Δήμητρα Παυλάκου: συνέντευξη στη Χαριτίνη Μαλισσόβα

10:19 5/7/2021 - Πηγή: Diastixo

Η Δήμητρα Παυλάκου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1955. Είναι πτυχιούχος Πολιτικών Επιστημών (Πάντειο Πανεπιστήμιο) και Παιδαγωγικών της ΠΑΤΕΣ (ΣΕΛΕΤΕ). Συνέχισε τις σπουδές της στο Στρασβούργο. Είναι κάτοχος DEA Ψυχολογίας και Παιδαγωγικών του Πανεπιστημίου Louis-Pasteur και Doctorat d’Université του Πανεπιστημίου Ανθρωπιστικών Σπουδών. Στο Στρασβούργο κατά τη διάρκεια των σπουδών της εργάστηκε ως τυπογράφος στο τυπογραφείο του Συμβουλίου της Ευρώπης και ως animatrice σε κέντρο νεότητος και αθλητισμού.

Επίσης ως σύμβουλος σε ψυχοκοινωνικές δομές και ψυχαναλύτρια. Δημοσιογράφησε ως συντάκτρια και κριτικογράφος σε εφημερίδες και περιοδικά (Πρωινή, Ελευθεροτυπία, Πρώτη, Έθνος, Επίκαιρα, Αυγή κ.ά.). Δίδαξε στα Παιδαγωγικά Τμήματα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου (Φλώρινα) και του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου (Αλεξανδρούπολη) «Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης» και «Ψυχανάλυση και Εκπαίδευση». Συνεργάστηκε στην παραγωγή ντοκιμαντέρ για τη φύση και τα δικαιώματα των ζώων. Είναι μέλος φιλοζωικών σωματείων και οργανώσεων για την προστασία της φύσης και ακτιβίστρια. Εργάζεται στη Μέση Εκπαίδευση και διευθύνει το 2ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής. Έχει εκδώσει 19 βιβλία ποίησης και έξι μελέτες. Οι τελευταίες ποιητικές της συλλογές, Ενάτη ώρα και Panzerlied, που κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Αρμός, μας έδωσαν την αφορμή για την ακόλουθη συζήτηση.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Ενάτη ώρα και Panzerlied είναι οι τίτλοι των τελευταίων σας ποιητικών συλλογών, που κυκλοφόρησαν το 2020 και το 2019 αντίστοιχα. Πείτε μας δυο λόγια γι’ αυτές.

Στη συλλογή Panzerlied (2019) μιλά ο εξαπατημένος πολίτης της εποχής των μνημονίων. Αναφέρεται στη ζωή του, στη σχέση του με τον χρόνο, τον θάνατο, την πίστη του στην Ανάσταση. Στην Ενάτη ώρα (2020) ο ίδιος πολίτης, στην εποχή της πανδημίας, αναζητά την κοινωνική δικαιοσύνη, ανατέμνει τους κοινωνικούς αγώνες, την ασυδοσία και την ασυνέπεια της εξουσίας, την προσποίησή της και υμνεί τον προπτωτικό άδολο άνθρωπο.

Έχετε εκδώσει 19 ποιητικά βιβλία. Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με την ποίηση και να την υπηρετείτε πιστά τόσα χρόνια;

Με την ποίηση δεν ασχολούμαι. Ζω με την ποίηση. Στην Τρίτη Δημοτικού η δασκάλα μάς ζήτησε να περιγράψουμε κάτι σε ένα ελεύθερο θέμα και θυμήθηκα έναν καστανά που είχε την καρέκλα του στη γωνία Ιπποκράτους και Ακαδημίας, κι έγραψα: «Ένας καστανάς στη γωνιά του δρόμου». Η περιγραφή είναι σαν ποίημα, είπε η δασκάλα, και διάβασε την εργασία στην τάξη. Αυτό το πρώτο χειροκρότημα των συμμαθητών μου ήταν ο βατήρας των λέξεων. Η ποίηση είναι ανάγκη. Ακυρώνει την αδικία, την αήθεια, τη σκληρότητα της πολιτικής εξουσίας, των σφετεριστών της αθωότητας, στην αλυσίδα των ειδών. Η ποίηση δεν είναι μόνο λέξεις, είναι η ψυχή μας. Δεν την υπηρετώ, την ακολουθώ. Μου παραχώρησε το Αρχονταρίκι της και κάνω υπακοή στη σοφή Γερόντισσα, αυτό είναι το διακόνημά μου. Μου είπε: «Τον νου σου στα ζώα και στα φυτά, δεν έχουν φωνή» κι έγινα η φωνητική χορδή τους. Μου έδειξε τον πάσχοντα άνθρωπο και το ζώο. Έπρεπε κάτι να κάνω.

Χωρίς να ακούγεται κομματικοποιημένη, η ποιητική φωνή σας έχει ξεκάθαρα πολιτική χροιά. Θέλετε να σχολιάσετε;

Δεν ήμουν και δεν είμαι κομματικά ενταγμένη, αλλά υπερασπίζομαι τις οικολογικές μου θέσεις στα κείμενα, στα συνέδρια κτλ. Ξέρετε, όταν αγωνίζεται κανείς με όλη του την ψυχή και δεν είναι διαπλεκόμενος, ούτε γνωρίζει τους νόμους της αγοράς, μπορεί ο αγώνας να φανεί άσκοπος και μάταιος. Αλλά και οι σπουδές στην πολιτική επιστήμη, στην κοινωνιολογία, στην ψυχολογία, οι φοιτητικοί αγώνες, οι συνδικαλιστικοί αγώνες στην ΕΛΜΕ σε κάνουν μέρος της αλήθειας του λαού και του δίκιου.

{jb_quote} Χρειάζονται κι άλλες λέξεις κοφτές, επίμονες, για να γυρίσει ο τροχός. Η ποίηση μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. {/jb_quote}

Αφιερώνετε το βιβλίο στον Μανώλη Γλέζο. Θέλετε να μας πείτε γιατί;

Ο Μανώλης Γλέζος και ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν πάντα τα πρότυπά μου και λειτούργησαν με τους αγώνες και το έργο τους ως μέντορές μου. Τον αείμνηστο ήρωα Μανώλη Γλέζο τον γνώρισα όταν έγραφα στην Αυγή, συντάχθηκα στο κάλεσμα του αγώνα για τις γερμανικές αποζημιώσεις και, όταν ήρθε στο σχολείο, του θύμισα την πρώτη μου συνέντευξη μαζί του. Ήρθε στο 2ο Γυμνάσιο Αγίας Παρασκευής που διευθύνω και τα παιδιά απόλαυσαν τον γλαφυρό του λόγο και την αδιάψευστη βιωματική ιστορική αλήθεια του Ήρωα. Δυστυχώς δεν πρόλαβα, όπως του είχα υποσχεθεί, να τον καλέσω σε μια ποιητική βραδιά στο αμφιθέατρο του σχολείου μας να διαβάσει τα ποιήματα του αγώνα μέσα από τα κρατητήρια και τις εξορίες.

Είναι χρέος της ποίησης να αφυπνίζει συνειδήσεις; Σε ποιο βαθμό;

Η ποίηση είναι όπως το οξυγόνο. Χωρίς αυτό, ανάσα δεν υπάρχει. Ο καπιταλισμός έχει ακυρώσει την ανθρωπιά, την αθωότητα, το φιλότιμο, την άδολη αγάπη χωρίς ανταπόδοση. Χρειάζονται κι άλλες λέξεις κοφτές, επίμονες, για να γυρίσει ο τροχός. Η ποίηση μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Το πίστευα και το πιστεύω.

Γιατί η ποίηση δεν έχει μεγάλο αναγνωστικό κοινό;

Ίσως είναι που τα μυθιστορήματα παρουσιάζονται πιο αναλυτικά στη γραφή και στην εξιστόρηση, με λίγο σασπένς, προσωπικές ιστορίες κι αισθηματικά ενσταντανέ να διαβάζονται εύκολα. Η ποίηση είναι αινιγματική. Πρέπει κανείς να μπει στο συναίσθημα του ποιητή, να προσεγγίσει το ποίημα κατά λέξη και στην ολότητά του. Ίσως να είναι θέμα εξοικείωσης. Αλλά είναι δυνατόν αυτό στη χώρα που γεννήθηκε η Ποίηση;

Πιστεύετε ότι η λάθος επαφή με το λογοτεχνικό είδος της ποίησης ξεκινά από το σχολείο; Πώς θα μπορούσαν οι μαθητές να αγαπήσουν τον ποιητικό λόγο;

Οι φιλόλογοι στο σχολείο δίνουν τον εαυτό τους για την ποίηση. Τις έχω δει δακρυσμένες μετά τη διδασκαλία του Σολωμού. Σε συνδιδασκαλία με φιλόλογους για την ποίηση της Κικής Δημουλά μού ζητούσαν τους τίτλους των συλλογών της. Μετά την απαγγελία ποιημάτων του Αναγνωστάκη, του Ρίτσου, του Λειβαδίτη, άναβε στα μάτια των μαθητών η φλόγα της αντίστασης ενάντια στο άδικο. Όταν πλαισιώσεις το μάθημα με τον ποιητή να διαβάζει ή μελοποιημένο το ποίημα από τον Θεοδωράκη, τον Μικρούτσικο, τον Ξαρχάκο, τον Λεοντή κτλ. το ποίημα τρυπώνει στην ψυχή και μένει. Αλλά τα αποστεωμένα σχόλια και οι υποδείξεις των λογής λογής συμβούλων για το αν και το πώς πρέπει να διδάσκεται η ποίηση υπνωτούν μακρόθεν.

Τι θεωρείτε εξέλιξη σε έναν λογοτέχνη;

Εξέλιξη; Να διαβάζει ο αναγνώστης τα ποιήματα και να αισθάνεται ότι τα ’γραψε αυτός. Τότε είσαι σε καλό δρόμο. Είσαι άνθρωπος της ποίησης, όπως λέμε «άνθρωπος του Θεού».

Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας άφησε θετική εντύπωση;

Ξαναδιαβάζω το βιβλίο της Ναόμι Κλάιν Αυτό αλλάζει τα πάντα. Καπιταλισμός εναντίον κλίματος από τις Εκδόσεις Λιβάνη κι επιβεβαιώνω με τα χρόνια δικές μου παρατηρήσεις και συμπεράσματα από έρευνες στο πεδίο. Από το ’90 βλέπαμε τη σχέση καπιταλισμού και κλιματικής αλλαγής (μονοκαλλιέργεια, εκπομπή καυσαερίων, εντατικοποίηση χρήσης γης, πυρκαγιές, εξαφάνιση ειδών χλωρίδας και πανίδας). Από τότε βλέπαμε ότι αφού δεν παράγουμε, θα εισάγουμε ανεμογεννήτριες και ηλιακά πάνελ. Τώρα γίνεται ό,τι θέλει να ξεφορτωθεί η Γερμανία ως παλιά τεχνολογία. Γεμίζει τα νησιά και τα δάση με ανεμογεννήτριες. Δυστυχώς χωρίς τον λιγνίτη θα πάψουμε να είμαστε ανεξάρτητοι και ενεργειακά.

Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;

Τον σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον. Όταν σέβεσαι κάθε μορφή ζωής, θα σεβαστείς και τον άνθρωπο.

Ετοιμάζετε το 20ό σας βιβλίο ;

Πρέπει να καταστραφούν πολλά χειρόγραφα ακόμα ως το 20ό βιβλίο και να επιβιώσουμε στον καιρό του λοιμού, λιμού, καταποντισμού. Ελπίζω ο άγγελος του καθένα άγρυπνος να μένει στο σκοτάδι του βιολογικού πολέμου και να μην αφήσει τον ενάντιο δρόμο να θριαμβεύει πάνω στης γης τη στάχτη. Σας ευχαριστώ που με τις ερωτήσεις σας είπαμε πράγματα που έπρεπε να ειπωθούν.

Ενάτη ώρα
Δήμητρα Παυλάκου
Αρμός
σ. 48
ISBN: 978-960-615-318-1
Τιμή: 7,50€

Panzerlied
Δήμητρα Παυλάκου
Αρμός
σ. 64
ISBN: 978-960-615-230-6
Τιμή: 7,00€