Οι παραστάσεις Αρχαίας Τραγωδίας και η αισθητική απόκλιση του κοινού

15:34 12/6/2021 - Πηγή: Youfly

Ο Δημήτριος Ζαπάντης γράφει για το κατά πόσο εκφράζουν σύγχρονες αντιλήψεις οι παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας καθώς και για την αισθητική απόκλιση του κοινού σήμερα.

Για άλλον ένα χρόνο ετοιμαζόμαστε να δούμε – στην Επίδαυρο κυρίως (την εθνική θεατρική μας πασαρέλα)- κάποιες αντιγραφές των κλασικών ποιητών μας, με τις κάθε λογής παρεμβάσεις  από τον εκάστοτε σκηνοθέτη. Από τον 16ο αιώνα που ξεκινά να καταγράφεται η παραγωγή θεατρικών παραστάσεων, έως τα τέλη του 20ου αιώνα, έχουν παρασταθεί 6500 εμφανίσεις αρχαίας τραγωδίας, όπως μας πληροφορεί

η σύγχρονη θεατρολογική έρευνα(Πατσαλίδης:2019).

Παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας και θεατρική θεώρηση

Πόσες από τις παραστάσεις που θα δούμε όμως εκφράζουν σύγχρονες αντιλήψεις, όσον αφορά τη θεατρική θεώρηση; Το ζήτημα είναι μεγάλο και αφορά την ενημέρωση που πρέπει να έχει ο κάθε σκηνοθέτης. Δεν αρκεί να βιώσουμε ακόμα μια φορά το μοτίβο της βαριόμοιρης θρηνωδούσας ηθοποιού, που είναι ξεπερασμένο και ξεκινά από τον Δ. Ροντήρη, μαθητή του Ράινχαρτ. Σημαντικό είναι να καταλάβουμε πως όταν πρόκειται να ανέβει μια θεατρική παράσταση σημαίνοντα ρόλο έχει η πρόσληψη· ο ορίζοντας προσδοκιών του κοινού αν θέλετε καλύτερα. Για παράδειγμα, αν κάποιος ανέβαζε Τραχίνιες του Σοφοκλή, βασιζόμενος στην ξεπερασμένη φιλολογική θέση απόδοσης της παράστασης όπως ακριβώς εγγράφεται στο κείμενο, το κοινό θα δυσκολευόταν να αντιληφθεί τη φασματική λειτουργία της Αφροδίτης , μέσω της Ιόλης, ή την ακριβή απόδοση του Δωδωναίου Δία. Τα κείμενα αυτά γράφτηκαν (και παραστάθηκαν) για να απευθυνθούν σε ένα αρχαίο κοινό με διαφορετική αντίληψη και γνώση των πραγμάτων απ΄ ότι το σημερινό κοινό.

H εξέλιξη που έχει επέλθει στην αρχαία τραγωδία

Ένα άλλο παράδειγμα είναι η εξέλιξη που έχει επέλθει σε μια αρχαία τραγωδία. Χάριν παραδείγματος, η Αντιγόνη μέσω της Χεγκελιανής ανάγνωσης εμπεριέχει μια πολιτική διάσταση που εγκλωβίζει την ίδια σε θάνατο και τον Κρέοντα σε τυραννικό ηγεμόνα. Μέσω της Λακανικής διάστασης η Αντιγόνη ετεροπροσδιορίζεται σε σχέση  με τον αδερφό της ως άντρα, σε  μια συμβολική τάξη πραγμάτων· και μέσω της Σιξού(και τελευταίας ανάγνωσης, η οποία βρίσκει και τον γράφοντα σύμφωνο), η Αντιγόνη είναι ένα απόλυτα φεμινιστικό κείμενο, μια γυναίκα που αντίθετα στην τάξη πραγμάτων της εποχής- για τη θέση της γυναίκας- αρνείται να ζήσει υπ΄ ανδρός. Συμπεραίνουμε πως ένας σκηνοθέτης, ακόμα και αν δεν λειτουργήσει βασιζόμενος στην εξελικτική πορεία μιας τραγωδίας, όπως αυτή της Αντιγόνης, οφείλει να είναι γνώστης των εκφάνσεων αυτής της εξέλιξης ώστε να προσθέσει κάποιο στοιχείο στο σύγχρονο κοινό που απευθύνεται.

Ουσιαστικά, η φορμαλιστική αντίληψη πως ο αναγνώστης ως αντιλαμβανόμενο υποκείμενο που αναμετράται με τη διαφοροποίηση της μορφής, εμπεριέχεται σε σχέση με την παράσταση και τις ιστορικές αναπαραστάσεις της. Δηλαδή δεν είναι δυνατόν να συλλάβουμε τον «ιστορικό βίο» ενός έργου χωρίς να υπολογίσουμε, την ενεργητική αν θέλετε συμμετοχή, των παραληπτών της. Ο διάλογος που αναπτύσσεται ανάμεσα στην παράσταση και στο κοινό εμπεριέχει πάντα δυναμική αποτύπωση συνυφασμένη με την ιστορική μεταβλητότητα της κάθε εποχής.

Απορρίπτοντας οικείες εμπειρίες και αποκομίζοντας νέες

Σημαντικό είναι επίσης να αντιληφθούμε πως το κοινό, ειδικότερα στην Ελλάδα. διασκεδάζει ακόμα και σήμερα με νατουραλιστικού τύπου έργα. Σημειωτέον, τα αρχαία έργα είναι νατουραλιστικού τύπου αλλά συναποτελούσαν μέρος τελετουργίας και όχι ψυχολογικού ρεαλισμού διασκέδασης έργα, όπως του Τσέχοφ για παράδειγμα. Έτσι, μια θεατρική παράσταση την στιγμή την οποία εμφανίζεται, δεν είναι κάτι νέο που δεν έχουμε κάποια πληροφορία γι΄ αυτό αλλά προδιαθέτει για μια ενδεχόμενη πρόσληψη με σημαίνοντα και σημαινόμενα. Στην παραστασιακή μορφή ενός αρχαίου κειμένου η πρόσληψη δεν συνιστάται  σε αντικειμενικές εντυπώσεις αλλά μέσα σε έναν υποκειμενισμό, μέσω μιας διαδικασίας «καθοδηγούμενης» αντίληψης.

Ουσιαστικά, για να προσδιορίσουμε τον ορίζοντα πρόσληψης ενός έργου αφού το κατηγοριοποιήσουμε ως έργο τέχνης, με βάση τη φύση του και την επίδραση που ασκεί στο κοινό, το οποίο κοινό ιδανικά βλέποντας μια θεατρική παράσταση ενός νέου έργου θα διασκεδάσει όταν εμφανίσει «αισθητική απόκλιση» δηλαδή απορρίψει τις οικείες εμπειρίες και αποκομίσει-συνειδητοποιήσει νέες. Αυτό είναι το ζητούμενο σε κάθε νέα παράσταση και όχι να δούμε μια ακόμα αρχαία τραγωδία επευφημώντας το προγονικό κλέος και αντιμετωπίζοντας την ως «τσίχλα των ματιών» που σε λίγο καιρό δεν θα θυμάται κανείς.

Δείτε επίσης:

Οι «Βάκχες» του Ευριπίδη στο Αρχαίο Θέατρο ΕπιδαύρουΤο Νησί των Σκλάβων: Η εφιαλτική κωμωδία σε καλοκαιρινή περιοδεία

Εάν επιθυμείτε να σχολιάσετε το παραπάνω άρθρο ή οτιδήποτε άλλο στο Youfly, επισκεφτείτε τη σελίδα μας στο Facebook. Ή στείλτε μας μήνυμα στο Twitter. Για φωτογραφικό υλικό και ιστορίες, μεταβείτε στο Instagram μας.

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του παρόντος άρθρου, χωρίς αναφορά, με ενεργό σύνδεσμο (link) Youfly.com.

The post Οι παραστάσεις Αρχαίας Τραγωδίας και η αισθητική απόκλιση του κοινού appeared first on Youfly.