Κώστας Βλασόπουλος – Ευτυχία Μπαθρέλλου: «Η ζωή μου όλη»

08:17 12/5/2021 - Πηγή: Diastixo

Λέμε ότι «την ιστορία τη γράφουν οι νικητές» και είναι πράγματι αληθινή αυτή η ρήση. Οι νικητές και οι …ελεύθεροι, για να ακριβολογούμε. Διότι ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε για τους δούλους της αρχαιότητας, αυτή την τεράστια σε αριθμό αλλά απολύτως «απρόσωπη» κατηγορία ανθρώπων, στην εργασία των οποίων στηρίχθηκε όχι μόνο η καθημερινή ζωή αλλά και πολλά από τα επιτεύγματα των αρχαίων πολιτισμών.

Η μελέτη της δουλείας στην αρχαιότητα είναι ένα ιστορικό πεδίο με ολοένα αυξανόμενο

ενδιαφέρον για λόγους επιστημονικούς και ιδεολογικούς. Στο εξωτερικό αλλά και στη χώρα μας έχουν ήδη εκπονηθεί σημαντικές μελέτες που φωτίζουν τη θέση τους στην αρχαία κοινωνία κι εξηγούν τη λειτουργία της κοινωνικής διαστρωμάτωσης π.χ. στις πόλεις-κράτη της αρχαίας Ελλάδας ή στην Αιώνια Πόλη.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Η διαδικασία μετατροπής ενός ανθρώπου σε δούλο κατά την αρχαιότητα, η καθημερινή ζωή και τα καθήκοντά του απέναντι στον ιδιοκτήτη που τον κατείχε, οι σχέσεις του με τους ιδιοκτήτες-αφέντες αλλά και οι σχέσεις του με τους άλλους δούλους, όπως επίσης η δυνατότητα απελευθέρωσής του και η ζωή του ως απελεύθερος πλέον, αποτελούν ένα πλούσιο πεδίο έρευνας για όποιον ιστορικό επιθυμεί να ασχοληθεί· όλο και περισσότεροι ιστορικοί ασχολούνται με το φαινόμενο της δουλείας.

Μια ιδιαίτερη ανθολογία

Η Ευτυχία Μπαθρέλλου είναι ερευνήτρια στο Κέντρο Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Λισσαβόνας και ο Κώστας Βλασόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Είχαν την ιδέα να ανθολογήσουν κείμενα της αρχαιότητας με αναφορές στη δουλεία και να τα παρουσιάσουν με ένα πολύ σύντομο σχολιασμό το καθένα τους, ενώ πριν από την ανθολόγηση παραθέτουν μια δική τους εισαγωγή στο φαινόμενο της δουλείας. Η συλλογή έχει επίσης μεγάλο χρονικό και γεωγραφικό εύρος, καλύπτοντας περισσότερα από χίλια χρόνια ιστορίας και διασχίζοντας ένα μεγάλο μέρος της Μεσογείου.

Κάποια κείμενα προέρχονται από τους ίδιους τους δούλους ή γράφτηκαν για λογαριασμό τους· συνήθως επιστολές προς ιδιοκτήτες, τις οικογένειές τους ή φίλους τους, που συνέταξαν εγγράμματοι για λογαριασμό τους. Άλλα πάλι αντλούνται από την αρχαία λογοτεχνία, τις αφηγήσεις επωνύμων όπως τα ιατρικά κείμενα του Γαληνού, ενώ αρκετές ιστορίες πηγάζουν μέσα από δικαστικές εξιστορήσεις. Τα δικαστήρια και οι υποθέσεις που εκδικάζουν, όπως επίσης και οι λόγοι συνηγόρων, κατηγόρων, κατηγορούμενων ή μαρτύρων, αποτελούν πάντα πολύτιμη και αρκετά πιστή καταγραφή της καθημερινότητας.

Αυτό που θα συγκλονίσει τον αναγνώστη είναι το πόσο εξοικειωμένοι ήταν οι λαοί της αρχαιότητας με τη δουλεία, το πόσο φυσική δηλαδή ήταν στα μάτια, στη σκέψη και στην καθημερινότητά τους η ύπαρξη δούλων. Το πόσο λογική ως πράξη φαινόταν η αγορά, η πώληση, η ανταλλαγή ή ακόμα και η ενοικίαση δούλων. Το πόσο ορθή, νόμιμη ακόμα και ηθική ως έναν βαθμό φαινόταν στις αρχαίες κοινωνίες η εξασφάλιση ερωτικής συντροφιάς με την αγορά ενός δούλου ή μιας δούλας.

{jb_quote} Αυτό που θα συγκλονίσει τον αναγνώστη είναι το πόσο εξοικειωμένοι ήταν οι λαοί της αρχαιότητας με τη δουλεία, το πόσο φυσική δηλαδή ήταν στα μάτια, στη σκέψη και στην καθημερινότητά τους η ύπαρξη δούλων. {/jb_quote}

Αλλόκοτη πραγματικότητα

Στα κείμενα της παρούσας ανθολογίας ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με μια πραγματικότητα που φαντάζει αλλόκοτη. Ανακαλύπτει ότι οι δούλοι στην αρχαιότητα βίωναν, εκτός από τα εξοντωτικά ωράρια βαριάς εργασίας, και απίστευτους εξευτελισμούς, ξυλοδαρμούς ή ακόμα και βασανιστήρια, ενώ η προσπάθειά τους να απελευθερωθούν μπορούσε να κρατήσει χρόνια ή και να μην ολοκληρωθεί ποτέ… Συχνά το να κερδίσει ένας δούλος την ελευθερία του προϋπέθετε το να προσφέρει αδιανόητα ανταλλάγματα: υπάρχει περίπτωση δούλας η οποία για να κερδίσει την ελευθερία της ύστερα από δεκαετίες σκλαβιάς έπρεπε να αφήσει πίσω της ως δούλο ένα από τα παιδιά που είχε αποκτήσει όσο εργαζόταν για μια οικογένεια.

Υπάρχει όμως και μια πιο εύθυμη πλευρά στις ανθολογούμενες ιστορίες και αφορά τις ερωτικές σχέσεις μεταξύ των δούλων ή τις ερωτικές σχέσεις με τους ιδιοκτήτες τους, που ορισμένες φορές καταλήγουν σε οικονομική καταστροφή ή δημόσιο εξευτελισμό των δεύτερων κ.ά. Υπάρχουν δούλοι που τα κατάφεραν (ο μικροαπατεώνας δούλος Κάλλιστος μετά την απελευθέρωσή του έφτασε να γίνει επίσκοπος Ρώμης), δούλοι που έσωσαν τους ιδιοκτήτες τους από βέβαιη οικονομική καταστροφή, αλλά και δούλοι που καθοδηγούσαν κι εκμεταλλεύονταν τους ιδιοκτήτες τους μόνο και μόνο γιατί ήταν …εραστές τους.

Η ανθολογία κειμένων των Βλασόπουλου-Μπαθρέλλου δεν εξαντλεί το φαινόμενο της δουλείας, προσφέρει όμως μια πρώτη επαφή για όσους είτε έχουν απωθήσει στο ασυνείδητο την ύπαρξη εκτεταμένης δουλείας στον λαμπερό κόσμο της αρχαίας Ελλάδας (και της αρχαίας Ρώμης φυσικά…) είτε δεν είχαν ποτέ μέχρι σήμερα έρθει σε επαφή με κείμενα στα οποία δεν περιγράφονται μόνο ήρωες και φιλόσοφοι, πολιτικοί και επιστήμονες, θεοί, θεές, μούσες ή ημίθεοι αλλά απλοί, ταπεινοί δούλοι. Άνθρωποι που η μόνη καθημερινή έγνοια τους ήταν να παραμείνουν ζωντανοί μέχρι το τέλος της ημέρας. Εάν μάλιστα δεν τους είχαν ξυλοφορτώσει κι είχαν φάει κι ένα κομμάτι ψωμί, ήταν ευτυχισμένοι…

Η ζωή μου όλη
Καθημερινές ιστορίες δούλων από την αρχαιότητα
Εισαγωγή – Μετάφραση – Σημειώσεις: Κώστας Βλασόπουλος – Ευτυχία Μπαθρέλλου
Υπεύθυνος σειράς: Δημήτρης Κυρτάτας
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
152 σελ.
ISBN 978-960-524-588-7
Τιμή €10,00