Edward James: «Οι βάρβαροι της Ευρώπης»

08:19 1/3/2023 - Πηγή: Diastixo

Η περίοδος της Ύστερης Αρχαιότητας και του Πρώιμου Μεσαίωνα είναι για την Ευρώπη περίοδος μεγάλων αναταραχών. Η άλλοτε πανίσχυρη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έπνεε τα λοίσθια, ο χριστιανισμός κέρδιζε σταδιακά έδαφος εναντίον του παγανισμού και ένα πλήθος γερμανικών λαών –οι αποκαλούμενοι «βάρβαροι»– κατέκλυζε τα σύνορα της Αυτοκρατορίας. Η εποχή αυτή, η χρονική περίοδος δηλαδή από τον 3ο ως τον 7ο μεταχριστιανικό αιώνα, είναι γνωστή ως η εποχή της μεγάλης μετανάστευσης των λαών, αφού οδήγησε στην εγκατάσταση αλλοεθνών και ξένων προς τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία πληθυσμών σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Για

αυτούς τους αλλοεθνείς λαούς, οι οποίοι αποτυπώθηκαν στη συλλογική μνήμη μας με το όνομα «βάρβαροι», γράφει στο βιβλίο του με τίτλο Οι βάρβαροι της Ευρώπης, 200-600 μ.Χ., ο επίτιμος καθηγητής Μεσαιωνικής Ιστορίας στο University College του Δουβλίνου, Έντουαρντ Τζέιμς. Πρόκειται για μια ενδελεχή μελέτη, ίσως η καλύτερη που έχει μεταφραστεί ποτέ στη γλώσσα μας –από την Ειρήνη Μητούση–, που έχει σκοπό να μας διαφωτίσει σχετικά με την τόσο παραμελημένη αυτή περίοδο της ευρωπαϊκής ιστορίας, αλλά και να καταρρίψει πολλούς μύθους που συνδέονται με το εν λόγω θέμα και τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

Ο Έντουαρντ Τζέιμς χρησιμοποιεί τον όρο «βάρβαροι» στον τίτλο του βιβλίου του όχι για να υποτιμήσει τους λαούς αυτούς, αλλά αντίθετα, για να τον αποκαθάρει από τις όποιες υποτιμητικές συνδηλώσεις του. Γνωρίζει πολύ καλά ότι οι λαοί αυτοί με το συγκεκριμένο όνομα έχουν ταυτιστεί στη συλλογική μας μνήμη, οπότε κρίνει πως κανένας άλλος όρος που να περιλαμβάνει ολόκληρη αυτή την πανσπερμία των λαών που εισέβαλαν στα ευρωπαϊκά εδάφη δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια. Πολλούς από αυτούς τους λαούς, όπως τους Γότθους, τους Αλαμανούς, τους Βησιγότθους, τους Ούννους, θα τους έχουμε ξανακούσει πολλές φορές. Άλλους, όπως είναι οι Χαττουάριοι, οι Βένεδοι και οι Αρμελαύσιοι, μάλλον θα είναι η πρώτη φορά που οι περισσότεροι από εμάς θα τους έχουν ακούσει.

{jb_quote}Πρόκειται για μια ενδελεχή μελέτη, ίσως η καλύτερη που έχει μεταφραστεί ποτέ στη γλώσσα μας.{/jb_quote}

Ο συγγραφέας δεν αρκείται στην εξιστόρηση της παρουσίας των λαών αυτών στην Ευρώπη σε ό,τι αφορά τις χρονολογίες της άφιξής τους, τους τόπους εγκατάστασής τους και την πολιτική τους οργάνωση, αλλά επεκτείνει τη θεματική του βιβλίου και σε ένα σωρό άλλα θέματα: στην κοινωνική τους οργάνωση, στις μάχες που έδωσαν με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και στη σχέση τους με αυτήν, στα ταφικά τους έθιμα, στους νόμους τους, στα συστήματα γραφής τους και στον εκχριστιανισμό τους. Λίγες, αλλά κατατοπιστικές φωτογραφίες συνοδεύουν το κείμενο, όπως και χάρτες που απεικονίζουν τις μετακινήσεις των λαών αυτών. Ο Έντουαρντ Τζέιμς παραθέτει επίσης μαρτυρίες λογίων της εποχής, οι οποίες μας επιτρέπουν να γνωρίσουμε ακόμα καλύτερα τους εν λόγω λαούς και τα τόσο διαφορετικά έθιμά τους.

Το θέμα του βιβλίου, εκτός από εξαιρετικά ενδιαφέρον, είναι συγχρόνως και αρκετά επίκαιρο, αν σκεφτεί κανείς την άνοδο που γνωρίζει ο εθνικισμός στην Ευρώπη στις μέρες μας και τον τρόπο με τον οποίο η ιστορία των βαρβάρων παρερμηνεύτηκε, προκειμένου να εξυπηρετήσει τους στόχους του σύγχρονου εθνικισμού. Ο Έντουαρντ Τζέιμς, επομένως, καλείται εδώ να θέσει τα δικά του όρια ανάμεσα στον «πολιτισμό» και τη «βαρβαρότητα», να καταρρίψει τους μύθους που συνδέονται με τις δύο αυτές έννοιες, αλλά και να προσδώσει νέο περιεχόμενο σε αυτές.

Οι βάρβαροι της Ευρώπης
200-600 μ.Χ.
Edward James
μετάφραση: Ειρήνη Μητούση
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
592 σελ.
ISBN 978-960-524-882-6
Τιμή €25,00