Δημήτρης Παπαδημητρίου

10:17 19/4/2021 - Πηγή: Diastixo

Τα σημεία καμπής είναι ορόσημα. Διαιρούν τον χρόνο, τον χώρο ενίοτε, σε διακριτές υποστάσεις. Πολλαπλασιάζουν τα σημεία αναφοράς και οδηγούν σε αποχωρισμούς, που δίνουν τόπο σε νέα συναπαντήματα. Το βέβαιο είναι ότι αφήνουν αποτύπωμα, όμοιο με γραφίδας σε κέρινη πλάκα. Τέτοιο συναπάντημα υπήρξε κι ο Ρομπέρτο Βεκιόνι. Της τυχαιότητας γέννημα, από σπόρο καταλυτικό. Οι πρώτες μας συστάσεις υπήρξαν «ευγενική» πρόταση ενός αλγορίθμου. Του αλγορίθμου που προτείνει σε έναν ιταλομαθή βιβλιοφάγο τα δυνητικά προσεχή του αναγνώσματα.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Ο βιβλιοπώλης του Σελινούντα αποτέλεσε και το πρώτο μου μεταφραστικό πόνημα. Χωρίς συντεταγμένες, χωρίς όρους, μα με ορμή που ταίριαζε σε «τρυφερό πόδι». Αφέθηκα να παρασυρθώ και πήγαινα. Στο άκουσμα της λέξης «μεταφραστής» ένιωθα συστολή, σχεδόν ντροπή, συνθήκη όμως που δεν φαινόταν ικανή να ακυρώσει το εγχείρημα. Ο Βεκιόνι θα συστηνόταν στην Ελλάδα, κι αυτό ήταν πλέον τελεσίδικο.

{jb_quote} Οι λέξεις μάς συστήνονται, έχουν υπόσταση, βάθος και νοήματα. Είναι η μεγαλύτερή μας κατάκτηση. {/jb_quote}

Ο Ρομπέρτο Βεκιόνι μετέχει της ελληνικής παιδείας και είναι εμβριθής γνώστης του συνόλου της αρχαιοελληνικής γραμματείας, γεγονός που τον κάνει Έλληνα. Αυτός ο επίκτητος τρόπος κτήσης της ελληνικότητας γίνεται το κεντρικό θέμα στα δύο έργα του, που κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Κριτική στην Ελλάδα. Ο βιβλιοπώλης του Σελινούντα είναι ένα παραμύθι (ή μήπως διδακτικός μύθος;) με φόντο τα απομεινάρια της δωρικής αποικιακής παρουσίας στη Σικελία. Η παρουσία ενός νεήλυδος βιβλιοπώλη στη σικελική πόλη δημιουργεί αναστάτωση. Το βιβλιοπωλείο προσφέρει μόνο τη δυνατότητα ακρόασης λογοτεχνικών αποσπασμάτων από βιβλία, που δεν διατίθενται προς πώληση. Ο Νικολίνο, ένας καθ’ όλα φυσιολογικός έφηβος, μαγεύεται από τα ακούσματα και κρυφά παρακολουθεί τις διαλέξεις ανελλιπώς. Η έλξη από τούτη τη γνωριμία είναι ακατανίκητη. Η αποδοχή της ετερότητας, όμως, είναι αγκάθι στη σύγχρονη σάρκα. Μέσα σε μια καθολική συνωμοτική σιωπή, που παραπέμπει στα lettres de cachet της παλαιοκαθεστωτικής γαλλικής μοναρχίας, ο βιβλιοπώλης, ο χώρος και τα βιβλία του αφανίζονται εν μια νυκτί. Αντιδιαστολή κραυγαλέα. Ο στοιχειώδης βραχώδης λιμένας της πόλης υπήρξε, πριν από δυόμιση χιλιετίες, εύξεινος στους επίδοξους οικιστές της. Οι σύγχρονες καλλωπισμένες πλατείες είναι συχνά, όπως εδώ, άξενες. Η ύβρη αυτή επιφέρει απώλεια της μνήμης των λέξεων και των νοηματοδοτήσεών τους. Ιδού η ποινή μιας μικρής κοινωνίας που περιχαρακώθηκε πίσω από την άγνοια. Ο Νικολίνο μένει ανεπηρέαστος από τη μαγική αυτή κατάρα. Ο Νικολίνο γνωρίζει. Έχει ακούσματα που μεταφέρει, με τη βοήθεια μιας ειδητικής μνήμης, στο χαρτί. Οι λέξεις δεν πρέπει να χαθούν. Η σιωπή δεν θα κερδίσει. Σ’ ένα τέτοιο ιδιότυπο καθεστώς θα ερωτευτεί, θα απαγγείλει, θα πάρει την πόλη του απ’ το χέρι και θα εξαλείψει κάθε πληγή. Είναι ο Αμνός, είναι ο εκλεκτός, είναι αυτός που έτεινε ώτα και καθάρισε τον νου για να δεχτεί τα ακούσματα. Οι λέξεις μάς συστήνονται, έχουν υπόσταση, βάθος και νοήματα. Είναι η μεγαλύτερή μας κατάκτηση.

Με τον Έμπορο του φωτός, ο Βιβλιοπώλης τελεί σε σχέση διαλογική. Στο δεύτερο αυτό μυθιστόρημα, το υπόβαθρο είναι μια σχέση πατέρα-γιου. Με δεδομένη την επικείμενη απώλεια του Μάρκο από μια σπάνιας μορφής προγηρία, ο πατέρας του, πανεπιστημιακός καθηγητής αρχαίων ελληνικών, επιδίδεται σε έναν αγώνα δρόμου, προκειμένου να απελευθερώσει τον Μάρκο από τη διαρκή επιθανάτια αγωνία. Στον αγώνα αυτόν επιστρατεύει αποσπάσματα και εικόνες από την ελληνική γραμματεία, όχι με στόχο να γλυκάνει την τρυφερή εφηβική ψυχή, αλλά για να την κάνει να πατήσει σε ώμους γιγάντων, που έζησαν και μεγαλούργησαν σε καιρούς παλιούς. Η γνώση, αυτή θα είναι το τρόπαιο που θα ανατρέψει την αλυσιτελή προσέγγιση του θανάτου, αυτή και ο καταλύτης του μέλλοντος πόνου. Απέναντι στη λεξιπενία του Βιβλιοπώλη, ο Βεκιόνι στον Έμπορο αντιπαρατάσσει τα περίσσια σε νοήματα λόγια. Αντιπαραβάλλει τον αρχέγονο σε αξίες άνθρωπο, την άκαμπτη εκείνη φιγούρα παλαιάς κοπής, με τον ευέλικτο νεόκοπο καταφερτζή, τον σε κάθε συνθήκη ωφελημένο. Ανασκαλεύει τα ερωτικά μηνύματα στη Σαπφώ και καταλήγει να κρατά στα χέρια πυρωμένες ψυχές. Περιδιαβαίνει τις τραγωδίες με αδιακρισία αθώου παιδιού, το οποίο κουρνιάζει στο τέλος τρομαγμένο, υπό το βάρος αναρίθμητων νοημάτων. Τα νοήματα αυτά συνοψίζονται σε μία και μόνη αλήθεια. Είναι το ζην εντίμως, αποστασιοποιημένο από κάθε χρονική συνθήκη και τροπική αστάθεια. Είναι η ακλόνητη αγαπητική σχέση μεταξύ των ανθρώπων, που υποφέρουν από τις κακότροπες, ενίοτε, θείες βουλές. Η διαδικασία εξελίσσεται σε έναν αγώνα δρόμου, σε αγχωτική πορεία προς μια νίκη, που θα είναι πύρρεια.

Η γραφή του Ρομπέρτο Βεκιόνι είναι ανεπιτήδευτα επιμελημένη, με νότες καλλιτεχνικής ευαισθησίας. Η μακρά πορεία του ως τραγουδοποιού αποτυπώνεται γλυκά στα πεζά του δημιουργήματα. Η βαθιά γνώση των ελληνικών γραμμάτων τού επιτρέπει να εισβάλλει κατά βούληση στα άδυτα του ελληνικού κόσμου, προσφέροντας στο ιταλικό αναγνωστικό κοινό, και όχι μόνον, την έξωθεν μαρτυρία της ελληνικότητας, την οποία φέρει υπερήφανα. Τα έργα του παρέχουν ερεθίσματα για αναστοχασμό και περισυλλογή. Οι δυνατές τους σκηνές λειτουργούν καθαρτικά στην ψυχή του αναγνώστη και επανεισάγουν αξίες, που όψιμα έχουν λησμονηθεί. Ο βιβλιοπώλης του Σελινούντα και Ο έμπορος του φωτός συνιστούν προστιθέμενη αξία σε κάθε βιβλιοθήκη.

Ο βιβλιοπώλης του Σελινούντα
Roberto Vecchioni
μετάφραση: Δημήτρης Παπαδημητρίου
Κριτική
128 σελ.
ISBN 978-960-586-245-9
Τιμή €10,00

Ο έμπορος του φωτός
Roberto Vecchioni
μετάφραση: Δημήτρης Παπαδημητρίου
Κριτική
176 σελ.
ISBN 978-960-586-329-6
Τιμή €12,00