Βιβή Κοψιδά-Βρεττού

08:18 18/1/2022 - Πηγή: Diastixo

Ομολογώ πως δεν έχω καλή σχέση με το χρήμα ούτε –πολύ περισσότερο– με το χρηματιστήριο. Μάλλον με το τελευταίο ουδεμία έχω σχέση. Πώς όμως βρέθηκα μπλεγμένη με το… Χρηματιστήριον εποχών; Ας το αναζητήσετε στην ίδια την ταξινόμηση των ποιημάτων κατά εποχή. Κάτι περισσότερο θα προσπαθήσω με τα γένη των ανθρώπων σ’ αυτό το… «ποιητικό χρηματιστήριο».

Στα Έργα και Ημέραι του ο Ησίοδος παρακολουθεί την πτωτική εξέλιξη των πέντε γενών του ανθρώπινου είδους, από τη μια στην άλλη εποχή. Χρυσό, Αργυρό, Χάλκινο, Ηρωικό Γένος –μια προσωρινή ανάταση του ανθρώπου– για να κλείσει τη σταδιακή κατρακύλα

του με το πιο παρακμιακό Γένος, το Σιδερένιο· όπου τελικά και εγκαθίσταται. Ανάλογη μυθολογία συναντάμε και στις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου, μόνο που εδώ τα Γένη ακολουθούν τον δρόμο της αδιάλειπτης φθοράς.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Αν εξετάσουμε τα στοιχεία της παρακμής του ανθρώπινου γένους μέσα στην αλληγορία της ησιόδειας θεώρησης, θα δούμε ότι πρόκειται για μια προϊούσα έκπτωση των ανθρώπινων ηθών, για μια ηθική καταβύθιση του ανθρώπου, καθώς πορεύεται από την αρχική υπερίσχυση της ηθικής και πνευματικής του φύσης προς την απόλυτη επικράτηση της υλικής του φύσης. Στην πραγματικότητα πρόκειται για την πάλη ανάμεσα στην Ύλη και στο Πνεύμα – μυθολογική εικόνιση του ανθρώπινου πολιτισμού, που συναντάμε τόσο στον Δυτικό, όσο και στους Ανατολικούς πολιτισμούς. Για παράδειγμα, οι ταοϊστές πιστεύουν πως στη μεγάλη αρχή της Μη-Αρχής, το Πνεύμα και η Ύλη βρέθηκαν αντιμέτωπα σε μια καταστροφική σύγκρουση. Η Νιούκα η βασίλισσα ήταν εκείνο το αγαθοποιό στοιχείο, που τελικά με τη μαγική της επενέργεια ξανάχτισε την τρύπα του ουρανού, καμωμένη από το εμπρόθετο χτύπημα του Δαίμονα της γης και του Ερέβους, με αποτέλεσμα να ξεστρατίσουν όλα τ’ αστέρια από το ουράνιο στερέωμα.

Στην πρόσφατη ποιητική μου συλλογή, Χρηματιστήριον εποχών, 280 περίπου χαϊκού, κατανεμημένα σε πέντε εποχές –κατά το «μεταλλαγμένο» ησιόδειο παράδειγμα– προσαρμόζουν τη φωνή τους σε παροντικές εικόνες, αισθήματα και εμπειρίες των ανθρώπων και του πολιτισμού τους: Χρύσεον γένος, Μνημοσύνης γένος, Ηρώων γένος, Σιδήρεον γένος και Χαϊκού Εκτός εποχής. Πέντε σταθμοί ανθρώπων, όπως οι περίοδοι της ιστορίας για τον ιστορικό.

{jb_quote}Κάπως σαν χρησμικός λόγος χτυπούσαν αιφνιδιαστικά οι στίχοι τη φιλόξενη πόρτα μου εκείνων των δηλητηριασμένων ημερών του πρώτου εγκλεισμού μας.{/jb_quote}

Πάλλονται από φως κι έρωτα, αθωότητα και γαλήνη, από μουσικές και χλωρά νησιά, από φιλιά και ταξίδια – οι άνθρωποι στο Χρυσό Γένος. Το Γένος της Μνημοσύνης – λυρικό παιχνίδι μεταξύ μνήμης και λήθης, καθώς αρχίζει η ανεπαίσθητη αλλά σταθερή απομάκρυνση από τον ενδοκοσμικό παράδεισο του Χρυσού Γένους. Σήμαντρα πολέμου, άρματα που θροΐζουν, κύματα-άλογα σε καλπασμό, προσευχές και γόνατα λυγισμένα, νεκροί και σημαίες, ειρήνης αποθυμιά – στο Ηρώων Γένος. Δρόμοι του κέρδους, νύχτες που περιγελούν, τυφλές γυναίκες-μοίρες, πουλιά άλαλα, προς πώληση βιβλία παλιά και σοφία, δάσος που καπνίζει καμένο, φοβισμένα απ’ τον δράκο της πόλης παιδιά, ζητιάνοι-σκουπίδια στον δρόμο, φτηνός έρωτας, καμένο χαρτί η ζωή, θάνατος μνέει – στο Σιδερένιο Γένος. Κι ένα κομπολόι με χαϊκού –ανεπίδοτο– Εκτός εποχής…

«Γη, μάθε με να θυμάμαι», λέει ο Ινδιάνος και δακρύζει για την αθεράπευτη αμνησία των ανθρώπων και τη μνήμονα αντίσταση της Γης.

Κάπως σαν χρησμικός λόγος χτυπούσαν αιφνιδιαστικά οι στίχοι τη φιλόξενη πόρτα μου εκείνων των δηλητηριασμένων ημερών του πρώτου εγκλεισμού μας. Πάγωσε η αγορά τις κλειδαριές της, οι άνθρωποι το στόμα τους. Τα συναπαντήματα με τα κέρδη όπως τα ξέραμε, τις ζημιές όπως είχαμε συνηθίσει να μετράμε. Αίφνης λες και ξεφύτρωσαν τότε, αρχές άνοιξης του 2020, οι εξοχές και ο ελαιώνας, τα στενά αγροτικά δρομάκια –όσα έχουν απομείνει στο νησί μου–, τα ξαχνισμένα βήματα περιπατητών της οδού Φιλοσόφων, τα ερειπωμένα ξωκλήσια, τα αέρινα περιγράμματα των βουνών, πουλιά που έφταναν κοπαδιαστά με πτήσεις έμπειρες πάνω από τη θάλασσα και προσγειώνονταν στη ράχη της. Αλήθεια, τόσα χρόνια μάς είχαν ξεφύγει! Τυφλοί τα τ’ ώτα τον τε νουν… Και τώρα που έπεφτε το αλλόκοτο σκοτάδι και καμιά είδηση δεν ήταν με το μέρος της χαράς, και κανένας συγκροτημένος λόγος δεν μπορούσε να μας μιλήσει πειστικά για το κακό ή το καλό –αν το τελευταίο ξετρύπωνε από κάπου–, ξαφνικά αυτή η ειδυλλιακή ομορφιά, η ξανανιωμένη στο βλέμμα, μου «επιτίθεται» με τις μετρημένες της λέξεις, σαν αρχέγονος story-teller που παίζει την αρχαϊκή άρπα του και άδει με ήσυχο, λυρικό πάθος την πορεία των ανθρώπων προς την πτώση τους.

Όταν έβαλα μετά από καιρό την τελευταία τελεία και κοίταζα το αποτέλεσμα αυτής της απρόσμενης έμπνευσης, ήταν όπως η αχειροποίητος τέχνη. Ποιος έγραψε αυτούς τους, δίκην χρησμών, αφοριστικούς σχεδόν, στίχους, πότε, γιατί; Αμέτρητα χαϊκού, φορτωμένα εικόνες και εποχές, της φύσης και των ανθρώπων, που ποτέ δεν πίστευα πως θα χτυπήσουν την πόρτα μου. Απορούσα όπως εκείνοι οι μουσικοί στο Φαράγγι του Λουνγκ Μεν, που δεν μπορούσαν να εξηγήσουν την περιπαιχτική καταφρόνια της μυθικής άρπας από ξύλο του δέντρου Κίρι. Και μόνον ο Πέι Ουό την έκαμε να τραγουδήσει και να ξεδιπλώσει την ομορφιά των εποχών, τις ονειρικές φωνές της άνοιξης και του καλοκαιριού, τον βρυχηθμό της τίγρης στην έρημη φθινοπωριάτικη νύχτα, το χαλάζι να δέρνει τα κλωνάρια με άγρια χειμωνιάτικη χαρά. Να τραγουδάει για την αγάπη κι έπειτα για τον φόβο, για τον πόλεμο και τις κλαγγές των όπλων… Τον ρώτησαν τον Πέι Ουό ποιο ήταν το μυστικό της εξαίσιας νίκης του: «Οι άλλοι δεν τα κατάφεραν γιατί τραγουδούσαν μονάχα για τον εαυτό τους. Εγώ άφησα την άρπα να διαλέξει τον σκοπό της…»

Κάπως έτσι αισθάνομαι απέναντι στο «ξάφνιασμα» αυτών των μικρών υπάρξεων –των χαϊκού μου στο Χρηματιστήριον εποχών–, που για μέρες και βδομάδες, σε συνεχή ροή, κάτι σαν επιδημία ομορφιάς, εκείνες τις παράφορα μοναχικές μέρες και νύχτες της αιχμαλωσίας μας απελευθέρωναν «αμυντικές» εικόνες, όπου ακόμα και το κακό έπαιρνε θέση στον νου καταπραϋμένο. «Στο μαγικό άγγιγμα του ωραίου δονούνται οι μυστικές χορδές τού είναι μας… Ακούμε το άρρητο, βλέπουμε το αθέατο…» θα πει ο Οκάκουρα Κακούζο, ερμηνεύοντας τον μύθο του Πέι Ουό.

Εύχομαι έτσι να ηχήσουν μέσα στην ψυχή και στον νου σας οι «διάφανοι» στίχοι μου, μέρες της Γέννησης[1], που υπαγορεύουν γαλήνη και ομορφιά. Ακόμα κι αν χρειαστεί να την ονειρευτούμε την ομορφιά. Ή να την ξεχωρίσουμε να μας γνέφει καλοΐσκιωτα μέσα στην αφόρητη δυστοπία του κόσμου μας.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ
[1] Το κείμενο γράφτηκε τις μέρες των Χριστουγέννων.

Χρηματιστήριον εποχών
Χαϊκού για πέντε γένη ανθρώπων
Βιβή Κοψιδά-Βρεττού
Εκδόσεις Βακχικόν
σ. 64
ISBN: 978-960-638-305-2
Τιμή: 10,60€