H αρετή της ειρωνείας
Tου Michael Foessel (*)
Οι στάχτες της Παναγίας των Παρισίων δεν είχαν ακόμη σβήσει όταν πολλοί άρχισαν να αναρωτιούνται αν μια τέτοια φωτιά μπορούσε να είναι τυχαία. Αυτή η ανάγκη για αντισυμβατικές εξηγήσεις δεν είναι καινούργια: οι κοινωνίες της πληροφορίας υποτάσσουν το γεγονός στις απόψεις που εκφέρονται γύρω από αυτό. Για να στέκεται στο ύψος του θεάματος (ένας σχεδόν χιλιετής καθεδρικός ναός στις φλόγες), ένα σχόλιο πρέπει να επιτρέπει τις πιο εξωφρενικές υποθέσεις. Με αυτή τη λογική, ένα βραχυκύκλωμα δεν μετράει δίπλα σε μια κακόβουλη πράξη. Σε έναν κόσμο που είναι εμποτισμένος
Στην εποχή των fake news, των θεωριών συνωμοσίας και των απόψεων που παρουσιάζονται ως βεβαιότητες, είναι ίσως επείγον να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με την αλήθεια. Παρά την αναγκαιότητά της, η αναφορά στα γεγονότα δεν αρκεί. Στην καλύτερη περίπτωση, τα γεγονότα καθορίζουν το περιεχόμενο της αλήθειας, ενώ το ζητούμενο εδώ είναι να στοχαστούμε τη σχέση μας μ’αυτήν. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μάς έχουν μετατρέψει σε ντετέκτιβ ή ερασιτέχνες ρεπόρτερ που διεξάγουν την έρευνά τους χωρίς να ασχολούνται με τις επίσημες αλήθειες, πεισμένοι συχνά ότι υπάρχει ένα κρυμμένο νόημα πίσω από τον μιντιακό καπνό. Μόλις εμφανιστεί η παραμικρή αντίφαση στην εξιστόρηση των γεγονότων, η ερμηνευτική μηχανή ξεκινά.
Απέναντι σε αυτό το άλογο πάθος του νοήματος, πρέπει να αποκατασταθεί η αρετή της ειρωνείας. Αυτό μπορεί να φαίνεται παράδοξο, δεδομένου ότι η ειρωνεία μοιάζει να χαρακτηρίζει τον συνωμοσιολόγο που δεν παίρνει στα σοβαρά καμιά από τις επίσημες εξηγήσεις που του προσφέρονται. Κι όμως, αυτός που διακατέχεται περισσότερο από ένα αίσθημα σοβαρότητας είναι ο εραστής των συνωμοσιών και των σεναρίων καταστροφής. Αντί να εντάξει τη σοβαρότητα στην επιστήμη ή την ειδίκευση, την τοποθετεί σε μια αλήθεια την οποία είναι ο μόνος που κατέχει. Ο αυθεντικός είρων, αντίθετα, δεν είναι ένας θεωρητικός της καχυποψίας. Δεν ισχυρίζεται ότι διαθέτει μια γνώση από το ύψος της οποίας μπορεί να παρατηρεί τον κόσμο. Αντίθετα, αναστέλλει την έκφραση κρίσης για να φανεί καλύτερα το άτοπο των βεβαιοτήτων που εκφράζονται γύρω του με αλαζονεία.
Το «εν οίδα ότι ουδέν οίδα» αποτελεί την πιο καθαρή έκφραση σωκρατικής ειρωνείας. Αντί να αρκεστεί να προσδιορίσει τα γεγονότα, ο Σωκράτης αφήνει να μιλήσουν οι άλλοι μέχρι να έρθουν σε αντίφαση ο ένας με τον άλλο. Αντί να ζητήσει νόμους για την αλήθεια, όπως επιχειρούν πολλοί να κάνουν σήμερα, ο είρων παίρνει τοις μετρητοίς μια γνώμη που διατυπώνεται για να δείξει ότι αποτελείται από μισές αλήθειες. Φυσικά, ο Σωκράτης προσποιείται ότι δεν γνωρίζει, αφού είναι σίγουρος για κάτι: οι ειδικοί της αλήθειας και της ηθικής δεν γνωρίζουν περισσότερα από τον ίδιο. Αντί όμως να αντιτάξει μια θέση ή ένα δόγμα στις ψευδαισθήσεις των άλλων, παίζει με τη γλώσσα για να μην πέσει θύμα των υπερβολικά σοβαρών απόψεων.
Αναφερόμενος στον Σωκράτη, ο Κίρκεγκορ έλεγε ότι ο είρων «είναι πιο ελαφρύς από τον κόσμο». Αυτή η ελαφρότητα τον ξεχωρίζει από τη βαρύτητα εκείνων που πιστεύουν ότι δεν υπάρχει ποτέ καπνός χωρίς φωτιά και ότι το παραμικρό γεγονός επιδέχεται μια συνολική εξήγηση. Με αυτή την έννοια, ο σημερινός μας κόσμος έχει γίνει ακόμη πιο βαρύς: βομβαρδισμένος από τη συνεχή πληροφορία, δεν αφήνει καθόλου χώρο στην αμφιβολία, στην αβεβαιότητα ή στην τύχη. Αντίθετα, η ειρωνεία αποδραματοποιεί τη σχέση μας με την αλήθεια. Αυτός που οίδε ότι ουδέν οίδε δεν αρκείται στο να αρνηθεί να αναζητήσει ένα κρυφό νόημα σε κάθε γεγονός. Γελάει και με τη σοβαρότητα με την οποία το πάθος του σχολίου προσπαθεί να έχει την τελευταία λέξη της ιστορίας.
(*) Ο Μικαέλ Φεσέλ είναι Καθηγητής Φιλοσοφίας στην Ecole Polytechnique
Πηγή: Liberation, ΑΠΕ - ΜΠΕ
Διαβάστε περισσότερα
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Κατηγορίας Blogs
- Το κότερο του Ανδρέα Ράμογλου έδεσε στο Πόρτο-Σάλτε
- Ο Γολγοθάς του Αγγελίδη δεν έχει τέλος! Τι συμβαίνει με την αγωγή ύψους 3 εκατ. ευρώ που κατέθεσε;
- ΕΚΤΑΚΤΟ: Συνέντευξη Τύπου του Αλέξη Τσίπρα το απόγευμα για το πακέτο παροχών
- Προκηρύξεις Πυροσβεστικής-ΑΣΕΠ 3Κ/2018 και κοινωνικό μέρισμα κριτήρια
- Ο Γρηγόρης Ψαριανός υποψήφιος βουλευτής με τη ΝΔ
- Χαλκίδος Χρυσόστομος: Το πρόβλημα με την Εκκλησία δεν το έχουν τα παιδιά!
- Ο Τσίπρας αλλάζει την ατζέντα- Ανακοινώνει πακέτο οικονομικών παροχών το απόγευμα
- H αρετή της ειρωνείας
- Αιχμηρή απάντηση Θεοχαρόπουλου σε Μητσοτάκη για την υπουργοποίησή του
- Σχέδια για κοινές ασκήσεις ελληνικών και αμερικάνικων ΕΔ υπό το βλέμμα του USS Abraham Lincoln
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Antinews
- Το κότερο του Ανδρέα Ράμογλου έδεσε στο Πόρτο-Σάλτε
- H αρετή της ειρωνείας
- Μετά την ήττα του στην Κωνσταντινούπολη ο Ερντογάν κατάφερε να κερδίσει τη διεξαγωγή νέων εκλογών
- ΝΔ: Ο κ. Τσίπρας τρέμει τις εκλογές
- Αυγενάκης: Ο υποκριτής κ. Τσίπρας μπορεί να εμφανίζεται ως πολέμιος των ελίτ, αλλά κάνει διακοπές με τα σκάφη εφοπλιστών
- Από το Ζάππειο θα γίνουν οι ανακοινώσεις του πακέτου παροχών σήμερα στις 19.00
- Κομισιόν: Χαμηλότερη η ανάπτυξη - Προεξοφλεί τη μη μείωση του αφορολόγητου
- Τι πιστεύουν οι νέοι για την Ευρώπη
- Τελευταία Νέα Antinews
- H αρετή της ειρωνείας
- Τι πιστεύουν οι νέοι για την Ευρώπη
- Το κότερο του Ανδρέα Ράμογλου έδεσε στο Πόρτο-Σάλτε
- Κομισιόν: Χαμηλότερη η ανάπτυξη - Προεξοφλεί τη μη μείωση του αφορολόγητου
- Από το Ζάππειο θα γίνουν οι ανακοινώσεις του πακέτου παροχών σήμερα στις 19.00
- ΝΔ: Ο κ. Τσίπρας τρέμει τις εκλογές
- Αυγενάκης: Ο υποκριτής κ. Τσίπρας μπορεί να εμφανίζεται ως πολέμιος των ελίτ, αλλά κάνει διακοπές με τα σκάφη εφοπλιστών
- Μετά την ήττα του στην Κωνσταντινούπολη ο Ερντογάν κατάφερε να κερδίσει τη διεξαγωγή νέων εκλογών
- Υποψήφιος με τη ΝΔ ο Γρηγόρης Ψαριανός
- Ανασυγκροτείται η ΚΟ του Ποταμιού
- Τελευταία Νέα Κατηγορίας Blogs
- Η Selena Gomez πήγε στον γάμο του bodyguard της (pic)
- Ενδεχόμενο συνάντησης Πούτιν με Πομπέο στο Σότσι
- Δυσοίωνες προβλέψεις για Ιταλία – Αυξάνεται και άλλο το δημόσιο χρέος
- Ευαγγέλιο Όρθρου, Τετάρτη 8 Μαΐου 2019 – Άγιος Ιωάννης ο Ευαγγελιστής
- Άδωνις: Υπάρχει ποινικό θέμα με τις διακοπές Τσίπρα στο κότερο
- Ο Γολγοθάς του Αγγελίδη δεν έχει τέλος! Τι συμβαίνει με την αγωγή ύψους 3 εκατ. ευρώ που κατέθεσε;
- ΟΔΚΕ: “Θλίψη και ντροπή να φυλάσσεται διαιτητής σπίτι του.”
- Γ. Πατούλης: Παρουσίασε το πρόγραμμα του συνδυασμού του για την Περιφέρεια Αττικής
- Ανάπτυξη στο 2,2% για το 2019 και το 2020 προβλέπει για την Ελλάδα η Κομισιόν