Γιάννης Η. Παππάς: «Ο ποιητής Ηλίας Γκρής»

08:17 24/1/2023 - Πηγή: Diastixo

Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα μελέτη, που έρχεται για να πλουτίσει τη γνώση μας για την ποιητική γενιά του ’70 φωτίζοντας το έργο ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της, είναι αυτή του Γιάννη Η. Παππά, ο οποίος προσέγγισε το έργο του ποιητή Ηλία Γκρή με στόχο όχι μόνο να το τοποθετήσει μέσα στη χρονική περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας διαμορφώθηκε ως ένα σώμα ποιημάτων εν τη γενέσει και εν τη εξελίξει τους, αλλά και να το ερμηνεύσει μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα κάθε φορά, μέσα από μια σειρά προσεγγίσεων και επιλογών που έχουν στο κέντρο τους, ως πυρήνα και στόχευση, την ανάδειξη

του βιώματος και της εμπειρίας της ιθαγένειας, ενός βιώματος που ποτίζει τη στιχουργία και προσδίδει έναν ιδιαίτερο προσανατολισμό στην ποιητική έκφραση έτσι όπως αυτή μορφοποιήθηκε μέσα στις επιμέρους συνθέσεις. Προεκτείνοντας αυτή τη στόχευση, ο μελετητής προσδίδει και χρωματίζει αυτό το βίωμα και την ιδιαίτερη φόρτιση που αποκτά η ιθαγένεια μέσα στο έργο του Γκρή με την ενατένισή του ως μύθο, ως μια «αφήγηση» η οποία εκκινεί και έχει τις ρίζες της στην προσωπική ιστορία και πορεία, αποκτά όμως ένα άλλο περιεχόμενο καθώς εντάσσεται ή, καλύτερα, χωνεύεται μέσα σε μια μυθολογία, μέσα σε ένα ονειρικό, φαντασιακό πλαίσιο που εξιδανικεύει και μυθοποιεί τις πραγματικές του αφετηρίες.

Η δομή του βιβλίου υπάγεται και αναπαράγει ένα σχήμα κύκλου. Ξεκινά από μια γενική θεώρηση του έργου και της θέσης του Γκρή μέσα στα νεοελληνικά γράμματα και, πιο συγκεκριμένα, μέσα στη γενιά του ’70, συνεχίζει με μια κατατοπιστική παρουσίαση των γενικών χαρακτηριστικών που προσδιόρισαν τη φυσιογνωμία αυτής της γενιάς, εστιάζοντας στην έννοια της αμφισβήτησης ως κεντρικής, συνεκτικής γραμμής των επιμέρους ποιητικών φωνών, για να έρθει έπειτα σε αυτό που ο μελετητής θεωρεί ότι υπήρξε το ειδοποιό χαρακτηριστικό της ποίησης του Γκρή, την έκφραση δηλαδή της προσωπικής σύνδεσης με τον τόπο και τα τοπία του, με τα στοιχεία και την ενέργειά του, με την ιστορία και τις μεταμορφώσεις του, με τους ανθρώπους του, το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον τους. Το κεφάλαιο αυτό που επέχει κεντρική, πυρηνική θέση μέσα στο βιβλίο αποκτά ιδιαίτερη σημασία και βαρύτητα στο μέτρο και στον βαθμό που συνδιαλέγεται άμεσα με συγκεκριμένα ποιήματα του Γκρή, απολύτως αντιπροσωπευτικά αυτής της διάστασης του έργου του. Έτσι, το συγκεκριμένο κομμάτι της μελέτης αποκτά τον χαρακτήρα και τα χαρακτηριστικά μιας σχολιασμένης ανθολογίας ποιημάτων, που έρχεται για να αποκαλύψει τη στενή σχέση της τέχνης του ποιητή με τον τόπο και τον χρόνο, νοούμενων όχι πια ως εννοιών συγκεκριμένων, προσδιορισμένων άμεσα και εύκολα από τις συνιστώσες της πραγματικότητας, αλλά ως εννοιών αφηρημένων, ως φορέων που έχουν προσλάβει και υπερασπίζονται πια το αριστοτελικό «καθόλου», μια αντιπροσωπευτική δηλαδή και παραδειγματική διάσταση και λειτουργία. Αυτό ακριβώς είναι που προσδίδει στην ποίηση του Γκρή την αντοχή και τη διάρκειά της, την ιδιαιτερότητα και την ιδιοτυπία της. Το γεγονός δηλαδή ότι ο τόπος και ο χώρος, ο ιστορικά προσδιορισμένος χώρος και ο ιστορικά τοποθετημένος χρόνος δεν εγκλωβίζουν το ποίημα σε ένα πλαίσιο και ένα περίγραμμα απαραβίαστο και απαράβατο, ένα περίγραμμα με σαφή την εκκίνηση και την κατάληξή του στο έδαφος της πραγματικότητας, το έδαφος πια του ίδιου του χρόνου.

{jb_quote}Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα μελέτη, που έρχεται για να πλουτίσει τη γνώση μας για την ποιητική γενιά του ’70 φωτίζοντας το έργο ενός από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της.{/jb_quote}

Στη συνέχεια, ο μελετητής εξετάζει τη σχέση του ποιητή με τον ποταμό Αλφειό, ένα ερέθισμα που άσκησε ισχυρή επίδραση στον Γκρή, από κοινού με τους Τάκη Σινόπουλο και Γιώργη Παυλόπουλο, και αναδεικνύει τους βαθείς, ακατάλυτους δεσμούς που τον συνέδεαν και που εξέβαλαν στην ποίηση και την ποιητική του, ως αποτύπωμα και αντικατοπτρισμός πια της ίδιας της ροής, της ενέργειας και της επενέργειας του φυσικού αυτού στοιχείου πάνω στη ζωή και την τέχνη του δημιουργού. Ένα δεύτερο παράρτημα προσεγγίζει και διερευνά τη φιλοσοφική διάσταση της ποίησης του Γκρή, για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι αυτή πράγματι αποτέλεσε μια από τις βασικότερες πτυχές της δημιουργίας του, άλλοτε παραμένοντας στο βάθος και άλλοτε αναδυόμενη στην επιφάνεια, ως τροφοδότης και νοηματοδότης της στιχουργίας του. Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, ο Παππάς επανέρχεται στον ποιητή και στον τρόπο με τον οποίο διαμορφώθηκε η πορεία του μέσα στη ζωή και μέσα στα γράμματα, κλείνοντας έτσι τον κύκλο γνωριμίας του αναγνώστη με αυτή την ιδιαίτερη ποιητική φωνή της γενιάς του ’70, που εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να δίνει το παρών στην πνευματική κίνηση του τόπου.

Η μελέτη λοιπόν αυτή, αποτέλεσμα της βαθιάς γνώσης και γνωριμίας του μελετητή με τον ποιητή, κατορθώνει να ισορροπήσει ανάμεσα στη φιλολογική μελέτη, την ερευνητική αποτύπωση, την ανάλυση και την ερμηνεία και την ανάδειξη της ίδιας της φωνής του ποιητή, του λόγου και της δημιουργίας του, έτσι που το τελικό αποτέλεσμα να μη μειώνει, ούτε να υποσκελίζει τη μία ή την άλλη πλευρά. Από αυτή την άποψη, η περιήγηση του αναγνώστη στο συγκεκριμένο βιβλίο αποφέρει το διπλό κέρδος της αναστροφής με την ποιητική δημιουργία του Γκρή και της καθοδηγούμενης από τον μελετητή ανακάλυψης των σημείων εκείνων που χρήζουν ιδιαίτερης σημασίας και προσοχής. Το πιο σημαντικό από τα στοιχεία αυτά, η εντοπιότητα και ο τρόπος με τον οποίο αυτή υπαγόρευσε συγκεκριμένες θεματολογικές και μορφικές επιλογές, τίθεται στο κέντρο της προσοχής αποτελώντας ουσιαστικά την κατευθυντήρια οδό για την ερμηνεία ολόκληρου του έργου, αλλά και για την αποτίμησή του ως χαρακτηριστικού παραδείγματος μιας δημιουργίας που έδωσε πνεύμα και ψυχή στη γενέθλια γη.

Ο ποιητής Ηλίας Γκρής
Βίωμα ιθαγένειας και μυθοποιητική εντοπιότητα
Γιάννης Η. Παππάς
Ελληνικά Γράμματα
192 σελ.
ISBN 978-960-19-0967-7
Τιμή €12,00