Μερσίλεια Αναστασιάδου: Αποτροπής συλλογιστική

07:33 24/4/2020 - Πηγή: iEidiseis

Προκειμένου η Ελλάδα να αποφύγει τις απειλές της Τουρκίας, θα πρέπει να μην επιτρέψει στον εαυτό της να υποχωρήσει από το τι ορίζει η διεθνής νομιμότητα και η πυρηνική λογική των κρατικών οντοτήτων.

Δεδομένου του γεγονότος πως το διεθνές σύστημα είναι άναρχο, δηλαδή υφίσταται απουσία υπερκρατικής δομής εξουσίας, η οποία κατά τρόπο καθολικό και αδιαίρετο να είναι σε θέση να επιβάλει κανόνες δικαίου στα κράτη, το κάθε κράτος εξορισμού καλείται

να υπερασπισθεί την επικράτεια, εδαφική, θαλάσσια και εναέρια, την ανεξαρτησία και εκ των πραγμάτων την κυριαρχία του.

Κατανοώντας αυτό το φυσιογνωμικό στοιχείο, η εκάστοτε κρατική οντότητα επιχειρεί να θεμελιώσει την αποτροπή, όχι ως απλό τακτικισμό σε μία δεδομένη χρονική στιγμή, όταν δηλαδή προκύψει πλήγμα, απειλή ή ακόμη και επίθεση από τρίτο δρώντα, αλλά πλέον ως όρο επιβίωσης.

Η υπεράσπιση είναι δυνατόν να αναφέρεται έναντι υφιστάμενων απειλών, αλλά και δυνητικών τοιούτων, που μπορεί να εκκολαφτούν αφ’ ης στιγμής εκδηλωθεί κενό ισχύος. Το κενό ισχύος αναπόδραστα δρομολογεί αντιδράσεις από άλλα κράτη. Τούτο δε επιτείνεται σαφώς εάν παρακείμενες ή γειτνιάζουσες εν προκειμένω κρατικές οντότητες, ούτως ή άλλως, εκπεφρασμένα επιβουλεύονται μέρος της επικράτειας.

Συνεπώς, ένεκα του κενού ισχύος, ενδεχόμενη κάμψη των αντιστάσεων του κράτους, λειτουργεί αθροιστικά προς ήδη υπάρχουσες αξιώσεις. Αυτό μεταφέρεται στην σχέση κόστους – οφέλους για μια ενέργεια από ένα κράτος εις βάρος του άλλου. Σε αυτή την σχέση, λοιπόν, προσμετρούνται οι δυνατότητες του κράτους έναντι δυνητικών αντιδράσεων. Τούτο σημαίνει πως πλέον οριοθετείται, όχι το εάν ένα κράτος επιθυμεί να προβεί σε συγκεκριμένες δράσεις, αλλά το εάν, όταν και εφόσον το επιθυμήσει, θα μπορεί να προβεί σε αυτές τις δράσεις.

Σε συνέχεια των ανωτέρω, εάν κριθεί πως το κράτος δεν είναι σε θέση ή δεν διαθέτει την πολιτική βούληση να αντιδράσει αποτελεσματικά, δηλαδή να ακολουθήσει έναν αμυντικό μηχανισμό για να υπερασπισθεί ότι δικαιωματικά νοείται ως μέρος της υπόστασής του, τότε παρατηρείται πέραν του κενού ισχύος και μειωμένη αξιοπιστία. Η αυτή παραδοχή συνάγεται από το γεγονός πως ο εκάστοτε τρίτος αναγνωρίζει την αξιοπιστία της ηγεσίας ενός κράτους, όταν αυτή η ηγεσία είναι αποφασισμένη, λόγοις και έργοις, να υπερασπισθεί εκείνο, το οποίο οφείλει να υπερασπισθεί, δηλαδή το κράτος με ότι τούτο συνεπάγεται.

Η αποτροπή είναι δυνατόν να εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους και σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Εκείνο, το οποίο είναι εκ των ων ουκ άνευ είναι η γνώση προς πάσα κατεύθυνση του πόσα είναι κανείς διατεθειμένος να αποδεχθεί. Σε ένα τέτοιο σκεπτικό, οι κρατικές οντότητες, προτού προβούν σε κινήσεις υψηλού ρίσκου, έχουν προηγουμένως προσμετρήσει και υπολογίσει τα αντανακλαστικά του κράτους. Αυτά εξάγονται από την συμπεριφορά και τις αντιδράσεις της ηγεσίας του σε μικρές απειλές ή υποχωρήσεις, αλλά και από την σκιαγράφηση της πορείας και στάσης των εκάστοτε επικεφαλής. Αυτή διαγράφει και το πόσο δεκτικοί ενδεχομένως μπορεί να αποδειχθούν σε δεδομένες πιέσεις, που εκ των πραγμάτων θα ασκηθούν σε περιόδους ρευστότητας και κρίσεως.

Σαφώς, η αποτροπή ενέχει ως παράμετρο πόσο έτοιμη και πόσο αποφασιστική είναι η χώρα να διαχειριστεί μία κρίση. Εάν η εκάστοτε χώρα έχει ζυγίσει ποιες είναι οι δυνητικές απειλές της, ποιοι είναι εκπεφρασμένα οι αντίπαλοί της, τι διεκδικήσεις αναπτύσσουν και με ποιους τρόπους, κρίνεται χρήσιμο για την υπόστασή της να αναπτύξει μηχανισμούς αντιμετώπισης των ανωτέρω, έστω βραχέως ή και μεσοπροθέσμως.

Ως ελέχθη ανωτέρω, εγγενές, υπαρξιακό χαρακτηριστικό των κρατών είναι η υπεράσπιση της κυριαρχίας, της εδαφικής ακεραιότητας και της υπόστασής τους. Προς τούτο αξιοποιούνται διάφορα και διαφορετικά μέσα. Ένα εξ αυτών είναι η επίκληση στο διεθνές δίκαιο. Έτεροι δίαυλοι, σαφώς αλληλένδετοι και συμπληρωματικοί είναι η προσφυγή στην διπλωματία, η ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων, η σύναψη συμμαχιών με εύρος επιπέδων, η καλλιέργεια μιας συνολικής κουλτούρας αυτοσεβασμού στην κοινωνία μέσω της ιστορικής γνώσης και της αντίληψης πως δεν υφίσταται ο λαός, απλώς και μόνο, ως προϊόν στο πλαίσιο μιας καταναλωτικά εκφραζόμενης συνθήκης του σήμερα.

Με δεδομένη την συλλογιστική τούτη σε σχέση πλέον με προκλήσεις, παραβιάσεις και στρεβλώσεις επιχειρούμενες από την Τουρκία και αναφερόμενες στην κυριαρχία και στην επικράτεια της Ελλάδος, η χώρα προκειμένου να αποφύγει μια απόπειρα υλοποίησης εκπεφρασμένων απειλών, θα πρέπει να καταδεικνύει σε μικρότερα, αλλά και μεγαλύτερης έκτασης γεγονότα αντιπαράθεσης, πως είναι έτοιμη. Η ετοιμότητα αντανακλάται στο γεγονός πως εάν παραστεί ανάγκη δεν θα επιτρέψει στον εαυτό της να υποχωρήσει από το τι ορίζει η διεθνής νομιμότητα και η πυρηνική λογική των κρατικών οντοτήτων.

*Η Μερσίλεια Αναστασιάδου είναι διεθνολόγος.

* To παρόν άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις του γράφοντος