Η κλασική Σοσιαλδημοκρατία ήταν η παράταξη που μεγαλούργησε στο πλαίσιο των εθνών κρατών

19:14 7/3/2023 - Πηγή: TheCaller

Σαν χθες πριν 37 χρόνια στις 28 Φεβρουαρίου 1986 δολοφονήθηκε ο μεγάλος σουηδός σοσιαλδημοκράτης ηγέτης Ούλαφ Πάλμε.

Με αφορμή αυτή τη δολοφονία συμμερίζομαι εδώ ορισμένες σκέψεις για το αύριο της σημερινής σοσιαλδημοκρατίας. Κατά το 2022 οι ήττες της σοσιαλδημοκρατικής Αριστεράς στη Σουηδία και της «βραχμανικής Αριστεράς» των μορφωμένων (όρος του Τομά Πικετί) στην Ιταλία και στη Γαλλία και δυστυχώς η απειλή και γι’ άλλες που έπονται γεννούν πολλά ερωτηματικά.

Η μοναδική νίκη, αυτή των Δανών σοσιαλδημοκρατών, οφείλεται

στη μετατόπιση τους σε αντιμεταναστευτική ατζέντα. Στα καθ’ ημάς πάλι ο διάλογος για τη Σοσιαλδημοκρατία χρειάζεται να ξεφύγει από τις κοινοτοπίες του «μπορούμε», «μόνο εμείς», «αξίες μας» κλπ.

Ακούγοντας όλους αυτούς είναι σαν να παρακολουθείς το πρώτο μάθημα μουσικής, στο οποίο ο καθηγητής είναι υποχρεωμένος να δείξει στους αρχάριους μαθητές του πως είναι ένα πιάνο.

Τέτοια αίσθηση έχει κανείς όταν ακούει πως η Σοσιαλδημοκρατία είναι η παράταξη του Κέντρου, κάποιους άλλους να ταυτίζουν τον μπλερικό Τρίτο Δρόμο με τον νεοφιλελευθερισμό και κάποιους τρίτους να την ταυτίζουν με τα φτωχά στρώματα.

Τη «Σοσιαλδημοκρατία ως παράταξη του Κέντρου» ή μόνο «των φτωχών στρωμάτων» είναι αστείο και να τα συζητάμε.

Η θέση πως η Σοσιαλδημοκρατία του Τρίτου Δρόμου ήταν νεοφιλελεύθερη παραβλέπει πως μείζονα χαρακτηριστικά του νεοφιλελευθερισμού όπως το ανεξέλεγκτο των χρηματιστηριακών ροών, η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, η στήριξη στις Μεγάλες Εταιρείες και όχι στον ελεύθερο ανταγωνισμό, τα κουπόνια για αγορά υπηρεσιών από ιδιώτες αντί κοινωνικών υπηρεσιών δεν αποτέλεσαν στοιχεία της πολιτικής του Τρίτου Δρόμου.

Μόνο όσον αφορά τις ιδιωτικοποιήσεις και την κατάργηση της προοδευτικής φορολογίας ακολούθησε νεοφιλελεύθερες πολιτικές.

Η παγκοσμιοποίηση και η ανάπτυξη των τεχνολογιών διευκόλυναν την ελεύθερη μεταφορά κεφαλαίων χωρίς τη δυνατότητα κρατικού ελέγχου.

Αυτές οι εξελίξεις συνέβαλαν στην ιδεολογική επικράτηση εκείνων των δυνάμεων που υποστήριζαν πως πλέον τις οικονομικές αποφάσεις θα τις παίρνουν οι τεχνοκράτες και οι τεχνολογίες και όχι οι πολιτικοί.

Ο Τρίτος Δρόμος δεν ενστερνίστηκε αυτή την αντίληψη, δεν της αντέταξε όμως και κάτι άλλο.

Η απόφαση του 1971 για την ελεύθερη διακύμανση της συναλλαγματικής ισοτιμίας και η επακολουθήσασα μετά 18 χρόνια- υπό την πίεση της παγκοσμιοποίησης – λογική της «συναίνεσης της Ουάσιγκτον» διέλυσε εκ θεμελίων το τρίπτυχου ψηλές δαπάνες, προοδευτική φορολογία, λελογισμένες αυξήσεις μισθών», πάνω στο οποίο είχε σταθεί η προ του 1980 Σοσιαλδημοκρατία.

Όμως η αναδιανομή και η άρση των ανισοτήτων μέσω της στήριξης του κράτους πρόνοιας, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, παρέμεναν και μετά το 1980 το κεντρικό πρόταγμα της Σοσιαλδημοκρατίας.

Αυτή ποτέ δεν αποδέχθηκε τη νεοφιλελεύθερη λογική της διάχυσης προς τα κάτω του πλούτου (trickledowneconomics).

Προσχώρησε όμως στην ιδέα πως εκεί που υπάρχει χαμηλή φορολογία και ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων, αυξάνονται οι επενδύσεις. Το αντίθετο συνέβη.

Αποεπένδυση είχαμε, αφού το «σμήνος των χρηματιστηριακών κεφαλαίων» απέδιδε στο κεφάλαιο υψηλότερα και λιγότερο φορολογημένα κέρδη απ’ ότι οι παραγωγικές επενδύσεις.

Οι φορολογικοί παράδεισοι εμφανίστηκαν ως αναγκαία συνέπεια των νέων τεχνολογιών, ήταν όμως αποτέλεσμα πολιτικών αποφάσεων.

Η κατάργηση της προοδευτικής φορολογίας δεν ήταν απόρροια μόνο των τεχνολογικών εξελίξεων αλλά και αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης σύλληψης στην οποία προσχώρησε και η Σοσιαλδημοκρατία που στήριζε τις Μεγάλες Εταιρείες, κυρίως τις τεχνολογικές και σε μια αντίληψη που ήθελε το επενδυτικό κλίμα να διευκολύνεται από αυτή την κατάργηση.

Έτσι πίστεψε πως η παγκόσμια αλληλεξάρτηση, το εμπόριο και οι χρηματοπιστωτικές κινήσεις θα μεγαλώνουν περισσότερο την προς αναδιανομή πίτα από την ίδια την παραγωγή.

Αντ’ αυτού προέκυψε αύξηση των ανισοτήτων. Πίστεψε πως η παγκοσμιοποίηση, το διαδίκτυο και οι νέες τεχνολογίες θα αμβλύναν τους εθνικισμούς και τους αυταρχισμούς. Το αντίθετο συνέβη.

Η βραχμανική Σοσιαλδημοκρατία πίστεψε στην «αξιοκρατία» και υποβάθμισε την παλιά αρχή της πως κάθε άνθρωπος ανεξαρτήτως «πτυχίων» αξίζει μιας θέσης στην κοινωνία.

Πάντως σταδιακά η Σοσιαλδημοκρατία μετά το 1980 από παράταξη της συμμαχίας των μεσαίων με τα κατώτερα στρώματα μετετράπη σε παράταξη των πετυχημένων, των μορφωμένων και των πλούσιων «άξιων».

Όλα αυτά και όχι ο «νεοφιλελευθερισμός» την απέκοψαν από τη βάση της. Έτσι ξέμεινε από σφαίρες.

Ο νεοφιλελευθερισμός τελείωσε το 2008, αλλά η κύηση του νέου βαστά ακόμη 14 χρόνια μετά. Αυτό αποκαλεί ο Κόλιν ράουτς «περίεργο μη θάνατο του νεοφιλελευθερισμού».

Η Σοσιαλδημοκρατία του Τρίτου Δρόμου έγινε βραχμανική Αριστερά. Δεν έγινε νεοφιλελεύθερη, αλλά απώλεσε τα ρεπουμπλικανικά της στοιχεία.

Οι κατηγορίες κατά της βραχμανικής ευρωομάδας των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών πως κωλυσιεργούσε σε κατά καιρούς προτεινόμενα καταδικαστικά αυταρχικών καθεστώτων ψηφίσματα, δείχνουν πως από το 2023 και ύστερα ο δρόμος της Σοσιαλδημοκρατίας θα είναι ακόμη πιο μακρύς και δύσβατος.

Η κλασική Σοσιαλδημοκρατία ήταν η παράταξη που μεγαλούργησε στο πλαίσιο των εθνών κρατών.

Σήμερα καλείται να ανανεώσει σε παγκόσμιο και όχι σ’ εθνικό επίπεδο την ηγεμονία της συμμαχίας μεσαίων, εργατικών και παραγωγικών επιχειρηματικών στρωμάτων αναδεικνύοντας το αίτημα της παγκόσμιας προοδευτικής φορολογίας και της κατάργησης υπεράκτιων και φορολογικών παραδείσων.

Όχι όμως ως παράταξη του «μεσαίου» ή του «κεντρώου» χώρου και άλλες τέτοιες πομφόλυγες, ούτε πάλι ως μια α λα Μελανσόν Αριστερά του οίκτου για τους φτωχούς, αλλά ως (Κέντρο)-Αριστερά που ασκεί πολιτικές στα κέντρα των κοινωνιών. Αυτό δεν σημαίνει «επιστροφή στις ρίζες», «αριστερή» Σοσιαλδημοκρατία και άλλα τέτοια φληναφήματα. Σημαίνει μετάβαση από το παράδειγμα της κλασικής εθνοκρατικής στη μετά το 2022 παγκόσμια Σοσιαλδημοκρατία.

*Ο Γιώργος Σιακαντάρης είναι δρ. Κοινωνιολογίας και το άρθρο του δημοσιεύτηκε στο ieidiseis.gr