Επιστήμη και εξουσία

16:31 16/4/2025 - Πηγή: newsbreak

«Οι άνθρωποι ξαναγεννιούνται και αναπληρώνονται. Η οικονομία όμως, όταν υποστεί ισχυρό πλήγμα, πολύ δύσκολα θα καταφέρει να ανακάμψει». Δεν είναι συνωμοσιολογία. Είναι η αντίληψη που διακατέχει όλες τις πολιτικές εξουσίες, σε όλο τον κόσμο.

Είναι η ίδια αντίληψη που εμποδίζει την επιστημονική πρόοδο όταν αυτή δεν συμβαδίζει με τη διαχειριστική τους αντίληψη. Είναι η ίδια, λ.χ., που δεν υποστηρίζει την έρευνα επί της πρόγνωσης των σεισμών, αφού μία ενδεχόμενη πρόβλεψη με εύρος μιας εβδομάδας θα οδηγήσει στην παράλυση

της οικονομίας της περιοχής. Το είδαμε πρόσφατα στην περίπτωση της Σαντορίνης, όπου μία σεισμική σμηνοσειρά λόγω ηφαιστειακής δραστηριότητας επιχειρήθηκε να υποβαθμιστεί με το περισσότερο καθησυχαστικό αφήγημα της τεκτονικής δραστηριότητας.

Είναι, ακόμη, η ίδια αντίληψη που επέβαλε τον υποχρεωτικό εμβολιασμό με σκευάσματα μη επαρκώς δοκιμασμένα, αποσιωπώντας τις ενδεχομένως ολέθριες παρενέργειές τους, τουλάχιστον για ορισμένες μερίδες του πληθυσμού.

Η σχέση εξουσίας και επιστήμης, εξάλλου, διαχρονικά χαρακτηριζόταν από μία αμοιβαιότητα. Η δεύτερη είναι ο παραγωγός γνώσεων που δημιουργούν τους απαραίτητους πόρους για την επιβίωση της πρώτης (γι᾽αυτό η στήριξή της είναι συνήθως αμέριστη), αλλά μπορεί να συμβεί και ακριβώς το αντίθετο όταν οι γνώσεις αυτές αντιμάχονται τους σχεδιασμούς της εξουσίας.

Θύματα της ρήξης

Από την εποχή που η θρησκευτική εξουσία επηρέαζε καταλυτικά και διαμόρφωνε ουσιαστικά την πολιτική εξουσία, μέχρι και σήμερα, πολλοί επιστήμονες έπεσαν θύματα της ρήξης τους με το κατεστημένο της εποχής τους. Από τα χρόνια της Υπατίας της Αλεξανδρινής, της πιο γνωστής περίπτωσης δολοφονίας επιστήμονα από τον καθοδηγούμενο όχλο, μέχρι το κάψιμο στην «καθαγιαστική» πυρά της Ιεράς Εξέτασης κορυφαίων επιστημόνων, όπως ο μαθηματικός και αστρονόμος Τζορντάνο Μπρούνο, κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι του σκοταδισμού. Αρκετό για να καταλάβουν οι εξουσιαστές ότι περισσότερο αποτελεσματική από τη βιολογική εξόντωση ενός ενοχλητικού επιστήμονα είναι η απαξίωση ή και η αποσιώπηση του έργου του και των απόψεών του.

Στη σημερινή εποχή, λοιπόν, η απαραίτητη επιστημονική συνηγορία στα εξουσιαστικά αφηγήματα παρέχεται επιλεκτικά, αναλόγως με την εξυπηρέτηση ή μη αυτών των αφηγημάτων. Κι αν κάπου κάτι μας ξεφύγει, δεν χάθηκε κι ο κόσμος. Μία τροποποίηση της επιστημονικής τεκμηρίωσης, μία διόρθωση επιστημονικών πορισμάτων και όλα έρχονται με τον τρόπο αυτό στη σωστή πλευρά της Ιστορίας! Βλέπετε, η επιστήμη δεν διεκδικεί το αλάθητο. Αφήνει πάντοτε το περιθώριο για την ανάπτυξη και διαφορετικών απόψεων. Δεν είναι στρατευμένη στην απόδειξη ενός σκοπού.

Κυριαρχεί η απολυτότητα

Το αντίθετο συμβαίνει στην εξουσία. Εκεί κυριαρχεί η απολυτότητα. Κι αυτό γιατί πρέπει να πειστούν οι υπήκοοί της ότι αυτή έχει απόλυτο δίκιο, ότι δεν κάνει λάθος και ότι οι επιλογές της είναι πάντοτε σωστές. Αν αυτό αμφισβητηθεί, τότε διακυβεύεται η ίδια η ύπαρξή της. Γι᾽ αυτό και οι απόψεις που δεν την εξυπηρετούν δαιμονοποιούνται, λοιδορούνται και απαξιώνονται. Ακόμη κι όταν υπάρχει η γενική αίσθηση ότι αυτό είναι λάθος και άδικο.

Οταν ο Γαλιλαίος δικαζόταν για τις «αιρετικές» απόψεις του και βλέποντας πού οδηγείτο η κατάσταση, απευθύνθηκε σε έναν από τους δικαστές του και του είπε: «Η Φύση γελάει με τα διατάγματα πριγκίπων, αυτοκρατόρων και βασιλιάδων. Δεν πρόκειται να αλλάξει η ίδια ούτε ένα γράμμα από τους νόμους και τις καταστατικές εξισώσεις της, επειδή κάποιοι έτσι απαιτούν».

Το πρόβλημα είναι ότι ο Γαλιλαίος δικαιώθηκε πολύ αργότερα. Δικαιώθηκε όμως!

Διαβάστε περισσότερα Επιστήμη και εξουσία