Προκόπης Παυλόπουλος: «Η κοινωνικοοικονομική “ιδεολογία” του Συντάγματος»

13:43 27/4/2021 - Πηγή: tomanifesto

Στην παράδοσή του προς τους φοιτητές της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών –στο πλαίσιο του μαθήματος «Εφαρμογές Δημόσιου Δικαίου»– με τίτλο «Η κοινωνικοοικονομική “ιδεολογία” του Συντάγματος», ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας και Επίτιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Ε.Κ.Π.Α. κ. Προκόπιος Παυλόπουλος επισήμανε, μεταξύ άλλων, και τα εξής:
«Το ισχύον Σύνταγμα του 1975 –όπως έχει αναθεωρηθεί ως

σήμερα– καθιερώνει ως Μορφή του Πολιτεύματος την Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, πάνω στις βάσεις της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας, της οποίας η θεσμική και πολιτική πεμπτουσία έγκειται στην εμπέδωση αποτελεσματικών διαδικασιών εγγύησης της Ελευθερίας, άρα εγγύησης της ακώλυτης άσκησης όλων των συνταγματικώς κατοχυρωμένων Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Την κατοχύρωση δε αυτή ολοκληρώνουν και οι ρυθμίσεις του Διεθνούς και του Ευρωπαϊκού Δικαίου.
Α. Αν θεωρηθεί ότι το Σύνταγμα, μέσω των κανονιστικών του ρυθμίσεων, «αναδίδει» και μια κοινωνικοοικονομική «ιδεολογία», τότε το Σύνταγμα του 1975, μέσω των ως άνω ρυθμίσεων, στηρίζεται, πρωτίστως και κατά κανόνα, στις θεμελιώδεις αντηρίδες του Φιλελευθερισμού και, συνακόλουθα, της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Αυτό σημαίνει, περαιτέρω, ότι το Σύνταγμα οριοθετεί τον ρόλο του Κράτους ως νομικής οντότητας, η οποία οργανώνεται και λειτουργεί κατ΄ εξοχήν για να εγγυάται την κατά τ΄ ανωτέρω ακώλυτη άσκηση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Τούτο συνάγεται, ιδίως:
1. Από τις διατάξεις του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος, οι οποίες καθιερώνουν την γενική ρήτρα του σεβασμού και της προστασίας της αξίας του Ανθρώπου, ως της πρωταρχικής υποχρέωσης της Πολιτείας. Και, με τον τρόπο αυτό, «διακηρύσσουν» τον Ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα του Συντάγματος, ο οποίος «διατρέχει» την ερμηνεία και εφαρμογή όλων των λοιπών διατάξεών του αλλά και των διατάξεων του συνόλου της Έννομης Τάξης.
2. Από τις διατάξεις του άρθρου 5 παρ. 1 του Συντάγματος, οι οποίες καθιερώνουν την γενική ρήτρα της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας, μέσω της ελεύθερης συμμετοχής στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας.
3. Από τις διατάξεις του άρθρου 26 του Συντάγματος, οι οποίες καθιερώνουν την αρχή της Διάκρισης των Εξουσιών και, επέκεινα, του Κράτους Δικαίου και της Νομιμότητας. Δηλαδή, εν τέλει, και την αρχή της απαγόρευσης της αυθαίρετης παρέμβασης των κρατικών οργάνων στο πεδίο άσκησης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Β. Από την άλλη όμως πλευρά, το Σύνταγμα καθιερώνει –ή και επιβάλλει– ως εξαίρεση του προαναφερόμενου κανόνα τον κρατικό παρεμβατισμό, όταν και για όσο χρόνο αυτό είναι απαραίτητο είτε για την διόρθωση των στρεβλώσεων της Οικονομίας της Αγοράς σε περιόδους κρίσης, δοθέντος ότι δεν αποδέχεται ακραίες νεοφιλελεύθερες θέσεις περί «αυτορρύθμισης της Οικονομίας της Αγοράς» σε κάθε περίπτωση. Είτε για τη θωράκιση του Κοινωνικού Κράτους και, για την ακρίβεια, προκειμένου να διασφαλισθεί η ακώλυτη άσκηση των συνταγματικώς κατοχυρωμένων Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Τούτο προκύπτει πρωτίστως:
1. Ως προς την διόρθωση των στρεβλώσεων της Οικονομίας της Αγοράς σε περιόδους κρίσης –όπως π.χ. κατά την βαθειά και μακροχρόνια οικονομική κρίση της «μνημονιακής περιόδου» αλλά και της τρέχουσας περιόδου της πανδημίας του Covid-19– το εύρος και τα όρια του κρατικού παρεμβατισμού προσδιορίζουν κυρίως:
α) Οι διατάξεις του άρθρου 25 παρ. 4, οι οποίες ορίζουν ότι το Κράτος δικαιούται ν΄ αξιώνει από όλους τους πολίτες την εκπλήρωση του χρέους της κοινωνικής και εθνικής αλληλεγγύης.
β) Οι διατάξεις του άρθρου 106 παρ. 1, οι οποίες ορίζουν ότι για την εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης και την προστασία του γενικού συμφέροντος, το Κράτος προγραμματίζει και συντονίζει την οικονομική δραστηριότητα στην Χώρα καθώς επίσης λαμβάνει τα επιβαλλόμενα μέτρα για την αξιοποίηση των πηγών του εθνικού πλούτου. Καθώς και οι διατάξεις του άρθρου 106 παρ. 2, κατά τις οποίες «η ιδιωτική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας».
2. Ως προς την θωράκιση του Κοινωνικού Κράτους και την ακώλυτη άσκηση των Κοινωνικών Δικαιωμάτων, το εύρος και τα όρια του κρατικού παρεμβατισμού προσδιορίζουν κυρίως:
α) Πέραν των προαναφερόμενων διατάξεων του άρθρου 2 παρ. 1 για τον σεβασμό και την προστασία της αξίας του Ανθρώπου, οι διατάξεις του άρθρου 25 παρ. 1, κατά τις οποίες «τα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλος του κοινωνικού συνόλου και η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου τελούν υπό την εγγύηση του κράτους».
β) Οι διατάξεις των άρθρων 21 και 22, οι οποίες εγγυώνται, μεταξύ άλλων, την προστασία της οικογένειας, της μητρότητας, των νέων, της τρίτης ηλικίας, των απόρων, των ατόμων με αναπηρία, της υγείας, της εργασίας και της κοινωνικής ασφάλισης.
Η –εν εξελίξει ακόμη- δεινή κρίση της πανδημίας του Covid-19 επιβεβαιώνει την διαχρονική ορθότητα των επιλογών του ισχύοντος Συντάγματος του 1975, του οποίου η θεσμική και πολιτική «ιδεολογία» έχει ως θεμέλιο τον Φιλελευθερισμό με κοινωνικό προσανατολισμό. Δηλαδή, έναν Φιλελευθερισμό ο οποίος στηρίζεται στον κανόνα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας αλλά καθιερώνει –ή και επιβάλλει– έναν καθ΄ ύλην και κατά χρόνο περιορισμένο παρεμβατισμό, ήτοι όταν και για όσο χρόνο τούτο είναι αναγκαίο για την αποφυγή, σε περιόδους κρίσης, της ρήξης του κοινωνικού ιστού. Η γενική «επικρότηση», ακόμη και από τους οπαδούς του νεοφιλελευθερισμού, της κρατικής παρέμβασης εν μέσω πανδημίας για την στήριξη του Κοινωνικού Κράτους, και ιδίως του Εθνικού Συστήματος Υγείας, βεβαιώνει του λόγου το ασφαλές. Σε τελική ανάλυση, ο «προφητικός» οικονομικός ορθολογισμός του John Maynard Keynes εξακολουθεί να δίνει «αποστομωτικές» απαντήσεις στους εναπομείναντες νοσταλγούς της ακραίως νεοφιλελεύθερης θεωρίας περί «αυτορρύθμισης» της Οικονομίας της Αγοράς και ν΄ αποκαλύπτει τις κυριότερες αρνητικές πτυχές μιας άνευ όρων και ορίων Οικονομικής Παγκοσμιοποίησης.»

Το άρθρο Προκόπης Παυλόπουλος: «Η κοινωνικοοικονομική “ιδεολογία” του Συντάγματος» εμφανίστηκε πρώτα στο tomanifesto.gr.