Η Τεχνητή Νοημοσύνη-τα Social Media στα Χέρια των Εφήβων και η Πρόκληση της Ψηφιακής Ηθικής

20:22 15/11/2024 - Πηγή: Sportime

Τεχνητή Νοημοσύνη: Σε μια συνέντευξη που αναμένεται να συζητηθεί για καιρό, στην πρόσφατη εκπομπή «Κοίτα Να Δεις» του τηλεοπτικού σταθμού FORMedia, ο καθηγητής Μάριος Παπαευσταθίου παραχώρησε μια συνέντευξη εφ όλης της ύλης που εμβάθυνε στα πολυσύνθετα θέματα της τεχνητής νοημοσύνης, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της ψυχικής υγείας των εφήβων.

Η συζήτηση με τους δημοσιογράφους Βιβή Ζαχοπούλου και Τάσο Κουρκούμπα αποκάλυψε τους κινδύνους, αλλά και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι νέοι στην ψηφιακή εποχή. Θέματα όπως το ακατάλληλο περιεχόμενο, ο εθισμός και η παραβίαση

της ιδιωτικότητας αποτέλεσαν κεντρικά σημεία της συζήτησης, αναδεικνύοντας πώς το ψηφιακό περιβάλλον διαμορφώνει μια νέα, δύσκολη πραγματικότητα για τη σύγχρονη εφηβεία.

Η Παράδοση ως Εργαλείο Προόδου
Στην αρχή της συνέντευξης, ο εγνωσμένου κύρους Καθηγητής Οικονομίας & Νέων Τεχνολογιών Μάριος Παπαευσταθίου έθεσε κομβικά ερωτήματα για τη σημερινή έννοια της παράδοσης. Σχολιάζοντας πως η παράδοση δεν είναι απλώς η συντήρηση παλιών πρακτικών, τόνισε πως «η παράδοση είναι το σύνολο των πετυχημένων καινοτομιών μιας κοινωνίας» και η χρήση της είναι βαθύτατα προοδευτική. Σε μια εποχή ραγδαίας αλλαγής, τόνισε, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι «η αποτυχία δεν είναι ήττα, αλλά αναστολή της νίκης», καλλιεργώντας μια νοοτροπία επιμονής και προσαρμογής.

Social Media και Ψηφιακή Εξέλιξη

Αναφερόμενος στον αντίκτυπο των social media, ο Μάριος Παπαευσταθίου εξήγησε ότι «τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, από εργαλεία απλής επικοινωνίας, έχουν εξελιχθεί σε πλατφόρμες που καθορίζουν τον τρόπο ζωής μας, τις αξίες μας, ακόμα και τη νοοτροπία μας». Μίλησε για τις δυνατότητες σύνδεσης και πληροφόρησης που προσφέρουν, υπογραμμίζοντας όμως τις επιπτώσεις της υπερβολικής χρήσης και της ανάγκης για σωστή διαχείριση των πληροφοριών. «Η κατεύθυνση είναι πολύ πιο σημαντική από την ταχύτητα», είπε χαρακτηριστικά, προειδοποιώντας ότι η βιαστική και αδιάκριτη έκθεση σε πληθώρα δεδομένων μπορεί να οδηγήσει σε παραπληροφόρηση και ψυχική εξουθένωση.

Η Ψυχολογία της Ψηφιακής Εξάρτησης

Σύμφωνα με τον κ. Παπαευσταθίου, το ακατάλληλο περιεχόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν αφορά μόνο την ηλικία αλλά και την ψυχική κατάσταση του ατόμου. Με τον καταιγισμό πληροφοριών, τα παιδιά συχνά δυσκολεύονται να διακρίνουν το πραγματικό από το παραπλανητικό, δημιουργώντας ένα είδος «ψηφιακού εθισμού». Οι συνεχείς ειδοποιήσεις και η αδιάκοπη ροή πληροφοριών δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο όπου οι έφηβοι παραμένουν προσκολλημένοι στην οθόνη τους, αναζητώντας συνεχώς νέες πηγές ψυχαγωγίας ή επικύρωσης.

Η εξάρτηση αυτή, όπως επεσήμανε ο Καθηγητής, σχετίζεται με τον ρόλο της τεχνητής νοημοσύνης. Οι αλγόριθμοι που βρίσκονται πίσω από τα social media έχουν την ικανότητα να προβλέπουν τις προτιμήσεις και να ενισχύουν τον εθισμό, κάνοντάς τους να νιώθουν αποκομμένοι από τον πραγματικό κόσμο. Η τεχνητή νοημοσύνη παραβιάζει, εν αγνοία των νέων, τα όρια της ιδιωτικότητάς τους, καθώς συλλέγει δεδομένα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για εμπορικούς σκοπούς.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της παραπάνω κατάστασης αποτελεί,η αιγυπτιακή ταινία «L’ALTRA PAR», που διαρκεί μόλις 2,5 λεπτά, κέρδισε το βραβείο καλύτερης ταινίας μικρού μήκους στο Φεστιβάλ Βενετίας. Ο σκηνοθέτης είναι 20 ετών. Η ταινία περιγράφει πώς οι άνθρωποι απομονώνονται στην τεχνολογία και ξεχνούν ένα από τα καλύτερα πράγματα στη ζωή, την ανθρώπινη αλληλεπίδραση, την ενσυναίσθηση και την αγάπη.

Στον παρακάτω σύνδεσμο η ταινία μικρού μήκους που κέρδισε το Χρυσό Βραβείο

Η Απειλή της Αποπλάνησης και του Ηλεκτρονικού Τζόγου

Η αποπλάνηση (grooming) και ο ηλεκτρονικός τζόγος είναι δύο θέματα που ο κ. Παπαευσταθίου χαρακτήρισε «αόρατες απειλές». Εξήγησε ότι, ειδικά οι ευάλωτοι έφηβοι, συχνά γίνονται στόχοι επιτήδειων που εκμεταλλεύονται την αθωότητα και την άγνοιά τους. Από τα δημοφιλή παιχνίδια μέχρι τις εφαρμογές γνωριμιών, οι νέοι εκτίθενται σε πιεστικά μηνύματα, προσφορές και άγνωστες επαφές, δίχως να αντιλαμβάνονται το ρίσκο όπως ήταν παλιότερα και το επικίνδυνο παιχνίδι Μπλε Φάλαινα που οδήγησε πολλούς νεούς στην αυτοκαταστροφή αλλά ακόμη και στον θάνατο.

Ο ηλεκτρονικός τζόγος, από την άλλη, παρότι δεν είναι πάντα παράνομος, παρουσιάζει τον κίνδυνο του εύκολου κέρδους και γοητεύει τις πιο εύπιστες ηλικίες, οδηγώντας τους εφήβους σε έναν κύκλο εξάρτησης που μπορεί να επηρεάσει τη συμπεριφορά και τις οικονομικές τους συνήθειες.

Η Αξία της Στιγμής και η Προοπτική της Ζωής

«Μας μαθαίνουν να μετράμε τα λεπτά, τις ώρες, τα χρόνια, αλλά κανείς δεν μας εξηγεί την αξία της στιγμής», είπε, υπενθυμίζοντας ότι η υπερβολική ενασχόληση με τα social media συχνά αποσπά την προσοχή από τις πραγματικά σημαντικές στιγμές. Αντλώντας έμπνευση από τον Ντοστογιέφσκι, ο Καθηγητής υπογράμμισε ότι «το να ζεις χωρίς ελπίδα σημαίνει να σταματάς να ζεις», καλώντας τη νέα γενιά να επενδύσει στον πλούτο της ανθρώπινης επαφής και εμπειρίας.

Ο Ρόλος της Τεχνητής Νοημοσύνης: Κίνδυνος ή Εξέλιξη;

Αναφορικά με την τεχνητή νοημοσύνη, ο Καθηγητής Οικονομίας και Νέων Τεχνολογιών εξέφρασε την ανησυχία του για την αλόγιστη χρήση της, καθώς ενδέχεται να εντείνει τις κοινωνικές ανισότητες και να μετατρέψει τους ανθρώπους σε παθητικούς καταναλωτές πληροφορίας. Έδωσε έμφαση στην ιδέα ότι η τεχνολογία πρέπει να υπηρετεί τον άνθρωπο και όχι να τον υποκαθιστά. «Η κατεύθυνση είναι πιο σημαντική από την ταχύτητα», τόνισε, επισημαίνοντας ότι η κοινωνία χρειάζεται χρόνο για να προσαρμοστεί στις αλλαγές, να βάλει σαφή όρια και να ενθαρρύνει την υπεύθυνη χρήση της ΤΝ.

Κοινωνική Εξέλιξη και Ανθρώπινη Επαφή

Ανέφερε ακόμα την ανάγκη να αναζητήσουμε την ανθρώπινη διάσταση πίσω από τα δεδομένα. «Σε αυτόν τον κόσμο που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους», δήλωσε με έμφαση, αναγνωρίζοντας ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν θα αντικαταστήσουν ποτέ την πραγματική ανθρώπινη επαφή. Σε μια κοινωνία όπου «οι άνθρωποι υπάρχουν για να επικοινωνούν», τα social media δεν πρέπει να γίνουν αντικατάστατα της ζωντανής επικοινωνίας, αλλά απλώς να τη διευκολύνουν.

Η Τριπλή Διύλιση του Σωκράτη: Ένα Πρότυπο Διαλόγου και Σκέψης

Στην εκπομπή, ο κ. Παπαευσταθίου Μάριος αναφέρθηκε και σε ένα παράδειγμα από την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, γνωστό ως το «Τεστ της Τριπλής Διύλισης» του Σωκράτη. Ο αρχαίος φιλόσοφος, που ενθάρρυνε τους μαθητές του να φιλτράρουν τις πληροφορίες μέσω της αλήθειας, της καλοσύνης και της χρησιμότητας, προσφέρει ένα διαχρονικό παράδειγμα του πώς θα έπρεπε να αξιολογούμε τις πληροφορίες πριν τις διαδώσουμε. Το πρώτο φίλτρο είναι η αλήθεια. Το δεύτερο, η καλοσύνη, και τέλος, η χρησιμότητα. Αν οι νέοι υιοθετούσαν αυτό το είδος κριτικής σκέψης, θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά την παραπληροφόρηση και την τοξικότητα στα κοινωνικά δίκτυα.

 

Από τον Όργουελ στον Χάξλεϊ: Το Παθητικό και Εγωκεντρικό Διαδίκτυο

Όπως τόνισε ο κ. Παπαευσταθίου, δύο είναι οι μεγάλοι συγγραφείς που προβλέπουν τις συνέπειες της παραπληροφόρησης και της πλεονάζουσας πληροφόρησης: ο Τζορτζ Όργουελ και ο Άλντους Χάξλεϊ. Ο Όργουελ φοβόταν την απαγόρευση της γνώσης και της αλήθειας, ενώ ο Χάξλεϊ προειδοποιούσε για τον κίνδυνο της «θάλασσας ασήμαντων πραγμάτων», όπου η υπερβολική πληροφορία θα οδηγούσε στην απάθεια και την αποχαύνωση.

Οι νέοι σήμερα βομβαρδίζονται με τέτοιον όγκο πληροφορίας, ώστε καταλήγουν συχνά να αναπτύσσουν ένα είδος παθητικότητας απέναντι στην αλήθεια. Όπως προειδοποιεί και ο Χάξλεϊ, το μέλλον του πολιτισμού μας ίσως δεν απειλείται τόσο από τη λογοκρισία, όσο από τη μαζική αποδοχή της κοινοτοπίας και της παραπληροφόρησης. Αναφερόμενος στην τεράστια πληροφοριακή υπερφόρτωση που προσφέρουν τα κοινωνικά δίκτυα, ο Καθηγητής Παπαευσταθίου υποστήριξε ότι τα δεδομένα γίνονται όλο και πιο ελεγχόμενα από αλγόριθμους. Με αναφορά στη διαχρονική διόραση τους, τόνισε τον κίνδυνο να «πνιγούμε σε μια θάλασσα από άσχετα πράγματα» και η αλήθεια να χαθεί μέσα στην κοινότοπη πληροφόρηση

Η Σύγχρονη Ζωή ως Ισορροπία

Κλείνοντας, ο Καθηγητής αναφέρθηκε στην ανάγκη εξισορρόπησης των διαφορετικών τεχνολογικών εργαλείων, όπως το κινητό και το βιβλίο, τονίζοντας ότι το καθένα έχει τη δική του αξία και τον ρόλο του. «Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πότε να βυθιστούμε σε ένα βιβλίο και πότε να κάνουμε χρήση της γρήγορης πληροφορίας», ανέφερε χαρακτηριστικά. Με μια αριστοτελική προσέγγιση, πρόσθεσε πως όταν δεν μπορούμε να αλλάξουμε τον άνεμο, ρυθμίζουμε τα πανιά μας, ενθαρρύνοντας την προσαρμογή ως βασικό μέσο επιβίωσης.

Η συνέντευξη του Καθηγητή Παπαευσταθίου Μάριου αποτελεί μια ευρεία τομή στον σύγχρονο κόσμο των κοινωνικών μέσων και της τεχνητής νοημοσύνης, καλώντας την κοινωνία και ειδικά τη νεολαία να αναζητήσει την ποιότητα μέσα στην ταχύτητα, την αλήθεια μέσα στην πληροφόρηση και την ισορροπία μέσα στην εξέλιξη.

Συμπέρασμα

Η συζήτηση που πραγματοποιήθηκε στην εκπομπή «Κοίτα Να Δεις» αναδεικνύει τις σύνθετες προκλήσεις που θέτει η τεχνητή νοημοσύνη και τα social media στους εφήβους σήμερα. Ο καθηγητής Μάριος Παπαευσταθίου παροτρύνει τους νέους και τους γονείς να υιοθετήσουν ένα κριτικό πνεύμα, εμπνευσμένο από τη σοφία του Σωκράτη και την προφητική ματιά των Όργουελ και Χάξλεϊ. Η εκπαίδευση στην ψηφιακή ηθική είναι απαραίτητη, ώστε οι έφηβοι να εξελιχθούν σε υπεύθυνους, συνειδητοποιημένους ψηφιακούς πολίτες, ικανούς να κρίνουν και να αντιστέκονται σε καθετί τοξικό και επικίνδυνο που συναντούν στο ψηφιακό σύμπαν.Παράλληλα αποτέλεσε μια σημαντική υπενθύμιση ότι, παρά τις προκλήσεις της τεχνολογικής προόδου, οι θεμελιώδεις αξίες της ανθρωπότητας πρέπει να παραμείνουν στο επίκεντρο της ζωής μας. Ο καθηγητής Μάριος Παπαευσταθίου με την συζήτηση που είχαν με τους δύο δημοσιογράφους δεν μας έδωσε μόνο τροφή για σκέψη, αλλά μας κάλεσε να θυμηθούμε την αξία της αλήθειας, της επικοινωνίας και της βαθιάς κατανόησης του ανθρώπου στον ταχύτατα εξελισσόμενο κόσμο των social media και της τεχνητής νοημοσύνης.

Μάριος Παπαευσταθίου:Τεχνολογία-Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης- Σύγχρονη Πραγματικότητα

Η εκπομπή και η συνέντευξη του Καθηγητή Μάριου Παπαευσταθίου από το κανάλι του https://www.youtube.com/@Marios_Papaefstathiou

Αλέξανδρος Κωτάκης για το sportime.gr.