επαναφέρει στη δημόσια σφαίρα με τον μεγάλο αριθμό πρωταγωνιστών, θυμίζοντας τον Bakhtin που περιγράφει το μυθιστόρημα ως έργο πολυφωνικό.

Για τον Αριστοτέλη η πλοκή αποτελεί το βασικότερο στοιχέιο της αφήγησης.

Πάνω σε αυτήν χτίζονται οι χαρακτήρες, οι αφηγηματικοί τρόποι, τα πάντα. Η σχέση τους είναι διαλεκτική. Το κείμενο όμως του Πετρόπουλου δεν αποτελεί ένα έργο με ενιαία πλοκή και με συγκεκριμένους ήρωες σε όλο τον όγκο του. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μία συλλογή νουβέλων πάνω στους γραμμικούς άξονες του χώρου με επίκεντρο μία σήραγγα και ένα χωριό. Και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον πώς ο Πετρόπουλος κρατά την περιέργεια σχετικά με τον μύθο της στοάς. Η αγωνία οικοδομείται ακριβώς πάνω σε αυτήν και με μικρά επεισόδια, που άλλοτε την αγγίζουν άμεσα και άλλοτε έμμεσα, προσπερνά το επίκεντρο και επανέρχεται. Η θαμιστική αυτή ανάπτυξη εντείνει την αγωνία και το ενδιαφέρον.

Η στοά διατηρεί τεχνικό/λειτουργικό ρόλο σύνδεσης όλων των επιμέρους επεισοδίων. Μα ο συγγραφέας δεν θέλει να μιλήσει για τη στοά την ίδια, αλλά για τον έρωτα, τις σχέσεις των ανθρώπων, των αδελφών, για την μετανάστευση, την προσφυγιά, τη σύγχρονη ζωή στο χωριό κ.ά. Με συνεκτικό δεσμό, λοιπόν, την οθωμανική στοά καταγράφει ανθρώπινες ιστορίες σε ένα ανώνυμο λεκανοπέδιο, που θα μπορούσε σχεδόν να είναι οπουδήποτε στη χώρα, στο διάβα των δεκαετιών. Παραδίδει ένα έργο που απαρτίζεται από ανεξάρτητες νουβέλες στον ίδιο αφηγηματικό χώρο. Δεν θα χαρακτηρίζαμε το έργο σπονδυλωτό (όρο που χρησιμοποιεί η μυθοπλαστική βιβλιοπώλισσα στον επίλογο), γιατί σε ένα έργο σπονδυλωτό δεν υπάρχουν κοινούς χαρακτήρες, σε αντίθεση με το μυθιστόρημα του Πετρόπουλου. Αυτό όμως του δίνει την ευκαιρία να πειραματιστεί με διαφορετικά λογοτεχνικά είδη (λογοτεχνία του φανταστικού, τη σύγχρονη αγροτική ηθογραφία, ιστορικό μυθιστόρημα, ροζ λογοτεχνία και αστυνομικό ή πολιτικό διήγημα).

Η αυτονομία τού προσφέρει τη δυνατότητα αξιοποίησης ενός πολλαπλού ύφους, το οποίο με τη σειρά του προσδίδει μια πολυφωνικότητα και μια πολυτροπικότητα, που τελικά εντείνει την αγωνία, την περιέργεια για τη στοά και βεβαίως την αναγνωστική απόλαυση. Κατά τον Αθανασόπουλο, το σκηνικό, ο χωροχρόνος, στον οποίο διαδραματίζεται ένα μυθοπλαστικό έργο δεν στεγάζει απλώς μία ιστορία, αλλά την ενδυναμώνει και την υπηρετεί με συνέπεια ως το τέλος της. Το σκηνικό σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με τον χώρο και τον χρόνο, τις δύο συντεταγμένες του υπαρκτού. Οι σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στο επιμέρους και στο γενικό σκηνικό, ανάμεσα στους χαρακτήρες και τον χώρο, αποκαλύπτουν ή και καθορίζουν τον τρόπο οργάνωσης της πλοκής του έργου, καθώς ο συγγραφέας αλλά και ο αναγνώστης δεν μπορούν να αντιληφθούν την μυθοπλαστική πραγματικότητα πάρα μόνο μέσα σε χώρο και χρόνο. Και έχει αξία να σημειώσουμε ότι στο έργο εντοπίζονται δύο αφηγηματικές φωνές, δύο αφηγητές, ας πούμε: ο γέροντας, ο οποίος αφηγείται τις ιστορίες στον συγγραφέα, και σε αυτός αυτόν που τα καταγράφει με τον δικό του τρόπο ενσωματώνοντας στοιχεία του ύφους του γέροντα.

Ο μύθος αναπτύσσεται πάνω στο χρονικό άνυσμα με κύρια βοήθεια των αναχρονιών. Εγκιβωτισμοί απομακρύνουν παροδικά την ανάγνωση από τη γραμμική αφήγηση δημιουργώντας παράλληλες υποπλοκές. Η ίδια αυτονομία των κεφαλαίων-νουβέλων το απαιτεί για να μπορέσει να εισέλθει ο αναγνώστης βαθύτερα στη ζωή και την παράδοση του χωριού. Εγκιβωτισμένες αφηγήσεις σε κάθε κεφάλαιο φωτίζουν την προϊστορία των χαρακτήρων. Και ενώ σε κάθε νουβέλα υπάρχουν κεντρικοί χαρακτήρες, ως δορυφόροι τους συχνά εμφανίζονται πρωταγωνιστές άλλων επεισοδίων, που πια λειτουργούν ως αδρανείς ή πληροφοριακοί χαρακτήρες. Μ' αυτόν τον τρόπο ο Πετρόπουλος καταφέρνει να καταστήσει τον αναγνώστη παρατηρητή της ζωής του χωριού στο διάβα των ετών και να οικοδομήσει εξατομικευμένους χαρακτήρες.

Διαβάστε όλο το θέμα στο TVXS.gr