Γρηγόρης Λαμπράκης: Ο Βαλκανιονίκης μαραθωνοδρόμος της ειρήνης και της δημοκρατίας

07:00 22/5/2020 - Πηγή: iEidiseis

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης δολοφονείται σαν σήμερα πριν 57 χρόνια από παρακρατικούς στη Θεσσαλονίκη.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης βουλευτής της ΕΔΑ και Βαλκανιονίκης

μαραθωνοδρόμος δολοφονείται πριν 57 χρόνια από παρακρατικούς στη Θεσσαλονίκη στις 22 Μαΐου 1963. Ο ίδιος βρίσκεται στη πόλη προκειμένου να μιλήσει στην συγκέντρωση της Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη, που πραγματοποιείται στα γραφεία του Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος.

Μάλιστα, το θέμα της εκδήλωσης είναι η «Ειρήνη και αφοπλισμός διά τον κόσμον ολόκληρον και διά την Ελλάδα».

Την ώρα λοιπόν, που φτάνει στη κτήριο, ακριβώς από έξω πραγματοποιείται αντισυγκέντρωση, στην οποία συμμετέχουν παρακρατικοί αλλά και αστυνομικοί με πολιτικά ρούχα. Παρόλα αυτά, οι αστυνομικές δυνάμεις μπορεί έχουν επιβάλλει για λόγους ασφαλείας απαγόρευση της κυκλοφορίας, αλλά απλά παρατηρούν τους παρευρισκόμενους στην αντισυγκέντρωση κι ας προκαλούν για επεισόδια.

Έτσι, στην είσοδο του κτιρίου ένας από αυτούς επιτίθεται στο Λαμπράκη και τον χτυπά στο κεφάλι. Παρόλα αυτά το τραύμα είναι ελαφρύ. Αντίθετα όμως, τραυματίζεται σοβαρά ο βουλευτής Γιώργος Τσαρουχάς.

Στη συνέχεια μιλάει στην εκδήλωση με παρακρατικούς να επιτίθενται στο κτίριο. Τότε ο ίδιος λέει τα εξής στην ομιλία του: «Προσοχή, προσοχή. Εδώ βουλευτής Λαμπράκης. Ως εκπρόσωπος του έθνους και του λαού, καταγγέλλω ότι υπάρχει σχέδιο δολοφονικής απόπειρας εναντίον μου και καλώ τον υπουργό Βορείου Ελλάδας, τον νομάρχη, τον εισαγγελέα, τον στρατηγό Χωροφυλακής Μήτσου, τον διευθυντή Αστυνομίας Πόλεων, τον διοικητή Ασφαλείας Θεσσαλονίκης να προστατεύσουν τη ζωή των συγκεντρωμένων φίλων της ειρήνης και τη ζωή μου».

Μετά την ολοκλήρωση της ομιλίας του βγαίνει από την αίθουσα και τότε ένα τρίκυκλο περνά δίπλα του, παρά την απαγόρευση της κυκλοφορίας που έχει επιβάλλει η αστυνομία. Στο τρίκυκλο επιβαίνουν δύο άτομα, ο Σπύρος Γκοτζαμάνης και ο Μανώλη Εμμανουηλίδης και σπεύδουν στο σημείο που βρίσκεται ο Λαμπράκης στην διασταύρωση των οδών Ερμού και Ελ. Βενιζέλου.

Τότε, το τρίκυκλο αναπτύσσει υπερβολική ταχύτητα και πέφτει πάνω στον βουλευτή και τα δύο άτομα που τον συνοδεύουν. Ο Εμμανουηλίδης λοιπόν, είναι προετοιμασμένος με ένα λοστό στο χέρι και την στιγμή της σύγκρουσης χτυπά με δύναμη τον Λαμπράκη στο κεφάλι. Το αποτέλεσμα είναι να σωριαστεί στο έδαφος και να πεθάνει μετά από λίγο.

Η δολοφονία του όμως δεν περνά απαρατήρητη. Αντιθέτως, προκαλεί διεθνή κατακραυγή για τις αυταρχικές πρακτικές της κυβέρνησης Καραμανλή και των Σωμάτων Ασφαλείας, ενώ αποδεικνύεται πως όχι μόνο ανέχονται αλλά και εκτρέφουν τον ανεξέλεγκτο παρακρατικό μηχανισμό της εποχής.

Η δίκη

Το χτύπημα κατά του Λαμπράκη προκαλεί μια άνευ προηγουμένου πολιτική κρίση, με τα κόμματα της αντιπολίτευσης και το σύνολο του κεντρώου και αριστερού Τύπου να κάνουν λόγο από την πρώτη στιγμή για οργανωμένο σχέδιο δολοφονίας. Η επίσημη αστυνομική εκδοχή αντίθετα, είναι πως επρόκειτο για τροχαίο ατύχημα και αυτή υιοθετεί αρχικά η κυβέρνηση της χώρας.

Η σορός του Λαμπράκη μεταφέρεται στην Αθήνα, στο ναό του Αγίου Ελευθερίου και τίθεται σε λαϊκό προσκύνημα, ενώ η νεκρώσιμη ακολουθία λαμβάνει χώρα στη Μητρόπολη, στις 4 το απόγευμα της 28ης Μαΐου. Την κηδεία παρακολουθούν όλοι οι αρχηγοί και οι βουλευτές των κομμάτων της αντιπολίτευσης και δεκάδες χιλιάδες λαού.

Τον Ιούλιο του 1963 ο ανακριτής Χρήστος Σαρτζετάκης απαγγέλλει κατηγορίες για ηθική αυτουργία στην ανθρωποκτονία εκ προθέσεως του Γρηγόρη Λαμπράκη εναντίον του υπομοίραρχου Εμμανουήλ Καπελώνη, διοικητή του αστυνομικού τμήματος Τριανδρίας, και του Ξενοφώντα Γιοσμά (που, λόγω της δράσης του στην Κατοχή, είχε καταδικαστεί ως δοσίλογος και, ακριβώς για τον λόγο αυτό, αποκαλούνταν συχνά κοροϊδευτικά Φον Γιοσμάς).

Στις 14 Σεπτεμβρίου, με ομοφωνία ανακριτή και εισαγγελέως κρίνονται προφυλακιστέοι ο υποστράτηγος Κωνσταντίνος Μήτσου, επιθεωρητής Βορείου Ελλάδος, οι συνταγματάρχες Ευθύμιος Καμουτσής, διευθυντής αστυνομίας, και Μιχαήλ Διαμαντόπουλος και ο μοίραρχος Τρύφων Παπατριανταφύλλου.

Στο απυρόβλητο της δικαιοσύνης όμως μένει ο υπομοίραρχος της Ασφάλειας Δημήτριος Κατσούλης, του τμήματος «Δίωξης Κομμουνιστών». Όπως ισχυρίζεται ο υπομοίραρχος Εμμανουήλ Καπελώνης, ο Κατσούλης της Ασφαλείας Θεσσαλονίκης ειδοποίησε όλα τα παραρτήματα να στείλουν τους άνδρες τους στον τόπο της συγκέντρωσης και να πάρουν μαζί τους «εθνικόφρονες πολίτες» για ν' αποδοκιμάσουν τους οπαδούς της ειρήνης.

Επειδή όμως στο μεταξύ άλλαξε ο τόπος της συγκέντρωσης όπου θα μιλούσε ο βουλευτής, οι περί ων ο λόγος πολίτες εκλήθησαν να μαζευτούν στο Ε΄ Αστυνομικό Τμήμα. Εκεί τους έβγαλε λόγο ο υπομοίραρχος Κατσούλης, ο οποίος, μεταξύ άλλων, τους τόνισε ότι «στόχος μας είναι ο Λαμπράκης». Στο υπόμνημά του ο υπομοίραρχος Καπελώνης ισχυρίζεται ότι προ των επεισοδίων και της συγκέντρωσης, ο Κατσούλης πέρασε από τα γραφεία της Γενικής Ασφαλείας και δήλωσε στους αξιωματικούς: «Σήμερα θα δείτε τι θα γίνει».

Τελικά, για τον φόνο καταδικάζονται οι Γκοτζαμάνης και Εμμανουηλίδης, ενώ ο Γιοσμάς καταδικάζεται μόνο για διατάραξη της κοινής ειρήνης.

Αργότερα αποφυλακίζονται επί Χούντας.

Η ζωή του Γρηγόρη Λαμπράκη

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης γεννιέται στις 3 Απρίλη του 1912. Ο ίδιος είναι Αγωνιστής της Αντίστασης και αργότερα γίνεται βουλευτής της ΕΔΑ. Ακόμη, είναι υφηγητής της Ιατρικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, παλιός βαλκανιονίκης, ενώ είναι ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Επιτροπής για τη Βαλκανική Συνεννόηση

Μάλιστα, μετά από δική του πρωτοβουλία του ιδρύεται η Eλληνική Eπιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη (EEΔYE).