Χριστόφορος Ευθυμίου

01:06 26/4/2024 - Πηγή: Diastixo

Το Όσα δεν έγιναν το έγραψα με μια διάθεση να μιλήσω γι’ αυτά, ευοίωνα ή δυσοίωνα, που συνήθως μένουν απλές επιθυμίες, απειλές, φόβοι, παρηγορητικές φαντασιώσεις ή δυνατότητες. Στο βάθος της αφήγησης μπορεί να εντοπίσει κανείς το άπλωμα ομόκεντρων κύκλων. Η προσωπική-ερωτική διάσταση γίνεται η αφορμή, αλλά και το κίνητρο για να αναπτυχθεί το πολιτικό και το μεταπολιτικό στοιχείο, το υπαρξιακό θρίλερ, το κινηματογραφικό νουάρ, το αίσθημα του επαγγελματικού αποκλεισμού, της μοναξιάς. Η νουβέλα μιλά για το πώς είναι να ζεις σε μια εποχή όπου όλα έχουν χάσει το νοηματικό βάθος τους, τον εσωτερικό

όγκο τους, μια εποχή απομάγευσης. Ο Νίκος δεν περιμένει τίποτα καλό να συμβεί πλέον ούτε σε προσωπικό και επαγγελματικό ούτε σε συλλογικό/πολιτικό επίπεδο. Ο γάμος του έχει αρρωστήσει, οι φιλίες έχουν χαθεί, η παλιά φοιτητική ζωή είχε κι αυτή τις ματαιώσεις της. Η σχέση του με τη Βιβή μοιάζει να τα ξεπερνά όλα αυτά, αλλά στην πραγματικότητα δεν μπορεί να μείνει αλώβητη από το πλέγμα των κοινωνικών, επαγγελματικών, οικογενειακών αδιεξόδων.

Η κύρια αφήγηση γίνεται σε τρίτο πρόσωπο. Ο ίδιος ο πρωταγωνιστής μιλά πλαγίως, μας εξιστορεί τα γεγονότα σα να τα έζησε κάποιος άλλος, ένας απόμακρος εαυτός ή πολλοί εαυτοί. Έπειτα, υπάρχει και η φωνή της γιαγιάς. Το οικογενειακό και ιστορικό παρελθόν, ο μύθος, αυτό που δεν γνώρισε ο ίδιος ο ήρωας, αυτό που προσέγγισε αποκλειστικά μέσα από την προγονική αφήγηση ιστοριών, το μυθικό στοιχείο.

Το κείμενο δομείται πάνω στη διαδρομή μιας παλινδρομικής κίνησης από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 και τις αρχές του ’90 έως τη δεκαετία 2010-20, δηλαδή από την εποχή του γκρεμίσματος του Τείχους του Βερολίνου, όταν ο κεντρικός ήρωας σπουδάζει στη Θεσσαλονίκη, μπλεγμένος με τους αριστερούς φοιτητικούς συλλόγους, έως την περίοδο της πρόσφατης οικονομικής κρίσης, όπου ο πρωταγωνιστής κάνει μια άχαρη και πολλές φορές ταπεινωτική δουλειά βοηθητικού υπαλλήλου μακριά από κάθε πολιτική στράτευση. Ο Νίκος ξεκινά ουσιαστικά την ενήλικη ζωή του στη σκιά της κατάρρευσης του τελευταίου (τουλάχιστον μέχρι και σήμερα) συλλογικού οράματος. Βιώνει τη διάψευση και ταυτόχρονα δυσκολεύεται να προσαρμοστεί ή, με άλλα λόγια, να πειθαρχήσει στις απαιτήσεις της κοινωνικής/επαγγελματικής ένταξης και στις σχέσεις εξουσίας από τις οποίες αυτές απορρέουν. Ενσωματώνεται σταδιακά, αλλά με τρόπο αδέξιο και τραυματικό. Κάθε κεφάλαιο του βιβλίου συντονίζεται με το παραπάνω χρονικό εκκρεμές, διατρέχοντας τα πιο καίρια συμβάντα. Η εναλλαγή των τόπων, των πόλεων, των σπιτιών, η αμηχανία που βιώνει ο Νίκος μέσα σε κάθε χώρο και η περιδίνηση της μνήμης από εποχή σε εποχή φέρνουν στο φως μια συνθήκη ανεστιότητας. Ο πρωταγωνιστής κατοικεί παντού και πουθενά. Ακόμα και ο θάνατος του ήρωα δεν είναι επιδεκτικός οριοθέτησης.

{jb_quote} Η νουβέλα μιλά για το πώς είναι να ζεις σε μια εποχή όπου όλα έχουν χάσει το νοηματικό βάθος τους, τον εσωτερικό όγκο τους, μια εποχή απομάγευσης. {/jb_quote}

Η θερμοκρασία του κειμένου παρουσιάζει επίσης αυξομειώσεις. Σε σημεία ο λόγος είναι πιο ψυχρός, αλλού γίνεται πιο λυρικός, σε μερικές περιπτώσεις η εξιστόρηση ασθμαίνει, σε άλλα σημεία αναμειγνύεται με την ειρωνεία και τον υπόγειο αυτοσαρκασμό του αφηγητή.

Θα ήθελα, τέλος, να επισημάνω ότι κεντρικό στοιχείο του κειμένου είναι η άλλοτε αθέατη, ανεπαίσθητη και άλλοτε έκδηλη βία είτε αυτή κινείται σε φαντασιακό, ψυχολογικό, εσωστραμμένο επίπεδο είτε είναι εξωστρεφής, πολιτική/συλλογική, οικονομική, πατριαρχική, βία στις επαγγελματικές ή στις ερωτικές σχέσεις.

Ο Νίκος επιπλέει τώρα ένα μέτρο έξω από το παράθυρο του μικρού λουτρού. Δεν πετά και δεν μπορεί να ελέγξει την αιώρηση. Περισσότερο θα λέγαμε ότι κολυμπά αλλά αυτό το κολύμπι είναι άνευρο, με μια ελάχιστη υποψία άνωσης. Ο Νίκος έξω από την τόσο ζωτική συνθήκη του στέρεου εδάφους ασφυκτιά σαν ψάρι. Ο τρόμος του κορμιού του λίγο λίγο καταλαγιάζει. Το σώμα του φαίνεται πλέον να συναινεί στην απουσία του βάρους. Το βάρος είναι σαν το οξυγόνο. Όταν σου λείπει, πνίγεσαι μέσα σε μια άγνωστη ελευθερία. Προσπαθεί να κολυμπήσει. Ο αέρας όμως δεν είναι σαν το νερό. Δε σου δίνει κανενός είδους στήριξη. Δεν έχεις πλέον από πού να πιαστείς, από πού να ξεκινήσεις τη νέα παράδοξη ζωή σου. Προπαντός όχι πανικός. Το έχεις μάθει καλά αυτό. Άφησε τον χρόνο να κυλήσει. Θα συνηθίσεις. Αυτό είναι. Τώρα νιώσε το απαλό στρώμα αέρα που αναδεύεται κάτω από την κοιλιά σου και σε κρατά σε στάση οριζόντια. Θυμήσου τα πρώτα παιδικά σου μπάνια. Τα μαθήματα κολύμβησης του πατέρα. Αγνόησε την νευρωτική νοσταλγία της βάδισης. Τα πράγματα έχουν αλλάξει. Το φωτεινό παράθυρο του λουτρού μέσα στο σκοτάδι. Αυτό μπορεί να γίνει ένας στόχος για να παλέψεις. Ένας στόχος ζωής. Δεν έχεις τίποτα να φοβηθείς από την ελευθερία. Κάνε μικρές κινήσεις με τα χέρια και τα πόδια. Πολύ μικρές. Πιο απαλές κι από της αράχνης. Δεν θα μπορούσες ποτέ να φανταστείς ότι υπάρχει κάτι τόσο ελάχιστο. Θα μάθεις. Θέλεις πολύ να επιστρέψεις στο μικρό μπάνιο; Αν το θέλεις, πρέπει να προσπαθήσεις. Ίσως, όμως, στο τέλος και να πέσεις. Η ελευθερία θέλει θυσίες. Δεν είναι εύκολη. Είναι κάτι σαν σπρώξιμο. Αν δεν το κάνεις μόνος σου, κάτι άλλο θα σε σπρώξει. Να, λίγα εκατοστά ακόμα και επέστρεψες. Έφτασες σχεδόν. Όμως να το ξέρεις, δε θα ξαναβρείς την ευκαιρία να πετάξεις. Ποτέ. Να, αγγίζεις ξανά με τις άκρες των δαχτύλων σου το περβάζι. Κάτω απλώνεται ένας παράξενος βυθός γεμάτος χλόη, φώτα και αυτοκίνητα παρκαρισμένα. Είσαι στον τρίτο όροφο κι όμως τα καταφέρνεις. Αλλά σκέψου το, δε θα ξαναβρείς την ευκαιρία να κολυμπήσεις σε έναν τέτοιο ωκεανό. Τώρα πλέον είναι αργά. Πατάς και πάλι στο δάπεδο του μπάνιου. Τώρα έχεις ήδη ξεχάσει πώς είναι να αιωρείσαι. Αυτό το μίζερο κατόρθωμα σου είναι αρκετό.

Όσα δεν έγιναν
Χριστόφορος Ευθυμίου
Εκδόσεις Βακχικόν
120 σελ.
ISBN 978-618-231-012-0
Τιμή €12,72