Κώστας Τζαβάρας: Είναι ο πολιτισμός, ηλίθιε!*

10:21 3/2/2021 - Πηγή: tomanifesto

Εχει καταστεί πλέον παροιμιώδης η φράση «Είναι η οικονομία, ηλίθιε!» (It’s the economy, stupid!), που χρησιμοποίησε ο Bill Clinton ως κεντρικό σύνθημα του προεκλογικού του αγώνα για να γίνει Πρόεδρος των ΗΠΑ το 1992. Με το σύνθημα αυτό πέτυχε να επικεντρώσει την προσοχή των συμπολιτών του στη μεγάλη σημασία της οικονομίας για την κοινωνική ευημερία και να τους κινητοποιήσει για την ανατροπή των δυσμενών αποτελεσμάτων της μέχρι τότε ακολουθούμενης οικονομικής πολιτικής.

του

Κώστα Τζαβάρα

Το σύνθημα όμως αυτό δε θα μπορούσε να έχει την ίδια συμβολική αποτελεσματικότητα στη περίπτωση της σημερινής Ελλάδας, παρ’ όλο που αντιμετωπίζει ανάλογα προβλήματα στο πεδίο της οικονομίας, λόγω της ιστορικής της ιδιοπροσωπίας. Αυτής που συμπυκνώνεται στα λόγια του Φρανσουά Μιτεράν: «Αν ήμουν πρωθυπουργός της Ελλάδας, δε θα έκανα τίποτε που να μην περνά μέσα απ’ τον Πολιτισμό».

Πράγματι, κάθε προσπάθεια ανάπτυξης της χώρας θα έπρεπε να περνάει από την αξιοποίηση του ανεξάντλητου πολιτισμικού αποθέματός της.

Δυστυχώς όμως στη σύγχρονη ιστορία του νεοελληνικού κράτους ο πολιτισμός ήταν μονίμως απών από όλους τους μέχρι σήμερα σχεδιασμούς της οικονομικής ανάπτυξης του τόπου.

Πρωτίστως λόγω της πολιτισμικής καχεξίας του αστικού στοιχείου κατά τη διάρκεια κυρίως του 20ου αιώνα. Αλλά και λόγω της πολιτισμικής ένδειας που σε μεγάλο βαθμό χαρακτηρίζει κάποια ετερόκλητα κοινωνικά στοιχεία που μεταπολεμικά και μεταδικτατορικά (1974), με τη βοήθεια κυρίως του πελατειακού κράτους, πέτυχαν να κυριαρχήσουν στο οικονομικό πεδίο του τόπου. Ένα σωστό κοινωνικό συνονθύλευμα: πελατείες, κλίκες, μαυραγορίτες, μαφίες, δοσίλογοι, συγγενολόγια, σπείρες, φατρίες, βρήκε έτσι ασφαλές «καταφύγιο» στη λεγόμενη ελληνική πλουτοκρατία.

Λόγω αυτών των εγγενών πολιτισμικών και πνευματικών αδυναμιών η ιθύνουσα οικονομική τάξη της χώρας δεν κατάφερε ποτέ να εξελιχθεί σε εθνική αστική τάξη και να λειτουργήσει ως ιστορικό υποκείμενο με συγκεκριμένη εθνική ιδεολογία.

Την κατάσταση αυτή έξοχα έχει περιγράψει ο Παναγιώτης Κονδύλης: «Η χαλαρή και ετερογενής εκείνη κοινωνική συνομάδωση, η οποία κατά καιρούς ονομάσθηκε «αστική τάξη» στην Ελλάδα […] δεν κατάφερε να δημιουργήσει γηγενή και αυτοτελή αστικό πολιτισμό με ευρύτερη κοινωνική ακτινοβολία, μολονότι […] υιοθέτησε κατά τρόπο περισσότερο ή λιγότερο επιπόλαιο και ασυνάρτητο διάφορα επί μέρους στοιχεία του ευρωπαϊκού αστικού πολιτισμού.» (Π. Κονδύλης, Η παρακμή του αστικού πολιτισμού,1991, σελ. 11).

Πρόκειται για μία από τις αιτίες της σύγχρονης ελληνικής τραγωδίας, που κατά τον Κ. Αξελό «οι νεοέλληνες δεν κατασκευάζουν τον κόσμο, ούτε την ίδια τη χώρα τους. Δεν ξέρουν να “φτιάχνουν”. Οι άνθρωποι της χώρας αυτής κοπιάζουν αλλά δεν παράγουν έργο» (Η μοίρα της σύγχρονης Ελλάδας, L’ esprit, 1954).

Η αδυναμία της αναγνώρισης της αξίας και της σημασίας του πολιτισμικού πλούτου στην ανάπτυξη της χώρας έχει στερήσει από τους Νεοέλληνες τη δημιουργία μιας καλύτερης Ελλάδας.

Θύμα αυτής της πολιτισμικής και ιδεολογικής υστέρησης των προσώπων που καλούνται να συμμετάσχουν σήμερα στην οικονομική ανασυγκρότηση του τόπου κατήντησε να γίνει και το Λύκαιο Όρος, το ιερότερο και αρχαιότερο «μαγικό βουνό» της πρωτοϊστορικής Πελοποννήσου που βρίσκεται εκεί όπου σήμερα ενώνονται οι νομοί της Αρκαδίας, της Ηλείας και της Μεσσηνίας.

Σε αυτή τη τοποθεσία, επιχειρηματίες σήμερα ζητούν από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) την άδεια παραγωγού ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές για να εγκαταστήσουν 72 γιγάντιες ανεμογεννήτριες, που θα βρίσκονται σε οπτική επαφή τόσο με το Λύκαιο Όρος όσο και με το ναό του Επικούριου Απόλλωνα.

Αξίζει όμως να θυμηθούμε τι αναφέρει ο Παυσανίας για το φωτεινό όρος των Αρκάδων: «ἐν ἀριστερᾷ δὲ τοῦ ἱεροῦ τῆς Δεσποίνης τὸ ὄρος ἐστὶ τὸ Λύκαιον: καλοῦσι δὲ αὐτὸ καὶ Ὄλυμπον καὶ Ἱεράν γε ἕτεροι τῶν Ἀρκάδων κορυφήν. τραφῆναι δὲ τὸν Δία φασὶν ἐν τῷ ὄρει τούτῳ: καὶ χώρα τέ ἐστιν ἐν τῷ Λυκαίῳ Κρητέα καλουμένη–αὕτη δὲ ἡ Κρητέα ἐστὶν ἐξ ἀριστερᾶς Ἀπόλλωνος ἄλσους ἐπίκλησιν Παῤῥασίου–καὶ τὴν Κρήτην, ἔνθα ὁ Κρητῶν ἔχει λόγος τραφῆναι Δία, τὸ χωρίον τοῦτο εἶναι καὶ οὐ [διὰ] τὴν νῆσον ἀμφισβητοῦσιν οἱ Ἀρκάδες. (Αριστερά του ιερού της Δέσποινας είναι το Λύκαιον όρος, το οποίον άλλοι Αρκάδες το λένε Όλυμπο ή Ιερά κορυφή. Λένε πως ο Δίας ανατράφηκε στο βουνό αυτό· υπάρχει και περιοχή στο Λύκαιο ονομαζόμενη Κρητέα, αριστερά του άλσους του παρράσιου Απόλλωνα· οι Αρκάδες ισχυρίζονται πως η Κρήτη, όπου κατά τις παραδόσεις των Κρητών ανατράφηκε ο Δίας είναι η θέση αύτη κι όχι το νησί.).

Πρόκειται για τον Όλυμπο της Πελοποννήσου. Εκεί, εκτός από τον Δία,, γεννήθηκε ο Πελασγός, που κατά την παράδοση, «ανεφύη εκ της Γης» (γηγενής), ο πρώτος ηγέτης, ο γενάρχης των ανθρώπων. Εκεί γεννήθηκε και ο Λυκάων, γιος του Πελασγού, μυθικός βασιλιάς των Αρκάδων και ιδρυτής της πρώτης πόλης των ανθρώπων στον Κόσμο, της Λυκόσουρας, για την οποία αναφέρει ο Παυσανίας: «πόλεων δέ, ὁπόσας ἐπὶ τῇ ἠπείρῳ ἔδειξε γῆ καὶ ἐν νήσοις, Λυκόσουρά ἐστι πρεσβυτάτη, καὶ ταύτην εἶδεν ὁ ἥλιος πρώτην: ἀπὸ ταύτης δὲ οἱ λοιποὶ ποιεῖσθαι πόλεις μεμαθήκασιν ἄνθρωποι.» (Η Λυκόσουρα είναι η αρχαιότερη απ’ όλες τις πόλεις που υπήρξαν ποτέ πάνω σε ηπειρωτική ή νησιωτική γη, η πρώτη πόλη που είδε το φως του ηλίου· χρησίμεψε ως το υπόδειγμα για τη δημιουργία άλλων πόλεων.).

Στο όρος αυτό αυτό με άλλα λόγια συνέβη το πέρασμα του ανθρώπου από τη φυσική στη κοινωνική κατάσταση. Σταμάτησε ο άνθρωπος να πλανιέται στα βουνά και εγκαταστάθηκε μόνιμα σε πόλη, συντελέστηκε έτσι στην τότε Αρκαδία η νεολιθική επανάσταση που εξακολουθεί μέχρι τις ημέρες μας.

Αλλά και από τη δυτική πλευρά του Λύκαιου όρους υπάρχει μέγας πολιτισμικός πλούτος. Στο Κωτίλιο, στις θέσεις Βάσσες, χτίστηκε από τον Ικτίνο περί το 420 πΧ, ο περίφημος ναός του Επικούριου Απόλλωνα, που δίκαια ονομάστηκε Παρθενώνας της Πελοποννήσου. Ένα από τα καλύτερα σωζόμενα μνημεία της κλασικής αρχαιότητας, το πρώτο στην Ελλάδα που ανακηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO το έτος 1986, εξακολουθεί να κοσμεί μέχρι σήμερα την περιοχή αυτή. Ο ναός αυτός βρισκόταν σε σχέση χωρικής, συμβολικής και λατρευτικής ενότητας με τα άλλα ιερά που βρίσκονταν επί του Λυκαίου Όρους (τέμενος και βωμός Λυκαίου Διός).

Άραγε, πόσο ανόητος αλήθεια πρέπει να είναι κάποιος που, παραγνωρίζοντας και αδιαφορώντας για την πολιτισμική αξία και τη σημασία του Λυκαίου Όρους, ως οροπέδιου του αρχέγονου ελληνικού Πολιτισμού, της πρώτη αυγής του κόσμου, σχεδιάζει να φυτέψει σε 72 σημεία γύρω από αυτό γιγάντιους πυλώνες ύψους 100 μέτρων, από τους οποίους θα περιστρέφονται έλικες με διάμετρο 85 περίπου μέτρων, στερεωμένοι σε δάπεδα στρωμένα με μπετόν που θα καλύπτουν το καθένα έκταση ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου, που αφού ολοκληρώσουν το κύκλο της ζωής τους (25 χρόνια) θα απομείνουν κουφάρια στον τόπο αυτό.

Δεν αρκεί λοιπόν να είσαι καινοτόμος επιχειρηματίας, να ομιλείς απταίστως την Αγγλικήν, να είσαι ενδεχομένως πτυχιούχος πρωτοκλασάτων Ivy League πανεπιστημίων της Αμερικής, θιασώτης του ψηφιακού μετασχηματισμού της οικονομίας ή φορέας ενός «κοσμοπολίτικου πιθηκισμού» (Π. Κονδύλης), για να συμμετέχεις δημιουργικά στην οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας, όταν δεν διαθέτεις πνευματική και ιδεολογική επαφή με την ουσία του τόπου αυτού. Είναι ο πολιτισμός, ηλίθιε!

Μόνο τότε η Ελλάδα θα γίνει αληθινά νεωτερική, όταν θα υπάρξει ένα κίνημα προερχόμενο από τη δική της ουσία, για να θυμηθούμε τα προφητικά λόγια Κ. Αξελού.

Ο Κώστας Τζαβάρας είναι πρώην υπουργος, βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας

*Με αφορμή τη σχεδιαζόμενη κακοποίηση του Λυκαίου Όρους

Το άρθρο Κώστας Τζαβάρας: Είναι ο πολιτισμός, ηλίθιε!* εμφανίστηκε πρώτα στο tomanifesto.gr.