Γιάννης Βασιλακάκος: «Με τον Μπόρχες στον Ευρώτα»

10:18 30/1/2023 - Πηγή: Diastixo

Με 25 βιβλία στο ενεργητικό του έως σήμερα, τα οποία καλύπτουν όλα τα είδη του λόγου (διηγήματα/μυθιστορήματα, θεατρικά, βιογραφίες, δοκίμια, κριτικές μελέτες, ποίηση) και 5 μεταφρασμένα, ο Γιάννης Βασιλακάκος συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πολυγραφότερους, πολυβραβευμένους, πολυμεταφρασμένους και αναγνωρισμένους συγγραφείς, τόσο της Ελλάδας όσο και της ελληνικής διασποράς, ειδικότερα δε της Αυστραλίας. Η αναγνώρισή του, εκτός

των άλλων, αντανακλάται και από τις βραβεύσεις που του έχουν γίνει από τις κυβερνήσεις της Αυστραλίας, της Ελλάδας, αλλά και διεθνώς. Να σημειώσω μόνο ότι ήταν ο πρώτος ελληνόγλωσσος λογοτέχνης, αλλά και ο πρώτος μη αγγλόφωνος συγγραφέας στην Αυστραλία, τον οποίο η αυστραλιανή ομοσπονδιακή κυβέρνηση επιχορήγησε πρώτη φορά τη δεκαετία του ’80 (μέσω του Australia Council for the Arts) και συνέχισε επί σειρά ετών να τον επιχορηγεί, προκειμένου να γράφει στη μητρική του γλώσσα, τα ελληνικά.

Το νέο του βιβλίο, που τιτλοφορείται Με τον Μπόρχες στον Ευρώτα (εκδ. Οδός Πανός, 2022), αποτελείται από 13 πρωτότυπα, ευρηματικά και συναρπαστικά διηγήματα, ορισμένα εκ των οποίων πρωτοδημοσιεύτηκαν σε έντυπα και ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά της Ελλάδας και διαβάστηκαν από χιλιάδες αναγνώστες. Οι 13 ιστορίες, δοσμένες με έναν καθ’ όλα έξυπνο και εντέχνως ευρηματικό τρόπο, συνθέτουν ένα αδιάσπαστο όλον, θραύσματα του οποίου ενώνονται μεταξύ τους σαν μέρη ενός και μόνο «νήματος», εκπεφρασμένα τόσο ως μύθοι αλλά, ταυτόχρονα, και ως συμβεβηκότα.

Ωστόσο, ένα βασικό στοιχείο που χαρακτηρίζει τη συλλογή αυτή, όπως και άλλα έργα του Γιάννη Βασιλακάκου, είναι αυτό της διακειμενικότητας (αγγλιστί intertextuality) στο οποίο θα ήθελα να επικεντρωθώ. Κι αυτό διότι ο Βασιλακάκος συνομιλεί εδώ με πλήθος Έλληνες και ξένους λογοτέχνες, όπως τους: Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Αλμπέρ Καμί, Στρατή Μυριβήλη, Πάτρικ Γουάιτ, Γιώργο Σεφέρη, Θόδωρο Καλλιφατίδη, Νίκο Καχτίτση, Ναθάνιελ Χόθορν, Μίλαν Κούντερα, Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, Χένρι Μίλερ, Ίταλο Καλβίνο, Αντώνη Σαμαράκη, Βιρτζίνια Γουλφ, Διονύσιο Σολωμό, Άμοζ Οζ, Ηλία Πετρόπουλο, Χάουαρντ Φίλιπς Λάβκραφτ, Θανάση Βαλτινό, Σωτήρη Δημητρίου, Ανδρέα Εμπειρίκο, Γιώργο Ιωάννου, Διονύση Χαριτόπουλο, Μένη Κουμανταρέα, Γεώργιο Βιζυηνό, Κώστα Κατσουλάρη, Osho (διάσημο Ινδό γκουρού), Μαρσέλ Προυστ, Γκουστάβ Φλομπέρ, αλλά και δημιουργούς όπως τον διάσημο Ιάπωνα σκηνοθέτη του κινηματογράφου Ακίρα Κουροσάβα.

{jb_quote}Όλα τα διηγήματα απαρτίζουν ένα τεράστιο μυθοπλαστικό σύμπαν, με έντονη κι εναργή πάντα την αίσθηση του πραγματικού.{/jb_quote}

Τι ακριβώς όμως είναι η διακειμενικότητα και γιατί επιδίδονται σε αυτή τόσοι συγγραφείς, του Βασιλακάκου συμπεριλαμβανομένου; Η διακειμενικότητα είναι όρος που σχετίζεται με τη θεωρία του κειμένου, η δε λέξη προέρχεται από το λατινικό intertexto, που σημαίνει «υφαίνω». Κι εφόσον μιλήσαμε προηγουμένως για «νήμα», έχουμε όντως να κάνουμε εδώ με μία ευρείας κλίμακας «ύφανση». Για την ιστορία να πω ότι τον εν λόγω όρο πρωτοχρησιμοποίησε η Τζούλια Κρίστεβα (φιλόσοφος, κριτικός λογοτεχνίας, σημειολόγος και ψυχαναλύτρια) στα τέλη της δεκαετίας του ’60. Η Κρίστεβα υποστηρίζει ότι κάθε σημειωτικό σύστημα, είτε αυτό είναι ο τρόπος που στρώνουμε το τραπέζι, είτε η δημιουργία ενός ποιήματος, συγκροτείται στη βάση κατά την οποία εξελίσσονται και μεταμορφώνονται προηγούμενα σημειωτικά συστήματα.

Έχοντας αυτό ως μπούσουλα, κατανοούμε ότι ένα λογοτεχνικό έργο δεν είναι απλώς το δημιούργημα ενός λογοτέχνη, αλλά και το αποτέλεσμα της σχέσης του με άλλα κείμενα και με την ίδια τη δομή της γλώσσας. Η Κρίστεβα ισχυρίζεται ότι κάθε κείμενο είναι ένα μωσαϊκό που συγκροτείται από υπομνήσεις, το οποίο αφομοιώνει και μεταμορφώνει ένα άλλο κείμενο. Αυτό ακριβώς κάνει και ο Γιάννης Βασιλακάκος στη νέα του συλλογή διηγημάτων. Έτσι, με την εισαγωγή της διακειμενικότητας το κείμενο παύει να αντιμετωπίζεται ως μια αυθύπαρκτη κι ερμηνευτικά κλειστή οντότητα. Αντίθετα, τα κείμενα μεταξύ τους συγκροτούν ένα παλίμψηστο, το οποίο διαρκώς ανανεώνεται με κάθε λέξη, με κάθε κείμενο που προστίθεται και αλληλοεπιδρά. Και αυτό αντανακλάται εύγλωττα στο διηγηματογραφικό και, γενικότερα, μυθοπλαστικό έργο του Βασιλακάκου.

Όπως προκύπτει εδώ, υπάρχει αλλαγή και στον ρόλο του αναγνώστη. Διότι ο τελευταίος καλείται να εντοπίσει τη «συνομιλία» του κειμένου που διαβάζει με άλλα κείμενα. Αυτή η «συνομιλία» πραγματοποιείται σε ασυνείδητο κυρίως επίπεδο, και η σύλληψη και ερμηνεία της σχετίζονται με την ιστορία, τα βιώματα και τις απόψεις του κάθε αναγνώστη. Συνεπώς, κάθε κείμενο είναι ένα «υφαντό» παλαιοτέρων και μεταγενέστερων αναφορών. Κάτι που είναι πασιφανές στο νέο βιβλίο του Βασιλακάκου.

Εν κατακλείδι: Όλα τα διηγήματα που συνθέτουν αυτό το πρωτότυπο και, κατά την άποψή μου, επαναστατικό –όσον αφορά τον τρόπο γραφής και την όλη πλοκή– βιβλίο του Γιάννη Βασιλακάκου απαρτίζουν ένα τεράστιο μυθοπλαστικό σύμπαν, με έντονη κι εναργή πάντα την αίσθηση του πραγματικού. Κι αυτό διότι, μέσα απ’ όλα αυτά τα τεχνάσματα και τα λογοτεχνικά τερτίπια, καταφέρνει να ζωντανέψει μπροστά στα μάτια του αναγνωστικού κοινού στιγμές και στιγμιότυπα, τόσο της ζωής του ίδιου του συγγραφέα, όσο και πλείστα άλλα στοιχεία της ελλαδικής και (κυρίως) της ομογενειακής ζωής περασμένων χρόνων. Καθόλου τυχαίο, λοιπόν, που κορυφαίοι Έλληνες και ξένοι κριτικοί, πανεπιστημιακοί και λογοτέχνες έχουν αποφανθεί εγκωμιαστικά για το συνολικό έργο του Γιάννη Βασιλακάκου. Ενός συγγραφέα ο οποίος, όπως παρατηρεί ο πανεπιστημιακός Δρ Βασίλης Αδραχτάς (Macquarie University, Sydney) σε επικείμενο αφιερωματικό τόμο για τον τελευταίο, «[…] επί μισό και πλέον αιώνα δεν έπαψε ποτέ να κελαρύζει ασίγαστα ως παγά λαλέουσα του οικουμενικού ελληνισμού».

[Ο Δημήτρης Τρωαδίτης είναι δημοσιογράφος και ποιητής· έχει εκδώσει 10 ποιητικές συλλογές.]

Με τον Μπόρχες στον Ευρώτα
Γιάννης Βασιλακάκος
Οδός Πανός
σ. 214
ISBN: 978-960-477-504-0
Τιμή: 14,00€