Είναι απολίτικες οι δασικές πυρκαγιές;

16:44 25/7/2022 - Πηγή: TheCaller

Είναι εντυπωσιακή η διείσδυση των απολίτικων και κοινωνικά αδιάφορων απόψεων σε σχέση με τις φυσικές καταστροφές (εν προκειμένω, τις δασικές πυρκαγιές) στη χώρα μας.

Πολλοί δημοσιολογούντες υιοθετούν κάποιες (άλλες σωστές κι άλλες λάθος) απόψεις εμπειρογνωμόνων σε σχέση με την κλιματική αλλαγή και τα τεκταινόμενα αλλαχού και θεωρούν ότι μιλούν έγκυρα.

Άλλοι (κι αυτοί, δυστυχώς, είναι οι περισσότεροι) υπεισέρχονται σε τεχνικές λεπτομέρειες σε σχέση με την καταστολή των φαινομένων, ενώ αγνοούν το βασικό:

Ότι ένα σύστημα πολιτικής προστασίας έχει ως αλληλεξαρτώμενα μέρη την πρόληψη,

την αντιμετώπιση και την αποκατάσταση των πληγέντων και των ζημιών από μια καταστροφή.

Ελάχιστοι, δε,  εξ όσων ομιλούν γνωρίζουν ότι απόψεις απολίτικες και ουδέτερες στα θέματα διαχείρισης των καταστροφών, παραπέμπουν αμέσως ή εμμέσως σε θεωρητικά σχήματα, τα οποία έχουν ως κοινό τόπο τον περιορισμό της Δημοκρατίας και των κατακτημένων δικαιωμάτων των πολιτών.

Οι μεγα-κίνδυνοι που συναρτώνται προς παγκοσμιοποιημένες απειλές, μεταξύ των οποίων γνωστότερες είναι εκείνες που αφορούν τις μολύνσεις του πληθυσμού, η τρομοκρατία, η κλιματική αλλαγή και τα ατυχήματα μεγάλης κλίμακας, συνθέτουν τον καμβά επί του οποίου οικοδομούνται προτάσεις και λύσεις παγκοσμίως. Μόνο που οι προτάσεις αυτές έχουν πρόσημο. Κινούνται είτε προς μια συντηρητική είτε προς μια προοδευτική κατεύθυνση.

Γνωρίζουμε για παράδειγμα, εδώ και μερικές δεκαετίες, ότι η Πολιτική Προστασία και η διαχείριση των καταστροφών έχουν σοβαρές  κοινωνικές επιπτώσεις κι αυτό, από μόνο του, υποχρεώνει σε μια κοινωνιολογική προσέγγισή τους. Για παράδειγμα, στην Κίνα καταγράφονται οι πιο αποτελεσματικές μέθοδοι αντιμετώπισης του κορωνοϊού οι οποίες είναι, όμως, βαθύτατα απάνθρωπες, αντιδημοκρατικές και εξευτελιστικές για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Μπορεί κανείς να θεωρήσει αυτή την πολιτική ως μέτρο αξιολόγησης των πολιτικών και των πρακτικών που ακολουθούνται σε άλλες χώρες και κοινωνίες.

Γνωρίζουμε, μετά λόγου γνώσεως, ότι το  ελληνικό σύστημα πολιτικής προστασίας είναι εξαιρετικά ισχνό. Μάλιστα, σε ορισμένα τμήματά  του, όπως είναι η πρόληψη ή η αποκατάσταση είναι εντελώς αποδυναμωμένο. Είναι, επίσης κοινός τόπος ότι η χώρα βρέθηκε ενώπιον των μεγα-κινδύνων εντελώς απαράσκευη. Από το Μάτι και μετά, ελήφθησαν κάποια μέτρα διορθωτικού χαρακτήρα που αφορούν ιδίως την αντιμετώπιση των καταστροφικών φαινομένων. Αυτά, όμως, απέχουν πολύ από το να συγκροτούν ένα ικανοποιητικό πλαίσιο πολιτικής για την επιτυχή διαχείριση των καταστροφών και των κινδύνων.

Οι επιμέρους βελτιώσεις και οι ad hoc αντιδράσεις σε κάθε καταστροφή (Μήδεια, Ιανός, Αττική Οδός, Εύβοια), άφησαν, όμως, ανεπίλυτα τα μείζονα.

Είναι τα ζητήματα που τίθενται στον δημόσιο διάλογο, συστηματικά, από ξένους και Έλληνες εμπειρογνώμονες τα τελευταία χρόνια. Έναντι αυτών οι πολιτικές ηγεσίες ολιγωρούν. Μικρές και μεγάλες ιδιοτέλειες (άλλες που έχουν να κάνουν με την διαχείριση αρμοδιοτήτων Υπουργείων και φορέων, άλλες με αδιαφανείς σχέσεις και απροθυμία ελέγχων ως προς την λήψη των πρόσφορων μέσων για την πρόληψη είτε την αποκατάσταση, κι’ άλλες με την αδυναμία διασφάλισης ικανών πόρων και μέσων στην περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών) εμποδίζουν τόσο την ανάπτυξη ενός αξιόπιστου στρατηγικού σχεδίου όσο και την εφαρμογή αποτελεσματικών και αποδοτικών μέτρων για την ενδυνάμωση της ανθεκτικότητας.

Tα επαναλαμβάνουμε, ακόμη μια φορά, ελπίζοντας ότι κάποια πολιτική ηγεσία στο μέλλον μπορεί να αντιληφθεί τόσο το μέγεθος του προβλήματος όσο και το επείγον των λύσεων.

1) Άμεση εκπόνηση ενός σύγχρονου στρατηγικού σχεδίου το οποίο θα αποτελέσει αντικείμενο διαβούλευσης με τους πολίτες, τις εθελοντικές ομάδες, τα πανεπιστήμια και τις επιχειρήσεις στο κέντρο και την περιφέρεια. Τα εξαετή και τριετή σχέδια που θα εξειδίκευαν το εθνικό σχέδιο δημόσιας ασφάλειας και που περιλαμβάνονται στον νόμο 4622/19 ούτε έγιναν ούτε μας βρίσκουν σύμφωνους ως  μέθοδος παραγωγής πολιτικής.

2) Με βάση το στρατηγικό σχέδιο, θα πρέπει να εκπονηθεί ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό πλαίσιο διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών και λοιπών καταστροφών στη θέση των μεμονωμένων και ασύνδετων δράσεων πρόληψης ή καταστολής. Ο «Ξενοκράτης» δεν αρκεί. Τα ειδικότερα σχέδια έκτακτης ανάγκης πρέπει να εξειδικεύονται ανά κίνδυνο και γεωγραφική ενότητα διατηρώντας επικαιροποιημένο τον χάρτη ευαλωτότητας.

3) Δεν υπάρχει αποτελεσματικό σύστημα πολιτικής προστασίας που να σέβεται τις δημοκρατικές αξίες και αρχές και να μην είναι αποκεντρωμένο. Επείγει, λοιπόν, η δημιουργία μιας πολυ-επίπεδης δημόσιας πολιτικής για την αντιμετώπιση των καταστροφών με την άμεση εμπλοκή των συλλογικών φορέων της Αυτοδιοίκησης. Αυτή η δομή θα έχει ακέραιη την ευθύνη για πράξεις και παραλείψεις σε όλα τα τμήματα της πολιτικής.

4) Χωρίς έναν τέτοιο μηχανισμό δεν θα είναι δυνατό να επιτευχθεί, ούτε η συνεχής και ουσιαστική προσπάθεια για την βελτίωση της πρόληψης και της αποκατάστασης ούτε το απαραίτητο κλίμα αλληλεγγύης και συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων. Η πολιτική προστασία χρειάζεται, σήμερα, την στράτευση όλων. Μόνο που για να συμβεί αυτό πρέπει να υπάρξουν εγγυήσεις διαφάνειας και ακεραιότητας ιδίως από τους κυβερνητικούς φορείς που θα συμμετέχουν στην καθολική προσπάθεια.

Ως προς τις προηγούμενες βασικές αρχές και κατευθύνσεις μιας αποτελεσματικής και αποδοτικής πολιτικής για την διαχείριση των καταστροφών δεν χωρούν υπεκφυγές και πολιτικαντισμοί.

Υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις που τις αποδέχονται- και μένει να κριθούν κατά πόσον θα τις εφαρμόσουν όταν θα έρθουν στην εξουσία- κι εκείνοι που δεν τις αποδέχονται και δεν τις εφαρμόζουν.

Υπάρχει, εν τέλει, πολύ πολιτική στην προσπάθεια απο-πολιτικοποίησης των πυρκαγιών και των φυσικών καταστροφών.

*Ο Παναγιώτης Καρκατσούλης είναι εμπειρογνώμων δημόσιας διοίκησης, Σύμβουλος ΑΣΕΠ, π. βουλευτής