Απο που βγήκε η έκφραση οφθαλμός αντί οφθαλμού και τι ακριβώς σημαίνει;

13:34 24/1/2025 - Πηγή: Sportime

Η φράση «οφθαλμός αντί οφθαλμού» είναι από τις πλέον αναγνωρίσιμες εκφράσεις, με ρίζες βαθιά χαραγμένες στη θρησκευτική, νομική και πολιτιστική ιστορία. Αν και συχνά αποδίδεται ως σύμβολο σκληρής ανταπόδοσης, η βαθύτερη ερμηνεία της σχετίζεται με τη θεία δικαιοσύνη και την ανάγκη για μέτρο και ισότητα στην ανθρώπινη κρίση.

Η βιβλική προέλευση

Η έκφραση προέρχεται από την Παλαιά Διαθήκη, συγκεκριμένα από το Βιβλίο της Εξόδου (21:23-25), όπου αναφέρεται:
«Οφθαλμόν αντί οφθαλμού, οδόντα αντί οδόντος, χείρα αντί χειρός, πόδα αντί ποδός».

Η αρχή αυτή, γνωστή ως lex talionis (νόμος

της ανταπόδοσης), αποτέλεσε θεμελιώδη νομική βάση στις κοινωνίες της αρχαιότητας. Ο νόμος δεν ενθάρρυνε την εκδίκηση, όπως συχνά παρερμηνεύεται, αλλά την αποτροπή της υπερβολικής τιμωρίας. Αν κάποιος προκαλούσε βλάβη, η ποινή του έπρεπε να είναι ίση με τη βλάβη, όχι μεγαλύτερη.

Ο Μωσαϊκός Νόμος, που παραδόθηκε στον λαό του Ισραήλ από τον Μωυσή, είχε σκοπό να ρυθμίσει τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, προσφέροντας ένα δίκαιο πλαίσιο απονομής δικαιοσύνης. Σε μια εποχή όπου η εκδίκηση μπορούσε να οδηγήσει σε αιματηρές αντιπαραθέσεις, ο κανόνας «οφθαλμός αντί οφθαλμού» καθιέρωνε μια ισορροπία: κανένας δεν δικαιούνταν περισσότερα από όσα έχασε.

Η χριστιανική προσέγγιση

Με τον ερχομό του Χριστού, η διδασκαλία αυτή εξελίχθηκε. Στην Επί του Όρους Ομιλία, ο Ιησούς παρουσιάζει μια νέα διάσταση στη διαχείριση της αδικίας:
«Ηκούσατε ότι ερρέθη, οφθαλμός αντί οφθαλμού και οδούς αντί οδόντος· Εγώ όμως σας λέγω να μην αντισταθείτε στον πονηρό· αλλά εάν κάποιος σε ραπίσει στο δεξί σου μάγουλο, γύρισέ του και το άλλο» (Ματθαίος 5:38-39).

Ο Χριστός δεν αναιρεί τον Μωσαϊκό Νόμο αλλά καλεί τους ανθρώπους να ξεπεράσουν την ανθρώπινη δικαιοσύνη και να υιοθετήσουν τη θεία αγάπη. Η εντολή αυτή δεν αποσκοπεί στην κατάργηση της δικαιοσύνης αλλά στην υπέρβαση της εκδίκησης. Στο πλαίσιο του Χριστιανισμού, η αληθινή νίκη έγκειται στη συγχώρεση και τη μη ανταπόδοση του κακού με κακό.

Η πρακτική εφαρμογή στην κοινωνία

Στην αρχαία κοινωνία, ο κανόνας «οφθαλμός αντί οφθαλμού» λειτουργούσε ως φραγμός για την αυθαίρετη βία. Εάν ένας άνθρωπος προκαλούσε βλάβη, η τιμωρία επιβαλλόταν όχι από το θύμα αλλά από τη θεσμοθετημένη εξουσία, εξασφαλίζοντας ότι η ανταπόδοση δεν θα ήταν δυσανάλογη. Στην πραγματικότητα, ο κανόνας αποσκοπούσε στη διατήρηση της ειρήνης, μειώνοντας την πιθανότητα εκδίκησης που μπορούσε να διαιωνίσει τη βία.

Σήμερα, η έννοια της φράσης έχει μεταβληθεί. Συχνά αναφέρεται μεταφορικά, για να περιγράψει την ισότιμη απάντηση σε μια πράξη αδικίας. Ωστόσο, η Χριστιανική διδασκαλία μας θυμίζει ότι η αληθινή δικαιοσύνη βρίσκεται στην αποφυγή της εκδίκησης και στην προώθηση της αγάπης και της συγχώρεσης.

Παραδείγματα εφαρμογής

Στη Βίβλο, βρίσκουμε περιπτώσεις όπου η αρχή αυτή εφαρμόστηκε για να ρυθμίσει συγκρούσεις, όπως στη δίκη του Σολομώντα, όπου η σοφία του βασιλιά βασίστηκε στην εξεύρεση δικαιοσύνης χωρίς τη χρήση βίας. Επίσης, στον νομικό πολιτισμό της αρχαιότητας, η ιδέα αυτή διατήρησε τη συνοχή κοινοτήτων που διαφορετικά θα είχαν διασπαστεί από τη βεντέτα.

Ηθικό δίδαγμα

Η φράση «οφθαλμός αντί οφθαλμού» είναι ένα διαχρονικό μάθημα για το πώς οι κοινωνίες μπορούν να επιδιώξουν δικαιοσύνη με μέτρο και ανθρωπιά. Αν και ξεκίνησε ως πρακτικός κανόνας περιορισμού της εκδίκησης, η χριστιανική θεώρηση τη μετέτρεψε σε ένα μήνυμα συγχώρεσης και ανωτερότητας απέναντι στο κακό.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.