Γιάννης Σ. Παπαδάτος

01:07 26/4/2024 - Πηγή: Diastixo

Παρόλο που γράφω ποίηση για ενήλικες, μόλις τα τελευταία 3-4 χρόνια επιχείρησα να γράψω ποιήματα για παιδιά. Πάντα πίστευα πως το να γράψεις ιδιαίτερα ποίηση για παιδιά είναι εξαιρετικά δύσκολο. Κυρίως γιατί από τη μια πλευρά οι έννοιες στην ποίηση λειτουργούν σε αφαιρετικό πλαίσιο και από την άλλη η αυτολογοκρισία, λόγω της ηλικίας όπου απευθύνονται τα ποιήματα, λειτουργεί για τον συγγραφέα αποτρεπτικά. Δημιουργώντας τα, διαπίστωσα ότι αρκετά από τα ποιήματα κλείνουν το μάτι και στους ενήλικες κι ίσως ορισμένα να παρουσιάζουν δυσνόητες εικόνες τουλάχιστον για τις πολύ μικρές ηλικίες.

Όμως πιστεύω ότι ο ποιητικός λόγος, εκείνος που δεν είναι απλοϊκός –όπως συνηθίζεται σε αρκετές ποιητικές συλλογές για παιδιά– είναι ενιαίος για όλες τις ηλικίες τηρουμένων, βέβαια, των αναλογιών. Αλλά θα αναφέρω ένα παράδειγμα από την εμπειρία μου: διαβάζοντας ένα ποίημα, θεωρητικά και θεματικά δύσκολο για τις παιδικές προσλαμβάνουσες, και ρωτώντας τα παιδιά αν κατάλαβαν κάτι, είναι πολύ πιθανόν να μην ανταποκριθούν. Όμως διαβάζοντάς τους το ίδιο ποίημα και ρωτώντας τους να πουν λέξεις που τους «μίλησαν», εικόνες που τους έρχονται στο μυαλό, χρώματα και ήχους που ένιωσαν κ.ά. είναι βέβαιο ότι όλα τα παιδιά θα λάβουν μέρος στη συζήτηση. Στην εύλογη ερώτηση αν τα παιδιά με αυτόν τον τρόπο κατανοούν το ποίημα, η απάντηση είναι ότι θέτουμε τα παιδιά σε διαφορετική στάση απέναντι στο ποίημα και απλά «ανοίγουμε την πόρτα» του, ώστε να πλησιάσουν εικόνες του.

Όσον αφορά στη μύηση των παιδιών στο ποιητικό γεγονός μπορούμε να ξεκινήσουμε από τα βιώματά τους, τα παιχνίδια τους, τις καθημερινές τους παρατηρήσεις και απορίες και παράλληλα ή προοδευτικά με τη γνωριμία ποιημάτων και ποιητών. Μην ξεχνάμε τον Ανδρέα Εμπειρίκο στον «Πλόκαμο της Αλταμίρας»: Η ποίησις είναι ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου. Μέσα της όλοι μεγαλώνουμε […] Η εκδρομή αυτή δεν έχει τέλος.

Η συλλογή αποτελείται από τρεις ενότητες. Η πρώτη («Στη χαίτη του Πήγασου») περιέχει ποιήματα με θέματα οικεία και αγαπημένα πρόσωπα στο παιδί, καθώς και εικόνες του περιβάλλοντός του: το εγγόνι μυείται στην ποίηση πλάι στην ποιήτρια γιαγιά του, ο μέρμηγκας αφηγείται μύθους κι ο τζίτζικας τον συνοδεύει με τη μουσική του, στη μεγάλη αντάμωση των παιδιών κάτι συμβαίνει, μια ποδιά κλείνει μύριες αφηγήσεις, η Αϊσέ και η Φρύνη άρπαξαν το… χρυσόμαλλο δέρας! Ποιο είναι το χρυσάνθεμο των παραμυθιών και ποιοι το περιμένουν; Και, βέβαια, πού πήγαν δυο νότες; Και άλλα πολλά…

Στη δεύτερη ενότητα («Κρατώ στην αγκαλιά μου τη Γη») υπάρχουν ποιήματα με θέματα το σχολείο, την ειρήνη, τη φύση και την οικολογία, τη διαφορετικότητα, τη φιλία, τη ζωοφιλία… Τελικά, γιατί ο λύκος προειδοποίησε τον λαγό να φύγει; Τι σημαίνει το όνομα Λιούμπα; Τι γυρεύει ο καπετανόσκυλος στο Πασαλιμάνι; Ποιος κρατάει το τιμόνι της φύσης; Και έπεται συνέχεια…

Τέλος, την τρίτη ενότητα («Τα σύνορα των σελίδων») αποτελούν θέματα που σχετίζονται με το βιβλίο και τον απέραντο κόσμο του, τον αναγνώστη και τους ήρωες και τον τρόπο που αυτοί λειτουργούν, τη φιλαναγνωσία και την έμμεση μύηση στην ποιητική λειτουργία. Έτσι, ποια είναι τα σύνορα των σελίδων; Τι κάνει ένας γρύλος αοιδός; Πώς τα βιβλία για τη Λία είναι… λεία; Πώς κάποιος τράνταξε το δοκάρι με το φεγγάρι; Ποιες είναι οι θάλασσες του βιβλίου; Πώς κάνουν παρέα ο ήρωας ενός βιβλίου με το βιβλίο και τον αναγνώστη; κ.λπ., κ.λπ.

{jb_quote} Στη συλλογή το παιδί παρουσιάζεται να έχει ενεργητική παρουσία, να είναι ανέμελο, χαρούμενο αλλά και σκεπτόμενο και να ενδιαφέρεται για τον «κόσμο τον μικρό, τον μέγα». {/jb_quote}

Και στις τρεις ενότητες αναδύονται διακειμενικά στοιχεία από την τέχνη, τη λογοτεχνία και την παραμυθική παράδοση.

Ο βασικός στόχος των ποιημάτων είναι να εμπνεύσουν το παιδί να βαδίσει σε μια πορεία επαρκούς αναγνώστη της ποίησης, να νιώσει ευχαρίστηση από το διάβασμα, να βρει στους στίχους θέματα που το αφορούν, να χαρεί, να διασκεδάσει, μέσα από τις πολλές διαδρομές χιούμορ που αποτυπώνονται, αλλά και να προβληματιστεί σε καίρια θέματα της εποχής μας όπως, για παράδειγμα, ο πόλεμος και η ειρήνη, η διαφορετικότητα, η οικολογία. Ίσως μια ατμόσφαιρα ενθαρρυντικής συνανάγνωσης με τους γονείς ή με τους/τις εκπαιδευτικούς, ιδίως για τα πολύ μικρά παιδιά, θα ήταν ο πλέον πρόσφορος τρόπος για την ουσιαστική συνάντηση ποιημάτων της συλλογής. Εξάλλου, στη συλλογή πέρα από παιδικότροπα ποιήματα περιέχονται και συνθετότερα ποιήματα, με τα οποία το παιδί, βοηθούμενο ίσως από κάποιον ενήλικο, εξοικειώνεται ουσιαστικά με το ποιητικό γεγονός μυούμενο στους κώδικές του. Και δεν είναι άστοχο αν πω ότι ο ενήλικος διαβάζοντας τα ποιήματα ίσως ανακαλύψει το παιδί που έχει μέσα του.

Κοντολογίς, στη συλλογή το παιδί παρουσιάζεται να έχει ενεργητική παρουσία, να είναι ανέμελο, χαρούμενο αλλά και σκεπτόμενο και να ενδιαφέρεται για τον «κόσμο τον μικρό, τον μέγα».

Ένας άλλος στόχος της συγκεκριμένης συλλογής είναι να ψηλαφίσει διάφορες ποιητικές περιοχές προτείνοντας ποιήματα που εντάσσονται στην παραδοσιακή αλλά κυρίως στη νεωτερική γραφή, όσον αφορά στη μορφή και στο περιεχόμενο. Επίσης, περιέχονται και ορισμένα ποιήματα με τη μορφή των χαϊκού και των λίμερικ. Υπάρχει μια εναλλαγή στο βιβλίο προκειμένου να διαβάζεται, προσδοκώ, ευχάριστα. Να σημειώσω εδώ ότι περιέχονται ποιήματα και με παράλογη διάθεση, ένα στοιχείο που αγαπούν ιδιαίτερα τα παιδιά.

Σχετικά με την εικονογράφηση ενός ποιητικού βιβλίου για παιδιά, έχω την πεποίθηση πως αν δεν είναι δυνατόν να αποφευχθεί, τότε καλύτερα να είναι απλή, όχι ασφυκτική, αλλά αφηγηματικού και γραμμικού τύπου. Εξάλλου, η ποίηση έχει όλες τις δυνατότητες να μεταδώσει χρώμα και φωνή. Ο Πλούταρχος αναφερόμενος στην ποίηση σημειώνει ότι είναι «ζωγραφία φθεγγομένη». Αλλά, βέβαια, το να δώσεις έναν τέλειο ορισμό για την ποίηση είναι το λιγότερο άστοχη προσπάθεια. Πάντως, το βιβλίο ευτύχησε να το εικονογραφήσει η διακεκριμένη εικονογράφος και ζωγράφος Βάσω Ψαράκη και την ευχαριστώ πάρα πολύ!

Είθε το βιβλίο να το χαρούν μικροί και μεγάλοι. Ευσεβής πόθος, βέβαια, που πιστεύω ότι σε κάποιον ικανοποιητικό βαθμό θα επιτευχθεί…

Φεγγάρια παιδιά
Ποιήματα
Γιάννης Σ. Παπαδάτος
εικονογράφηση: Βάσω Ψαράκη
Εκδόσεις Πατάκη
σ. 64
ISBN: 978-960-16-6883-3
Τιμή: 11,90€