Υπήρχε μικροβιοφοβία πριν ανακαλυφθούν τα μικρόβια;

00:32 5/3/2025 - Πηγή: Sportime

Πριν οι επιστήμονες ανακαλύψουν τα μικρόβια και αποδείξουν τη σχέση τους με τις ασθένειες, υπήρχε ήδη ένας διάχυτος φόβος για την αόρατη μόλυνση. Αν και η έννοια των μικροοργανισμών ήταν άγνωστη, πολλές κοινωνίες υιοθετούσαν συμπεριφορές που σήμερα θα μπορούσαν να ερμηνευθούν ως πρώιμες εκδηλώσεις μικροβιοφοβίας.

Στον αρχαίο κόσμο, οι άνθρωποι πίστευαν ότι οι ασθένειες προκαλούνταν από «κακά πνεύματα» ή «μίασματα», μια αόρατη μόλυνση που εξαπλωνόταν μέσω του αέρα ή από μολυσμένα αντικείμενα. Στην αρχαία Ελλάδα,

ο Ιπποκράτης υποστήριζε ότι η υγεία και η αρρώστια εξαρτώνται από την ισορροπία των τεσσάρων χυμών του σώματος, αλλά ανέφερε ότι το περιβάλλον παίζει καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση επιδημιών. Ο Ρωμαίος συγγραφέας Βιτρούβιος τόνιζε ότι οι πόλεις πρέπει να κατασκευάζονται σε περιοχές με καλό αέρα για να αποφεύγονται οι ασθένειες, ενώ οι Ρωμαίοι μηχανικοί κατασκεύαζαν εξελιγμένα αποχετευτικά συστήματα για τη διαχείριση των λυμάτων, ενισχύοντας μια πρώιμη μορφή υγιεινής.

Στον Μεσαίωνα, η έννοια του μίασματος επανήλθε δυναμικά, και οι άνθρωποι πίστευαν ότι οι επιδημίες, όπως η πανούκλα, προκαλούνταν από δηλητηριώδη αέρια που αναδύονταν από βρώμικους χώρους ή στάσιμα νερά. Αυτό οδήγησε σε ορισμένες υγειονομικές πρακτικές που θύμιζαν μικροβιοφοβία, όπως η χρήση αρωμάτων, η αποφυγή επαφής με ασθενείς και η απομόνωση των νοσούντων. Οι γιατροί της εποχής φορούσαν τις περίφημες μάσκες της πανούκλας με μακριά ράμφη γεμάτα αρωματικά βότανα, πιστεύοντας ότι έτσι θα απέφευγαν τη μόλυνση.

Στον 17ο αιώνα, με την ανακάλυψη του μικροσκοπίου από τον Άντονι φαν Λέβενχουκ, οι πρώτες εικόνες μικροοργανισμών προκάλεσαν τρόμο και θαυμασμό. Παρότι οι επιστήμονες δεν καταλάβαιναν ακόμη τον ρόλο των μικροβίων στις ασθένειες, η ιδέα της ύπαρξης αόρατων όντων που μπορούσαν να ζουν στο νερό, στον αέρα και πάνω στα ανθρώπινα σώματα έκανε αρκετούς να υιοθετήσουν πιο προσεκτικές πρακτικές υγιεινής.

Ωστόσο, η πραγματική μικροβιοφοβία αναπτύχθηκε τον 19ο αιώνα, όταν οι Λουί Παστέρ και Ρόμπερτ Κοχ απέδειξαν ότι τα μικρόβια προκαλούν ασθένειες. Η νέα αυτή γνώση οδήγησε σε έντονες αντιδράσεις, με ορισμένους ανθρώπους να αναπτύσσουν υπερβολικό φόβο για τα μικρόβια και να αποφεύγουν την επαφή με επιφάνειες, αντικείμενα και άλλους ανθρώπους. Παρόλα αυτά, η προγενέστερη ανησυχία για την αόρατη μόλυνση δείχνει ότι, ακόμα και πριν από την επιστημονική απόδειξη, οι άνθρωποι είχαν μια πρωτόγονη μορφή μικροβιοφοβίας, βασισμένη στη διαίσθηση και στην παρατήρηση της σχέσης ανάμεσα στην καθαριότητα και την υγεία.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.