Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης: «Η Γαλλική Επανάσταση & η Νοτιοανατολική Ευρώπη»

08:18 13/4/2023 - Πηγή: Diastixo

Χωρίς το 1789 δεν θα υπήρχε 1821. Ακόμη κι αν μας φαίνεται κάπως τραβηγμένο αυτό, κι όμως έτσι ακριβώς συνέβη. Η παραπάνω φράση αποδεικνύει την τεράστια επιρροή που είχε η Γαλλική Επανάσταση στη χώρα μας – και όχι μόνο σε αυτή, φυσικά. Η Γαλλική Επανάσταση υπήρξε ένα κοσμοϊστορικό γεγονός παγκόσμιας εμβέλειας, με ευρείες κοινωνικοπολιτικές επιπτώσεις σε όλο τον κόσμο.

Το βιβλίο με τίτλο Η Γαλλική Επανάσταση & η Νοτιοανατολική Ευρώπη

του διδάκτορα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ και καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Πασχάλη Μ. Κιτρομηλίδη εκδόθηκε πρώτη φορά το 1990 με αφορμή τη διακοσιετηρίδα της Γαλλικής Επανάστασης. Από τότε γνώρισε άλλες δύο εκδόσεις, μία το 2000 και μία το 2022, η τελευταία με αφορμή τη δική μας διακοσιετηρίδα από την Ελληνική Επανάσταση.

Το εν λόγω βιβλίο εξετάζει την επιρροή που είχε η Γαλλική Επανάσταση και οι ιδέες της στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Ίσως μας φανεί παράξενο, αλλά ακόμη και στα εδάφη της συντηρητικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι ριζοσπαστικές ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης είχαν μεγάλη απήχηση. Λίγα μόλις χρόνια μετά το 1789, σε πολλές περιοχές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, από τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες μέχρι τα Επτάνησα, ακόμη και στη Σμύρνη και στην ίδια την Κωνσταντινούπολη, ακουγόταν παντού η «Μασσαλιώτιδα» και απλοί άνθρωποι του λαού φορούσαν τις τρίχρωμες κονκάρδες της επανάστασης με το σύνθημα «Ελευθερία, Ισότης, Αδελφότης» και ήταν έτοιμοι να επαναστατήσουν στο πλευρό του Βοναπάρτη. Τόσο ο ριζοσπαστισμός, όσο ο εθνικισμός, ο φιλελευθερισμός και ο βαλκανικός ριζοσπαστισμός έλκουν τις απαρχές τους στη Γαλλική Επανάσταση. Ο ίδιος ο Ρήγας Βελεστινλής, ο κύριος εκφραστής του βαλκανικού ριζοσπαστισμού, ήταν σφοδρός θιασώτης της Γαλλικής Επανάστασης.

{jb_quote}Αν δεν μελετήσουμε τόσο τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης, όσο και εκείνες του Διαφωτισμού, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να αποκτήσουμε μια πλήρη εικόνα για την Ελληνική Επανάσταση του 1821.{/jb_quote}

Οι επιτυχίες του Ναπολέοντα Βοναπάρτη έφεραν μαζί τους στη Νοτιοανατολική Ευρώπη έναν άνεμο αλλαγής, έναν αέρα δημοκρατίας. Ο κόσμος ξεσηκώθηκε τόσο στις επαρχίες της αριστοκρατικής Βενετίας, την Ιλλυρία, τη Δαλματία και τα Επτάνησα, όσο και αλλού, φυτεύοντας παντού δέντρα της ελευθερίας, καίγοντας τα σύμβολα των αριστοκρατών και τα Libri d’Οro και προσδοκώντας ένα καλύτερο αύριο. Όταν βέβαια ο Ναπολέων ανακηρύχθηκε τελικά δικτάτορας, η απογοήτευση πολλών διανοουμένων, μεταξύ αυτών και του Αδαμάντιου Κοραή, ήταν μεγάλη.

Το ορθόδοξο εκκλησιαστικό κατεστημένο καταδίκασε, όπως ήταν φυσικό, τις φιλελεύθερες και προοδευτικές ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης, δεν μπόρεσε όμως να κάνει πολλά προκειμένου να εμποδίσει τα ραγδαία διάδοσή τους και την επιρροή που αυτές άσκησαν ιδίως στα αριστοκρατικά και στα αστικά στρώματα του πληθυσμού της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Πράγματι, αν και θα ανέμενε ίσως κανείς το αντίθετο για την καθυστερημένη βιομηχανικά και αγροτική κατά κύριο λόγο Νοτιοανατολική Ευρώπη, οι ριζοσπαστικές γαλλικές ιδέες δεν είχαν μεγάλη απήχηση στους αγροτικούς πληθυσμούς της περιοχής. Οι εθνικισμοί των Βαλκανίων κατά τον 19ο αιώνα τράφηκαν κατά κύριο λόγο από τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης.

Η έξοχη αυτή μελέτη του Πασχάλη Μ. Κιτρομηλίδη είναι εξαιρετικά χρήσιμη τόσο στους ιστορικούς, όσο και στους μη ειδικούς, αφού δείχνει με ποιον τρόπο συνδέονται τελικά μεταξύ τους τα ιστορικά γεγονότα πολλών χωρών και πώς ένα γεγονός σε μια μακρινή, σε σχέση με τη δική μας, χώρα επηρεάζει τα τεκταινόμενα και στη δική μας. Αν δεν μελετήσουμε τόσο τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης, όσο και εκείνες του Διαφωτισμού, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να αποκτήσουμε μια πλήρη εικόνα για την Ελληνική Επανάσταση του 1821.

Η Γαλλική Επανάσταση & η Νοτιοανατολική Ευρώπη
Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
184 σελ.
ISBN 978-960-524-902-1
Τιμή €12,00