Στο χείλος του... Μασκ η Βρετανία: Κρίση σε ομόλογα και αγορές, ένταση στο Κοινοβούλιο

18:18 9/1/2025 - Πηγή: iEidiseis

Οδηγείται σε αδιέξοδο η κυβέρνηση Στάρμερ. Η Βρετανία σε κρίση λόγω χρέους και ελλειμμάτων. 

Ο «μήνας του μέλιτος» έχει περάσει προ πολλού για τον Κιρ Στάρμερ, ωστόσο πλέον ο πρωθυπουργός της Βρετανίας βρίσκεται αντιμέτωπος με δημοσιονομικά προβλήματα, υψηλό χρέους και διπλά ελλείμματα (δημοσιονομικό και εμπορικό), που θα μπορούσαν να εκτροχιάσουν το οικονομικό του πρόγραμμα και να τον οδηγήσουν σε πλήρες αδιέξοδο.

Πόσο μάλλον όταν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στις ΗΠΑ, παραδοσιακό

σύμμαχο της Βρετανίας, ο Έλον Μασκ, μεγιστάνας της τεχνολογίας και στενός συνεργάτης του Ντόναλντ Τραμπ, φαίνεται να «υφαίνει» σχέδια για την πτώση του.

Ο Μασκ, που θα αναλάβει ρόλο «υπερυπουργού» στη νέα κυβέρνηση του Τραμπ, έχει εκφραστεί δημόσια κατά του Στάρμερ, ενώ σύμφωνα με τους Financial Times, είχε κατ’ ιδίαν συνομιλίες με συμμάχους που αφορούσαν την ανατροπή του βρετανού πρωθυπουργού από το αξίωμά του πριν από τις επόμενες εκλογές.

«Ξύπνησε ο εφιάλτης της κρίσης χρέους του 1976»

Τις τελευταίες ημέρες οι αποδόσεις των βρετανικών ομολόγων εκτοξεύτηκαν σε επίπεδα ρεκόρ από το 2008 (άνοδος έως και 14 μονάδες βάσης στο 4,82%) με την αγορά να δείχνει πως χάνει σταδιακά την εμπιστοσύνη της στην κυβέρνηση του Κιρ Στάρμερ. Η κατάσταση αντανακλά τις ανησυχίες σχετικά με τα σχέδια των Εργατικών να χρηματοδοτήσουν μια μεγάλη αύξηση δαπανών βασιζόμενη στην εκτίμηση μιας ταχύτερης ανάπτυξης, η οποία φαίνεται πολύ αισιόδοξη.

Οικονομολόγοι και αναλυτές εκφράζουν σοβαρές αμφιβολίες για τη δυνατότητα της βρετανικής κυβέρνησης να συγκρατήσει το χρέος και να ελέγξει τον πληθωρισμό. Επιπλέον τα σχέδια του προϋπολογισμού για δανεισμό 140 δισ. λιρών για επενδύσεις κατά της κλιματικής αλλαγής και την ανοικοδόμηση των δημόσιων υποδομών θορύβησαν τους επενδυτές, καθώς πρόκειται για ένα ποσό σχεδόν διπλάσιο από το αναμενόμενο. Το ΔΝΤ στην τελευταία του έκθεση είχε επισημάνει πως ο κίνδυνος για το χρέος της Βρετανίας είναι «αυξημένος» και η «έλλειψη αξιόπιστων σχεδίων για την αντιμετώπισή του μπορεί να προκαλέσει δυσμενείς αντιδράσεις στην αγορά».

Πολλοί επισημαίνουν πως η κατάσταση θυμίζει την κρίση που οδήγησε τη Λιζ Τρας να παραιτηθεί μόλις 44 ημέρες μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας τον Σεπτέμβριο του 2022. Τότε η Τρας είχε παρουσιάσει ένα προϋπολογισμό με φορολογικές ελαφρύνσεις που θα αύξαναν επιπλέον το ήδη υψηλό δημοσιονομικό έλλειμμα. Οι αγορές αντέδρασαν, οι αποδόσεις των ομολόγων εκτοξεύτηκαν και η Τρας αποχώρησε περνώντας στην ιστορία ως η πιο βραχύβια πρωθυπουργός στην ιστορία της Βρετανίας.

Ωστόσο άλλοι οικονομολόγοι υπογραμμίζουν πως το διπλό έλλειμμα (δημοσιονομικό και εμπορικό) και το υψηλό χρέος συνθέτουν ένα σκηνικό που θυμίζει περισσότερο το 1976, όταν και πάλι η τότε βρετανική κυβέρνηση είχε βρεθεί αντιμέτωπη με τα ίδια προβλήματα και σε συνδυασμό με την εκτόξευση του κόστους δανεισμού αναγκάστηκε να προσφύγει στο ΔΝΤ και να επιβάλει μέτρα λιτότητας.

Αναλυτές εκτιμούν πως αυτό θα μπορούσε να είναι και το μέλλον της κυβέρνησης του Κιρ Στάρμερ εάν δεν αλλάξει το κλίμα στις αγορές. Οι Εργατικοί θα χρειαστεί να εφαρμόσουν μέτρα λιτότητας, περικοπές δαπανών και αυξήσεις φόρων για να καθησυχάσουν τις αγορές πως θα αντιμετωπίσουν το αυξανόμενο χρέος. Διαφορετικά το μέλλον της κυβέρνησής τους μοιάζει δυσοίωνο.

Σήμερα το χρέος της Βρετανίας βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδό του από τις αρχές της δεκαετίας του 1960. «Η πολιτική των τελευταίων 20 ετών ήταν να το αφήνουν να αυξάνεται όταν τα πράγματα πήγαιναν στραβά, και να μην το μειώνουν όταν τα πράγματα πήγαιναν καλά. Αυτό ίσως που προκαλεί έκπληξη είναι το γεγονός πως οι αγορές άρχισαν τώρα ξαφνικά να ανησυχούν για αυτό», ανέφερε στο Bloomberg ο Martin Weale, πρώην αξιωματούχος της Τράπεζας της Αγγλίας (BoE) και σήμερα καθηγητής οικονομικών στο King's College του Λονδίνου.

Αυτή η «ξαφνική» εστίαση των αγορών στο χρέος της Βρετανίας συμπίπτει με την επίσης άνοδο των αμερικανικών ομολόγων αλλά και τη διαφαινόμενη ταραχώδη σχέση της επερχόμενης κυβέρνησης Ντόναλντ Τραμπ με αυτήν του Κιρ Σταρμερ, που διαμορφώνει ένα κλίμα πολιτικής αναταραχής.

Καθησυχαστική η κυβέρνηση

Το ζήτημα της ανόδου των αποδόσεων των Βρετανικών ομολόγων έλαβε άμεσα πολιτικές διαστάσεις με την αντιπολίτευση να καταθέτει ερώτηση στη Βουλή ζητώντας από την υπουργό Οικονομικών Ρέιτσελ Ριβς να δώσει εξηγήσεις για την κατάσταση στις αγορές. Την κατηγόρησαν μάλιστα πως «διέφυγε στην Κίνα» (σ.σ. είχε προγραμματισμένη επίσκεψη) αντί να εμφανιστεί στο κοινοβούλιο.

Την κυβέρνηση εκπροσώπησε ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Οικονομικών Ντάρεν Τζόουνς, ο οποίος εμφανίστηκε καθησυχαστικός τονίζοντας ότι οι δημοσιονομικοί κανόνες τηρούνται και η χώρα δεν πρόκειται να επιστρέψει σε εποχές λιτότητας. Ανέφερε δε πως οι δημόσιες δαπάνες θα είναι εντός των προβλεπόμενων ορίων που καθορίζονται από τον προϋπολογισμό και απέκλεισε ρητά το ενδεχόμενο αύξησης φόρων. «Δεν υπάρχει λόγος πανικού», είπε. «Δεν υπάρχει καμία ανάγκη για επείγουσα επέμβαση και δεν έχει υπάρξει».

Αρκετοί βουλευτές των Εργατικών κατηγόρησαν τις προηγούμενες κυβερνήσεις των Συντηρητικών για την κατάσταση των δημόσιων οικονομικών και τους κάλεσαν να απολογηθούν για τα δημοσιονομικά που παρέδωσαν.

Πυρ ομαδόν από την αντιπολίτευση

Από την πλευρά τους οι βουλευτές των Τόρις υπογράμμισαν πως οι Εργατικοί το μόνο που κάνουν είναι να μιλούν για το παρελθόν και δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες για τη σημερινή κατάσταση. «Το κόστος δανεισμού αυξάνεται, η εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων μειώνεται και η ανάπτυξη δεν φαίνεται να οδηγεί κάπου», ανέφερε εκπρόσωπος του Συντηρητικού Κόμματος στο κοινοβούλιο και πρόσθεσε: «Είναι καιρός να παραδεχτούμε ότι το αριστερό οικονομικό πείραμα αποτυγχάνει, η λύση είναι μείωση φόρων και δαπανών».

Ο αναπληρωτής αρχηγός του Reform UK Ρίτσαρντ Τάις είπε ότι η Ριβς πρέπει να «επιστρέψει από το γελοίο ταξίδι της» δεδομένου ότι η λίρα «σχεδόν καταρρέει». Σημειώνεται πως το νόμισμα της Βρετανίας υποχώρησε έναντι όλων των ανταγωνιστικών νομισμάτων τα τελευταία 24ωρα.

Η Χάριετ Μπάλντουιν από τους Συντηρητικούς τόνισες πως ενδεικτικό της κατάστασης στην κυβέρνηση είναι το γεγονός πως τα κυβερνητικά έδρανα είναι τόσο άδεια σήμερα. «Η υπουργός οικονομικών κατέφυγε στην Κίνα, συνειδητοποιώντας πως ο προϋπολογισμός έχει πυροδοτήσει μια φωτιά».

Ο Μελ Στράιντ, σκιώδης υπουργός Οικονομικών των Τόρις, διερωτήθηκε αρχικά: «Πού είναι η υπουργός; Είναι πολύ λυπηρό που αυτή τη δύσκολη στιγμή με αυτά τα σοβαρά ζητήματα η ίδια είναι απούσα». Και συνέχισε: «Τις τελευταίες 48 ώρες το κόστος δανεισμού έφτασε στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 27 ετών και οι αποφάσεις της είναι αυτές που μας οδήγησαν εδώ».

«Πριν από τις εκλογές η Ριβς υποσχόταν πως οι Εργατικοί θα μειώσουν το χρέος, δεν θα αυξήσουν φόρους και θα τονώσουν την ανάπτυξη, αλλά τώρα ισοπεδώνουν την οικονομία». «Παρά τα όσα λέει ο Ντάρεν Τζόουνς για διεθνείς παράγοντες, το ασφάλιστρο στο κόστος δανεισμού μας σε σύγκριση με τα γερμανικά ομόλογα έφτασε πρόσφατα στο υψηλότερο επίπεδο από το 1990».

Δυσοίωνες εκτιμήσεις από οικονομολόγους

Η Κάθλιν Μπρουκς, διευθύντρια έρευνας της επενδυτικής XTB, υπογραμμίζει πως οι αποδόσεις των ομολόγων είναι σε υψηλά επίπεδα και η όποια σταθεροποίησή τους παρατηρείται την Πέμπτη θα μπορούσε να είναι προσωρινή. Κατά την εκτίμησή της η αγορά ομολόγων της Βρετανίας θα υποστεί συχνότερες κρίσεις και αστάθεια το 2025, καθώς υπάρχει μια σειρά προβλημάτων και προκλήσεων.

Η Ιζαμπέλ Στόκτον, ανώτερη οικονομολόγος στο IFS, τονίζει πως δεν θα πρέπει να εκπλαγεί κανείς εάν τελικά χρειαστεί η κυβέρνηση να οδηγηθεί σε περικοπές δαπανών ή αυξήσεις φόρων για να παραμείνει εντός δημοσιονομικών κανόνων. Το πρόβλημα, επισημαίνει, είναι ότι η Ρέιτσελ Ριβς με τον προϋπολογισμό του Οκτωβρίου άφησε μικρά περιθώρια ελιγμών στην κυβέρνηση, επομένως δεν χρειάζεται κάποια τρομακτική άνοδος στο κόστος δανεισμού για να εκτροχιαστεί το κυβερνητικό σχέδιο και το χρέος.