«Σπουδή στην ελληνική προσωπογραφία» της Κατερίνας Μπουλάκου

14:06 15/4/2025 - Πηγή: newsbreak

Η ελληνική προσωπογραφία διαμορφώνεται σταδιακά στο πλαίσιο μιας μακράς ζωγραφικής παράδοσης που εκτείνεται από τον 4ο αι. π.Χ. μέχρι σήμερα και που αν και η πορεία της δεν μπορεί να χαρακτηριστεί απόλυτα γραμμική, ωστόσο αποδεικνύεται εξαιρετικά ανθεκτική στον χρόνο. Η αδιάκοπη πορεία της καταδεικνύεται με αφετηρία την αρχαιότητα και κυρίαρχη τη στιγμή που γίνεται η μετάβαση από το εξιδανικευμένο πρόσωπο της κλασικής τέχνης στη ρεαλιστικότερη απεικόνισή του της ελληνιστικής περιόδου.

Το παρόν βιβλίο επικεντρώνεται στη μελέτη της ελληνικής ζωγραφικής και κατά βάση της προσωπογραφίας από

την αρχαιότητα μέχρι τον 20ό αιώνα και τη Γενιά του ’30 και τον τρόπο με τον οποίο επιβιώνουν τα «μυστικά» της αρχαίας ζωγραφικής μέσα στη Βυζαντινή τέχνη. Με αφετηρία τις επισημάνσεις του Φώτη Κόντογλου και τις εύστοχες παρατηρήσεις του Γιάννη Τσαρούχη για την τεχνική και το «πώς» της αρχαίας ελληνικής και της βυζαντινής ζωγραφικής, μελετώνται μνημεία από τον 4ο αι. π.Χ., ενώ μεγάλο μέρος αφιερώνεται στα πορτρέτα του Φαγιούμ και την καλλιτεχνική παράδοση που τα συνοδεύει.

Μια παράδοση η οποία επεκτείνεται επηρεάζοντας στη συνέχεια τη διαμόρφωση της βυζαντινής ζωγραφικής, περνώντας πια «κωδικοποιημένη» στις μορφές της νέας θρησκείας, πρώτα με τις τοιχογραφίες που εντοπίζονται στις κατακόμβες και σταδιακά με τη φορητή εικόνα. Ξεχωριστή θεωρείται η σημασία των ψηφιδωτών, που παίζουν τον δικό τους, ιδιαίτερο ρόλο, σ’ αυτήν τη μετάβαση από την ύστερη αρχαιότητα στη νέα εποχή. Ειδική αναφορά γίνεται στην Παλαιολόγεια περίοδο και κυρίως στο έργο του Μανουήλ Πανσέληνου, που θα σφραγίσει την τέχνη της εποχής του και θα επηρεάσει αποφασιστικά τη ζωγραφική του 14ου αιώνα και όχι μόνο.

Το μεγαλύτερο μέρος της μελέτης αφιερώνεται στην περιώνυμη Γενιά του ’30, που χάρη στο ένστικτό της, και μέσα στο πλαίσιο του συνειδητοποιημένου αιτήματος της ελληνικότητας, ξαναανακαλύπτει αυτό που χάθηκε, ζωγραφικές αξίες που την οδηγούν απ’ τον Θεόφιλο και τον Καραγκιόζη, στο Βυζάντιο, κι από ΄κει, πίσω στην αρχαία –και μεγάλη– ελληνική ζωγραφική. Τέλος, ειδικό κεφάλαιο αφιερώνεται στην Tετραχρωμία και τη χρήση της, καθώς αποτέλεσε μια σταθερή παλέτα από την αρχαιότητα, την ελληνιστική εποχή και τα πορτρέτα του Φαγιούμ, μέχρι τη Βυζαντινή ζωγραφική και τη Γενιά του ’30. Έτσι αποκαλύπτεται μια συγκλονιστική διαχρονία όσον αφορά την απόδοση του προσώπου και κυρίως της ελληνικής ιδιοπροσωπίας, που μας φέρνει πολύ κοντά σ’ αυτό που ονομάζουμε αρχαία ελληνική ζωγραφική.​

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα

Η Κατερίνα Μπουλάκου είναι πτυχιούχος του Tμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ και κάτοχος Μεταπτυχιακού και Διδακτορικού τίτλου στην Ιστορία της Τέχνης. Το ενδιαφέρον της στράφηκε κυρίως στην έρευνα και τη μελέτη της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής και της ύστερης αρχαιότητας, ενώ παρακολούθησε σεμινάριο Επιγραφικής (Επιγραφές και Πάπυροι) και Παλαιογραφίας στο Ινστ. Βυζαντινών Ερευνών.

Υπήρξε εξωτερικός συνεργάτης του Τμήματος Συντήρησης & Αποκατάστασης Έργων Τέχνης της Εθνικής Πινακοθήκης, έχει συμμετάσχει σε αρχαιολογικές ανασκαφές στη Θήρα (υπό τη Β΄ Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων) και σε επιστημονικά συνέδρια με δημοσιεύσεις και ερευνητική εμπειρία σε ευρωπαϊκά προγράμματα Διαχείρισης & Διάσωσης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Διετέλεσε μέλος της ΕΣΗΕΑ και εργάστηκε στις εφ. Έθνος και Ημερησία στην επιμέλεια κειμένων, αλλά και στο πολιτιστικό ρεπορτάζ αρθρογραφώντας. Έχει κάνει πολύχρονες μουσικές σπουδές (Πτυχίο και Δίπλωμα Μονωδίας).

Σήμερα διδάσκει στο Πειραματικό Μουσικό Σχολείο Παλλήνης, ενώ σταθερό είναι το επιστημονικό ενδιαφέρον και η συμμετοχή της σε συνέδρια και καινοτόμα εκπαιδευτικά προγράμματα, όπου βασικός άξονας είναι η διεπιστημονικότητα και ο συνδυασμός των Ανθρωπιστικών Σπουδών, της Φιλοσοφίας, της Τέχνης και της Επιστήμης. Η αισθητική παιδεία και η διδασκαλία της Ιστορίας της Τέχνης αποτελούν θεμελιακό κομμάτι του ευρύτερου παιδαγωγικού της οράματος, στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής πράξης και πρακτικής.

Διαβάστε περισσότερα «Σπουδή στην ελληνική προσωπογραφία» της Κατερίνας Μπουλάκου