Μερσίλεια Αναστασιάδου: Αντανακλάσεις της χομπσιανής λογικής εν μέσω πανδημίας

12:14 15/4/2020 - Πηγή: iEidiseis

Ο COVID-19, ο γνωστός πλέον κοροναϊός, πρωτοεμφανίσθηκε στην Wuhan της Κίνας μόλις τον Δεκέμβριο του 2019, εξ ου και η ονομασία του. Έκτοτε, η εκτυλισσόμενη πανδημία έχει αναδείξει στην επιφάνεια μία σειρά λανθανουσών ζητημάτων και προβλημάτων, που αποψιλώνουν την λογική της διεθνούς συνεργασίας και επαναοριοθετούν τον ρόλο του κράτους στο διεθνές σύστημα.

Η προσέγγιση του Άγγλου φιλοσόφου, Τόμας Χομπς, του 17ου αιώνα καταγράφει μία παγκόσμια συνθήκη πολέμου όλων εναντίον όλων. Αυτό αποτυπώνεται ως διαρκής σύγκρουση για την υπερίσχυση, την επικράτηση και την προάσπιση της ασφάλειας της

κάθε μονάδας ξεχωριστά. Η κλασσική απόδοση της ασφάλειας παραπέμπει πρωταρχικώς στην ασφάλεια κάθε κράτους έναντι ξένης απειλής, που σημαίνει την ασφάλεια εντός εδαφικών φραγμών, συνόρων.

Μία ενδιαφέρουσα παρατήρηση ως προς την σημερινή παγκοσμίων διαστάσεων υγειονομική απειλή ενός ιδιότυπου πολέμου είναι πως δεν είναι δυνατόν να γνωρίσει σύνορα. Εκ των πραγμάτων επαναβεβαιώνεται η παγκοσμιοποιημένη οπτική ενός διασυνδεόμενου κόσμου. Τούτου δεδομένου ακολουθείται η λογική, όπως ευστόχως αποδίδεται διά της γαλλικής αποστροφής «A la guerre comme a la guerre», δηλαδή στον πόλεμο, όπως προϋποθέτει ο πόλεμος. Το φαινόμενο αυτό αναμένεται να αυξηθεί σε κλίμακα το επόμενο διάστημα και να προκαλέσει σοβαρό κλονισμό στα ήδη τρεκλίζοντα συστήματα υγείας των διαφόρων χωρών.

Γνωρίζοντας πως λειτουργεί το διεθνές σύστημα κρατών, όπου δεν υπάρχει υπερκρατική δομή εξουσίας, το κάθε κράτος έχει προχωρήσει σε σειρά μέτρων για την εξ ιδίων πόρων αντιμετώπιση της πανδημίας. Τούτο σημαίνει πως διάφορα κράτη επιδίδονται σε μία κούρσα παραγωγής εμβολίου, αλλά και προσπάθειας εξαγοράς της εταιρείας, που θα το ανακαλύψει, ενώ παράλληλα επιχειρούν παντί τρόπο να αποκτήσουν πρόσβαση σε πρώτες ύλες, μάσκες, αναπνευστήρες, φαρμακευτικό υλικό, μηχανήματα για μονάδες εντατικής θεραπείας, αντισηπτικά κ.ά. Επίσης, αποθηκεύουν βρώσιμα προϊόντα ή κατάσχουν υλικό για ίδιες ανάγκες, περιορίζοντας ή και απαγορεύοντας τις εξαγωγές,

Παράλληλα, εντοπίζεται και το γεγονός αξιοποίησης διπλωματικών και άλλων επαφών, ακόμη και στο ανώτατο επίπεδο, προκειμένου μέσω πολιτικών παρεμβάσεων να είναι σε θέση να καλύψουν τις ανάγκες τους. Στο εσωτερικό δε των κρατών επιτάσσονται παραγωγικές μονάδες και καλούνται τα εργοστάσια να προβαίνουν σε αποκλειστική πώληση προς το σύστημα υγείας της κάθε χώρας. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης το κλείσιμο του εργοστασίου θα πρέπει να θεωρείται ως λογικό επακόλουθο.

Σε αυτή την κατάσταση γενικευμένου πανικού παρατηρούνται συναφώς ορισμένες τάσεις. Πρώτον, μία ανάπτυξη, ιδιαιτέρως από την αμερικανική πολιτική ηγεσία ενός αφηγήματος, το οποίο ενέχει ξενοφοβικές συνυποδηλώσεις, αφού ένας ιός, ένεκα του χώρου της αρχικής εκδήλωσής του, δηλαδή της Κίνας, οριοθετείται ως κινεζικός κ.ο.κ. Σε αυτή την συλλογιστική προστίθεται η απαγόρευση εισόδου Κινέζων υπηκόων προς συγκεκριμένες χώρες της Ευρώπης. Αυτό βέβαια υφίστατο σε μία αρχική φάση, δεδομένου πως οι κατακλυσμιαίες εξελίξεις οδήγησαν σε πολλές περιπτώσεις σε εν γένει κλείσιμο κρατικών συνόρων. Τρίτον, αξιοποιείται στον μέγιστο βαθμό το σύνολο των κρατικών υπηρεσιών για την ταχεία προμήθεια ιατροφαρμακευτικού υλικού. Διά της επίκλησης της προάσπισης του εθνικού συμφέροντος και της ασφάλειας των πολιτών των εκάστοτε κρατών ενίοτε επιστρατεύονται αδιαφανείς δίαυλοι και πρακτικές αποκλίνουσες εκ του ηθικού βάθρου. Εν όψει τεράστιας και ταυτόχρονης ζήτησης υλικού και πρώτων υλών, το αυτό γεγονός παρατηρείται ως άκρως ανησυχητική πτυχή στην ιδιότυπη μάχη του κοροναϊού.

Εκ των ανωτέρω δεδομένων αναδεικνύεται η ανυπαρξία μιας υπερκρατικής, οργανωμένης και σαφούς αλληλέγγυας απάντησης έναντι σε αυτή την παγκόσμια απειλή. Επιπλέον, ο συντονισμός θα έπρεπε να καθίστατο εκ των ουκ άνευ, καθώς ακόμη και εάν κατασταλεί επιτυχώς σε μία συγκεκριμένη χώρα, τούτο δεν θα σημάνει παρά μία ελάχιστης εκτάσεως απομόνωση του ιού και δη για περιορισμένο διάστημα χρόνου, αφού εγγενές χαρακτηριστικό του σημερινού κόσμου είναι η εκ των πραγμάτων πολυεπίπεδη διασύνδεσή του. Διά της μέχρι τούδε στάσης των κρατών στην δεδομένη κρίση, αποτυπώνεται πως η χομπσιανή λογική εξακολουθεί να βρίσκει την πραγμάτωσή της σε έναν κόσμο που αποτελείται κατεξοχήν από κράτη, κατά Μαξ Βέμπερ κράτη, κατέχοντα το μονοπώλιο άσκησης νομιμοποιημένης χρήσης φυσικής βίας.

Μερσίλεια Αναστασιάδου Διεθνολόγος, Επιστημονική Συνεργάτης Κέντρου Ανατολικών Σπουδών για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία Πάντειο Πανεπιστήμιο

 * To παρόν άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις του γράφοντος.