Amedeo Feniello: συνέντευξη στην Έρικα Αθανασίου

08:18 26/4/2023 - Πηγή: Diastixo

Ο Ιταλός συγγραφέας Αμεντέο Φενιέλο γεννήθηκε το 1962 και διδάσκει Μεσαιωνική Ιστορία στο Τμήμα Ανθρωπιστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της L’Aquila. Η κυκλοφορία του βιβλίου του Δαίμονες, άνεμοι και δράκοι: Πώς ο άνθρωπος έμαθε να υπερνικά καταστροφές και κατακλυσμούς στα ελληνικά από τον εκδοτικό οίκο Historical Quest, σε μετάφραση του Σωτήριου Φ. Δρόκαλου, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.

Τι σας ώθησε να γράψετε το βιβλίο

Δαίμονες, άνεμοι και δράκοι;

Πρόκειται για μια μακρόχρονη έρευνα, την οποία ξεκίνησα στα τέλη του προηγούμενου αιώνα κατά τη διάρκεια του διδακτορικού μου. Τότε άρχισα να ασχολούμαι με την κρίση μιας περιοχής πολύ μικρότερης έκτασης σε σχέση με τον γεωγραφικό προσανατολισμό που υιοθετείται στο βιβλίο μου, δηλαδή με το έδαφος της Νάπολης, πρωτεύουσας του ομώνυμου βασιλείου στη μακρά πορεία του 14ου αιώνα. Ξεκινώντας από εκεί, σε βάθος μεγαλύτερο των είκοσι ετών, μια σειρά από περιστάσεις, συναντήσεις, εμβαθύνσεις και φιλίες με έφεραν μέχρι τη σημερινή έκδοση.

Δεδομένου του πλούτου και της αλληλεπίδρασης μεταξύ της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Κίνας, εκτιμάτε ότι αυτές οι γεωπολιτικές περιοχές και οι μεγάλοι πολιτισμοί θα καταφέρουν να έρθουν σε συνεννόηση στο εγγύς μέλλον; Ή μήπως, αντίθετα, θα συγκρουστούν;

Η σύγκρουση των πολιτισμών είναι μια παλιά επωδός που κάθε τόσο επιστρέφει. Δεν έχω την κρυστάλλινη σφαίρα και δεν ξέρω ποιες θα είναι οι συνέπειες πολλών από τις επιλογές που γίνονται σε αυτή την πρώτη 25ετία του αιώνα. Εκείνο που πιθανότατα θα πρέπει να αναμένουμε είναι μια αναδιάταξη της διεθνούς διάρθρωσης, με τη μετατόπιση του οικονομικού άξονα του κόσμου προς την Κίνα. Όμως δεν θα είναι μια άμεση διαδικασία και θα εξελιχθεί σε μακρούς χρόνους (και οι Κινέζοι ξέρουν να περιμένουν...).

Τελικά, η σημερινή εποχή φαίνεται ότι δεν είναι λιγότερο ταραχώδης από τη μεσαιωνική κι έχει παρόμοια προβλήματα. Πόλεμοι, επιδημίες, οικονομικές κρίσεις, εγκληματικότητα, ημιμάθεια, μισαλλοδοξία. Τι θεωρείτε ότι δεν έχουμε κάνει σωστά από τότε και έχουμε ακόμη και σήμερα τα ίδια προβλήματα;

Οι αναταράξεις, όπως το χάος και η λειτουργική αναπροσαρμογή, συνιστούν το άλας της ιστορίας. Δεν είναι ότι δεν τα κάνουμε καλά ή ότι δεν τα κάναμε καλά, απλώς οι κρίσεις επανέρχονται με νέες φυσιογνωμίες και όχι με το πρόσωπο εκείνων του παρελθόντος: αν ήταν έτσι, θα ξέραμε πώς να συμπεριφερθούμε με τον τέλειο τρόπο και θα εφαρμόζαμε τις ίδιες επιτυχημένες στρατηγικές. Αντίθετα, δυστυχώς, οι σημερινές κρίσεις έχουν πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά – οι παράμετροι, οι γεωγραφικές διαστάσεις, ο αντίκτυπος σε οικονομικούς και κοινωνικούς όρους δεν έχουν καμία σχέση με το παρελθόν. Είναι δική μας υποχρέωση να βρούμε νέες απαντήσεις, αν και δεν εντοπίζεται πάντα εύκολα η ορθή οδός και προχωράμε με δοκιμές. Ωστόσο, μέχρι τώρα η ανθρωπότητα κατάφερε πάντα να βρει τα κατάλληλα κοινωνικά, πολιτισμικά και οικονομικά αντισώματα.

{jb_quote}Όπως οι κρίσεις του παρελθόντος ξεπεράστηκαν, με καλό ή κακό τρόπο, έτσι κι εμείς θα καταφέρουμε να λύσουμε τα μεγάλα προβλήματα της εποχής μας.{/jb_quote}

Θα είχατε την πρόθεση να γράψετε πάνω σε ένα ιδιαιτέρως «ελληνικό» ιστορικό θέμα; Κι αν ναι, θα προτιμούσατε να γράψετε για την αρχαιότητα, τον Μεσαίωνα ή τη σύγχρονη εποχή;

Είμαι ερωτευμένος με τη βυζαντινή ιστορία, που είναι δεμένη με εκείνη του ιταλικού νότου μου, και είμαι πρωτίστως γοητευμένος από το ζήτημα της τελευταίας φάσης της Αυτοκρατορίας, πριν από την πτώση της στα χέρια των Οθωμανών. Είναι μια περίοδος στην οποία έγιναν πολλοί πολιτικοί πειραματισμοί, όπως έχει εξηγήσει λαμπρά η βυζαντινολόγος Ε. Πατλαζάν.

Ποιο ιστορικό γεγονός απ’ αυτά που αναφέρονται στο Δαίμονες, άνεμοι και δράκοι σάς φαίνεται πιο συναρπαστικό και γιατί;

Ο εξισλαμισμός της Άπω Ανατολής σε μια τεράστια έκταση που συμπεριλαμβάνει όχι μόνο την τωρινή Ινδονησία, ο οποίος συντελέστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του 14ου αιώνα χωρίς να ασκηθεί καταναγκασμός ή βία, αλλά με τη χρήση των όπλων της πειθούς και του εμπορίου, με μια διαδικασία μεταστροφής των τοπικών πληθυσμών σχετικά γρήγορη, μαζική και συνειδητή.

Ποιες όψεις της ύστερης μεσαιωνικής ιστορίας (14ος – 15ος αι.) θεωρείτε πιο σημαντικές και διδακτικές για τον σημερινό άνθρωπο;

Τη διδακτική ικανότητα προσαρμογής και την εξεύρεση καινοτόμων λύσεων για να ξεπεραστεί, σε διάφορα επίπεδα, η οπισθοδρόμηση που είχε προκληθεί από την κλιματική και επιδημική κρίση. Βεβαίως, για να επαναλάβουμε την περίφημη έκφραση του Σουμπέτερ, επρόκειτο περισσότερο για δημιουργικές καταστροφές παρά για απλές καινοτομίες, οι οποίες συχνά εξάλειψαν δομές και θεσμούς παγιωμένους από αιώνες, αφήνοντας να αναδυθεί ένας κόσμος νεωτερισμών.

Πώς καλλιεργείτε την επαφή με το αναγνωστικό κοινό σας; Τι σας φέρνει κοντά με τους αναγνώστες σας;

Πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση. Σήμερα θα περίμενε κανείς ότι χάρη στα social media έχει βελτιωθεί η δυνατότητα διαλόγου μεταξύ συγγραφέα και αναγνώστη. Δυστυχώς, δεν είναι έτσι. Ο διάλογος συρρικνώθηκε, κατέληξε να αποτελείται από λίγα tweet και είναι πολλές φορές σκληρός και χυδαίος, χωρίς να έχει ποτέ ιδιαίτερο βάθος. Αρκεί να διαβάσετε τα σχόλια που αναρτώνται στις μεγάλες πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου κάτω από τα βιβλία που πωλούνται: ένα σύμφυρμα όπου αναμειγνύονται επιφανειακότητα, αλαζονεία, έπαρση, άγνοια, και συχνά κρίνονται με δυο-τρεις λέξεις σοβαρές εργασίες που χρειάστηκαν χρόνια επί χρόνων και αποτελούν καρπούς αναλύσεων και προβληματισμών μεγάλης χρονικής διάρκειας. Μια μέρα, είδα ένα τέτοιο σχόλιο στο Έγκλημα και τιμωρία του Ντοστογέφσκι, στο Amazon. Η κρίση ήταν: «Απλοϊκό βιβλίο». Μα αστειευόμαστε;

Το Δαίμονες, άνεμοι και δράκοι είναι το πρώτο βιβλίο σας που εκδίδεται στην Ελλάδα. Θα θέλατε να στείλετε κάποιο μήνυμα στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό;

Είμαι πραγματικά κολακευμένος και με τιμά το ότι ένας ελληνικός εκδοτικός οίκος έδειξε ενδιαφέρον για τη δουλειά μου, δημοσιεύοντάς τη. Ελπίζω πραγματικά ότι το βιβλίο μπορεί να αρέσει (χάρη και στις σελίδες που είναι αφιερωμένες στην Ελλάδα και κυρίως στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία) και πως αυτό το ανάγνωσμα θα βοηθήσει να γίνει κατανοητό το ότι όπως οι κρίσεις του παρελθόντος ξεπεράστηκαν, με καλό ή κακό τρόπο, έτσι κι εμείς θα καταφέρουμε να λύσουμε τα μεγάλα προβλήματα της εποχής μας.

Δαίμονες, άνεμοι και δράκοι
Πώς ο άνθρωπος έμαθε να υπερνικά καταστροφές και κατακλυσμούς
Amedeo Feniello
μετάφραση: Σωτήριος Φ. Δρόκαλος
Historical Quest
568 σελ.
ISBN 978-618-5088-79-8
Τιμή €22,00