Νίκος Παπανικολάου: «Με τη γοητεία των αγγέλων: Παγκόσμιοι Έλληνες»

08:19 18/11/2021 - Πηγή: Diastixo

Με τον θάνατο του μουσικοσυνθέτη Μίκη Θεοδωράκη στις 2 Σεπτεμβρίου 2021, σε ηλικία 96 ετών, κλείνει οριστικά ένας κύκλος κορυφαίων Ελλήνων κι Ελληνίδων με παγκόσμια ακτινοβολία. Ένας κύκλος προσωπικοτήτων που υπηρέτησαν τις τέχνες αλλά και την επιστήμη και τις επιχειρήσεις και πέτυχαν να υπερυψωθούν πολύ πιο ψηλά από τη μικρή χώρα τους, να γίνουν διεθνώς γνωστοί και να περάσουν στην αιωνιότητα ως μέλη μιας εξέχουσας ελίτ που δεν γνωρίζει έθνη, σύνορα, γλώσσες και πολιτισμούς. Οι «παγκόσμιοι Έλληνες» του 20ού αιώνα είναι το θέμα του βιβλίου του δημοσιογράφου Νίκου Παπανικολάου, ο οποίος

επέλεξε δέκα λαμπερές προσωπικότητες που πληρούν τα κριτήρια για να βιογραφηθούν. Ο Μίκης Θεοδωράκης είναι, τόσο στην πραγματικότητα, όσο και στη διάταξη του βιβλίου, ο τελευταίος των πολύ μεγάλων Ελλήνων.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Ο Νίκος Παπανικολάου έγραψε δέκα μικρές βιογραφίες και μέσω αυτών επιχειρεί όχι μόνο να παρουσιάσει, στις νεότερες κυρίως γενιές, τη ζωή και το έργο κορυφαίων Ελλήνων, αλλά και να σκιαγραφήσει, στο μέτρο του δυνατού, την πορεία της ίδιας της χώρας με την οποία οι προσωπικότητες αυτές συνδέονται. Η υπέροχη ζωή των βιογραφούμενων διασταυρώνεται άλλωστε με την πορεία αυτής της χώρας κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα αλλά ταυτόχρονα την υπερβαίνει, ακριβώς διότι οι Έλληνες αυτοί είναι πράγματι πολύ «μεγαλύτεροι» από τη μικρή, ταπεινή, φτωχή στο μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα, χώρα που τους γέννησε.

Από τον 19ο αιώνα

Οι δύο πρώτοι από τους βιογραφούμενους, ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης και ο ιατρός Γιώργος Παπανικολάου, γεννήθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα, το 1883 συγκεκριμένα, και η ηθοποιός Κατίνα Παξινού το 1900, κι είναι οι παλαιότεροι από τους βιογραφούμενους. Οι υπόλοιποι είναι γεννημένοι μέσα στον 20ό αιώνα. Ο εφοπλιστής Αριστοτέλης Ωνάσης γεννήθηκε το 1906, ο ποιητής και νομπελίστας Οδυσσέας Ελύτης γεννήθηκε το 1911, η ηθοποιός και πολιτικός Μελίνα Μερκούρη το 1920, ο πολιτικός μηχανικός και μουσικός Ιάννης Ξενάκης το 1921, η υψίφωνος Μαρία Κάλλας το 1923, ο μουσικοσυνθέτης Μάνος Χατζιδάκις το 1925, την ίδια χρονιά με τον Μίκη.

Οι δέκα αυτοί υπέροχοι Έλληνες αντιπροσωπεύουν, σύμφωνα με τον συγγραφέα, τον «ευλογημένο εγωκεντρισμό της ελληνικής ψυχής». Πρόκειται για πρόσωπα που ξεπέρασαν τους περιορισμούς της γλώσσας και τα γεωγραφικά όρια μιας χώρας μικρής και ταλαιπωρημένης. Η Ελλάδα την περίοδο κατά την οποία γεννιούνται οι περισσότεροι από τους κορυφαίους αυτούς Έλληνες δεν είχε συμπληρώσει έναν αιώνα ανεξάρτητης κρατικής υπόστασης. Δεν είναι και λίγο.

Οι βιογραφούμενοι είναι γνωστοί μας, οι ιστορίες τους μας έχουν απασχολήσει και θα συνεχίσουν να μας απασχολούν, όπως απέδειξε το γεγονός ότι το φετινό καλοκαίρι, δύο διεθνούς βεληνεκούς θεατρικές παραστάσεις στην Αθήνα με κορυφαίες προσωπικότητες της τέχνης –Μαρίνα Αμπράμοβιτς και Μόνικα Μπελούτσι– αφορούσαν μια από τις προσωπικότητες του βιβλίου, τη Μαρία Κάλλας.

Οι δέκα προσωπικότητες που επέλεξε ο Νίκος Παπανικολάου καλύπτουν σημαντικές πτυχές της ελληνικότητας του 20ού αιώνα. Ο πολιτισμός είναι το δυνατό χαρτί μας ως έθνος: οκτώ από τους δέκα είναι άνθρωποι που υπηρέτησαν την τέχνη με αφοσίωση και πάθος, δημιούργησαν κορυφαία έργα τέχνης και δόξασαν τη χώρα, ένας είναι άνθρωπος των επιχειρήσεων, ενώ ο γιατρός Γιώργος Παπανικολάου ήταν επίσης μουσικός και, μάλιστα, υπήρξαν στιγμές στη ζωή του που σκέφτηκε σοβαρά να εγκαταλείψει την ιατρική για άλλες αγάπες του, τη φύση και την αγροτική ζωή.

{jb_quote} Πρόκειται για πρόσωπα που ξεπέρασαν τους περιορισμούς της γλώσσας και τα γεωγραφικά όρια μιας χώρας μικρής και ταλαιπωρημένης. {/jb_quote}

Όπως επισημαίνει ο συγγραφέας, και οι δέκα βιογραφούμενοι χρειάστηκε κάποια στιγμή στην πολυτάραχη ζωή τους να εγκαταλείψουν τη μητέρα πατρίδα, ορισμένοι από αυτούς ουσιαστικά έζησαν το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής τους στο εξωτερικό, ενώ κάποιοι από αυτούς δεν έτυχαν ιδιαίτερα θερμής σχέσης με τη μητέρα πατρίδα: ο Ξενάκης αγνοήθηκε από την πατρίδα, όπως και η Κάλλας στα πρώτα βήματά της, η Μελίνα κάποια στιγμή έχασε την υπηκοότητά της, ενώ ο Καζαντζάκης δέχτηκε χτυπήματα που ίσως του στέρησαν ακόμα μεγαλύτερες διεθνείς διακρίσεις.

Ίδιοι μα και διαφορετικοί

Όλοι οι βιογραφούμενοι του τόμου είναι καταγεγραμμένοι πλέον στο συλλογικό υποσυνείδητο ως η επιτομή του ελληνισμού, ακόμα κι όταν διαφέρουν τόσο πολύ μεταξύ τους. Η εύθραυστη Μαρία Κάλλας κι ο σκληροτράχηλος Ωνάσης, ο στωικός Ξενάκης κι η εκρηκτική Μελίνα, ο Μίκης και ο Μάνος, τόσο ίδιοι όσο και τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους, απαρτίζουν μια υπέροχη συντροφιά Ελλήνων από τους οποίους κανείς δεν είναι πλέον μαζί μας. Ζουν όμως ως φάροι πολιτισμού ανάμεσά μας, εμπνέουν και διδάσκουν νεότερες γενιές με τη στάση τους· κάποιες από τις παροιμιώδεις ατάκες ή τις αποκαλυπτικές δηλώσεις τους καταγράφονται στα δέκα κείμενα του βιβλίου.

Κυρίως όμως καθοδηγούν με το παράδειγμά τους στη δύσκολη, άνυδρη εποχή μας: η υπέρβαση των περιορισμών που θέτουν τα μεγέθη της χώρας, το ξεπέρασμα των προσωπικών αδιεξόδων, η (ασκητική σε κάποιες περιπτώσεις) πίστη στον σκοπό της τέχνης, όλα όσα δηλαδή αναδεικνύονται με τη συγγραφική προσπάθεια του Νίκου Παπανικολάου, είναι αυτά που μας κληροδότησαν και καλούμαστε να τα υπηρετήσουμε.

Με τη γοητεία των αγγέλων: Παγκόσμιοι Έλληνες
Νίκος Παπανικολάου
Εκδόσεις Κομνηνός
σ. 395
ISBN: 978-618-5430-08-5
Τιμή: 15,00€