Ο κρίσιμος ρόλος των μετρητών στις συναλλαγές εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία

14:56 8/3/2025 - Πηγή: Sportime

Γράφει ο Νικόδημος Καλλιντέρης, Νομικός

Μια από τις άγνωστες πτυχές της τριετούς ρωσοουκρανικής πολεμικής κρίσης είναι η μεγάλη σημασία που απέκτησε η χρήση των μετρητών στις συναλλαγές. Από την έναρξη της ένοπλης αντιπαράθεσης στις 24 Φεβρουαρίου 2022, ο ρόλος των μετρητών αναδείχθηκε σε κρίσιμο παράγοντα για τη διατήρηση της οικονομικής ανθεκτικότητας και τη στήριξη του εμπόλεμου πληθυσμού κατά τη διάρκεια αυτής της ταραχώδους περιόδου.

Η Εθνική Τράπεζα της Ουκρανίας

(NBU) εξασφάλισε ότι οι εγχώριες τράπεζες διέθεταν επαρκή αποθέματα μετρητών για να ικανοποιήσουν τη ζήτηση του κοινού, η οποία αυξήθηκε καθώς οι πολίτες προσπαθούσαν να διασφαλίσουν τις αποταμιεύσεις τους εν όψει της γενικευμένης αβεβαιότητας και ανασφάλειας. Η NBU κινήθηκε ταχύτατα από την πρώτη στιγμή για να διασφαλίσει τη ομαλή συνέχιση των τραπεζικών υπηρεσιών και την παροχή μετρητών. Στις 25 Φεβρουαρίου 2022, δηλ. την επομένη της έναρξης του πολέμου, η NBU δήλωσε ότι «οι τράπεζες στο μέτρο του δυνατού αναπληρώνουν τα μηχανήματα αυτόματης ανάληψης (ΑΤΜ) με μετρητά. Η NBU, με τη σειρά της, προμηθεύει τις τράπεζες με μετρητά και ρευστότητα» (ΕΔΩ).

Αλλά και πριν από την έναρξη του πολέμου, ήδη από το 2021, το Ουκρανικό Κέντρο Στρατηγικών Επικοινωνιών και Ασφάλειας Πληροφοριών (ΕΔΩ) συμβούλευε τους πολίτες να αποθηκεύουν ικανή ποσότητα μετρητών μαζί με τρόφιμα, νερό και φάρμακα στα κιτ έκτακτης ανάγκης.

Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και άλλοι ανθρωπιστικοί φορείς είχαν τονίσει εν μέσω του πολέμου τη σημασία των προγραμμάτων παροχής μετρητών για τη στήριξη του εκτοπισμένου πληθυσμού εξαιτίας των εχθροπραξιών στην Ουκρανία.

Ο πόλεμος προκάλεσε σημαντική αύξηση της ζήτησης μετρητών, όχι μόνο εντός της Ουκρανίας αλλά και στις γειτονικές χώρες. Η αύξηση αυτή οφείλεται στο πλαίσιο προληπτικών μέτρων καθώς πολίτες και επιχειρήσεις προσπάθησαν να διασφαλίσουν τα περιουσιακά τους στοιχεία ως απάντηση στους γεωπολιτικούς κινδύνους και τις οικονομικές αβεβαιότητες που δημιουργούσε η σύγκρουση. Η γειτνίαση με το πεδίο της πολεμικής αναμέτρησης οδήγησε σε αυξημένη ζήτηση συμβατικού χρήματος, ιδίως στις χώρες που συνορεύουν με την Ουκρανία ή τη Ρωσία (π.χ. Λιθουανία, Σλοβακία και Φινλανδία)(ΕΔΩ).

Βέβαια, ήδη από το 2018, εν μέσω κάποιων εντάσεων με τη Ρωσία, η Σουηδία παρότρυνε τους πολίτες της να φυλάξουν μετρητά σε μικρές ονομαστικές αξίες σε περίπτωση που οι κάρτες πληρωμών και τα μηχανήματα ανάληψης μετρητών δεν λειτουργούν (ΕΔΩ).

Αλλά δίπλα στη Σουηδία και η Νορβηγία (ΕΔΩ) υπό τον φόβο μιας γενικευμένης πολεμικής σύρραξης με τη Ρωσία και συνακόλουθα μιας ενδεχόμενης κατάρρευσης των ψηφιακών συστημάτων πληρωμών, έκανε εκστρατεία υπέρ της χρήσης των μετρητών στις συναλλαγές. Η κυβέρνηση της Νορβηγίας θέσπισε το καλοκαίρι του 2024 νομοθετική ρύθμιση βάσει της οποίας επιβάλλονται πρόστιμα σε καταστήματα του λιανεμπορίου, εάν δεν αποδέχονται πληρωμές σε μετρητά από την 1η Οκτωβρίου 2024.

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημόσιας Ασφάλειας της χώρας ανακοίνωσε πέρσι ότι «συνιστάται σε όλους να έχουν κάποια μετρητά στη διάθεσή τους λόγω της ευπάθειας των ψηφιακών πληρωμών σε κυβερνοεπιθέσεις». Επίσης, προσέθετε ότι «δεδομένης της αυξανόμενης παγκόσμιας αστάθειας με τον πόλεμο, τις ψηφιακές απειλές και την κλιματική αλλαγή, έχει διασφαλίσει ότι θα θωρακιστεί το δικαίωμα πληρωμής με μετρητά».

Η δε Υπουργός Δικαιοσύνης και Έκτακτης Ανάγκης της Νορβηγίας, Emilie Enger Mehl, δήλωσε εν μέσω της ευρύτερης ανησυχίας ότι «εάν κανείς δεν πληρώνει με μετρητά και κανείς δεν δέχεται μετρητά, τα μετρητά δεν θα είναι πλέον μια πραγματική λύση έκτακτης ανάγκης μόλις έρθει η κρίση». Κατά την Υπουργό οι παρατεταμένες διακοπές ρεύματος, τυχόν βλάβες συστήματος ή ψηφιακές επιθέσεις στα συστήματα πληρωμών και στις τράπεζες θα μπορούσαν να καταστήσουν τα μετρητά ως «τη μόνη εναλλακτική που είναι εύκολα διαθέσιμη».

Παράλληλα, το ενδεχόμενο κυβερνοεπιθέσεων ή άλλων απρόοπτων συμβάντων ήταν οι αιτίες που ώθησαν την επικεφαλής του τμήματος συστημάτων πληρωμών και ταμία της Τράπεζας της Φινλανδίας, να συστήσει τον Οκτώβριο 2022 (ΕΔΩ), να έχουν οι πολίτες στο σπίτι τους διαθέσιμες ικανές ποσότητες μετρητών σε περίπτωση που σημειωθούν ταραχές.

Συνεπώς, τα μετρητά δεν είναι, όπως κάποιοι οικονομολόγοι ισχυρίζονται, μόνο «κομμάτια τυπωμένης ελευθερίας» (ΕΔΩ) απέναντι στην ψηφιοποίηση των πάντων και τον σταδιακό περιορισμό της ιδιωτικότητας αλλά καθίστανται άκρως απαραίτητα για την ίδια την επιβίωση σε έκρυθμες και οριακές καταστάσεις!

Διονύσης Αντωνέλλος για το sportime.gr.