Ζωόχωση, η ψυχική αρρώστια των αιχμάλωτων ζώων

11:57 3/2/2025 - Πηγή: Sportime

Μέσα στα κλουβιά των ζωολογικών κήπων, στις δεξαμενές των ενυδρείων και στα περιορισμένα περιβάλλοντα των καταφυγίων, υπάρχει ένα αόρατο αλλά βαθιά ανησυχητικό φαινόμενο: η ζωόχωση. Πρόκειται για μια ψυχική διαταραχή που πλήττει τα αιχμάλωτα ζώα, μια ασθένεια που δεν φαίνεται με την πρώτη ματιά, αλλά αν κοιτάξεις πιο προσεκτικά, μπορείς να τη διακρίνεις στις κινήσεις τους, στη συμπεριφορά τους, ακόμα και στο βλέμμα τους.

Η ζωόχωση εκδηλώνεται μέσα από επαναλαμβανόμενες, χωρίς σκοπό κινήσεις, όπως το νευρικό βάδισμα πέρα-δώθε, το γλείψιμο των κάγκελων ή

το ταλαντευόμενο κούνημα του κεφαλιού. Σε πιο ακραίες περιπτώσεις, τα ζώα μπορεί να αρχίσουν να τραυματίζουν τον εαυτό τους, να μασούν τη γούνα ή τα φτερά τους και να εκδηλώνουν επιθετικότητα χωρίς αιτία. Όλα αυτά είναι σημάδια μιας βαθιάς ψυχικής οδύνης, που προέρχεται από την έλλειψη ερεθισμάτων, τη μοναξιά και τον περιορισμό.

Στη φύση, ένα λιοντάρι μπορεί να διανύει δεκάδες χιλιόμετρα την ημέρα, ένας ελέφαντας να ζει σε κοινωνικές ομάδες με περίπλοκες σχέσεις, ένα δελφίνι να ταξιδεύει αδιάκοπα στις ανοιχτές θάλασσες. Όταν αυτά τα πλάσματα παγιδεύονται σε μικρούς χώρους χωρίς δυνατότητα έκφρασης της φυσικής τους συμπεριφοράς, το μυαλό τους αρχίζει να υποφέρει. Ο εγκέφαλός τους αναζητά συνεχώς διεξόδους που δεν υπάρχουν, και έτσι ξεκινά η ζωόχωση.

Η κατάσταση αυτή δεν είναι καινούργια. Από τότε που ο άνθρωπος ξεκίνησε να κρατά ζώα σε αιχμαλωσία, είτε για ψυχαγωγία είτε για μελέτη, εμφανίστηκαν αυτές οι δυσλειτουργικές συμπεριφορές. Ωστόσο, μόλις πρόσφατα οι επιστήμονες άρχισαν να την αναγνωρίζουν ως πραγματική ψυχική διαταραχή και να αναζητούν λύσεις.

Πολλοί ζωολογικοί κήποι προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με περιβαλλοντικό εμπλουτισμό, δηλαδή την προσθήκη παιχνιδιών, τεχνητών κυνηγιών, ακόμα και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που προσομοιώνουν τη φυσική ζωή των ζώων. Όμως, για πολλούς ειδικούς, η πραγματική λύση είναι η εξάλειψη της αιχμαλωσίας, η δημιουργία μεγαλύτερων καταφυγίων και η προστασία των άγριων ζώων στο φυσικό τους περιβάλλον.

Η ζωόχωση μας υπενθυμίζει ότι τα ζώα δεν είναι εκθέματα σε μια γυάλινη προθήκη. Είναι έμβια όντα με πολύπλοκες ανάγκες, που αξίζουν σεβασμό, χώρο και ελευθερία. Και όσο εμείς παρακολουθούμε αυτά τα θλιμμένα μάτια πίσω από τα κάγκελα, το ερώτημα που μένει να απαντηθεί είναι: μπορούμε να φανταστούμε έναν κόσμο όπου κανένα ζώο δεν χρειάζεται να υποφέρει έτσι;

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.