O Ερντογάν, το αποτυχημένο πραξικόπημα και η επιθυμία να αντικαταστήσει τον Ατατούρκ

14:05 8/8/2016 - Πηγή: Antinews

Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε πάντα τη φιλοδοξία να ξεπεράσει τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, τον ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας, ως η πιο συμβολική προσωπικότητα της χώρας. Τώρα, το αποτυχημένο πραξικόπημα μπορεί να του επιτρέψει επιτέλους να πραγματοποιήσει το όνειρό του.

Για χρόνια, ο Ερντογάν, ένας ισλαμιστής, γιόρταζε τις μεγάλες στιγμές του Οθωμανικού παρελθόντος, όταν η Κωνσταντινούπολη ήταν η έδρα του ισλαμικού χαλιφάτου, και υποβάθμιζε την κοσμική ιστορία της Τουρκίας που ίδρυσε ο Ατατούρκ. Με το αποτυχημένο πραξικόπημα του περασμένου

μήνα έχει πλέον τη δική του ιστορία και δεν έχει χάσει καθόλου χρόνο να προπαγανδίζει τη δική του άποψη των γεγονότων και να προωθεί τα δικά του σύμβολα για να παγιώσει την αφήγηση στην εθνική συνείδηση.

Η γέφυρα πάνω από τον Βόσπορο που κατελήφθη από αποστάτες στρατιώτες έχει μετονομαστεί προς τιμήν των αμάχων που σκοτώθηκαν εκεί. Ένα οικοδομικό τετράγωνο στην Άγκυρα, που κατέλαβαν τανκς ενώ ο στρατός προσπάθησε να πάρει την εξουσία, έχει μετονομαστεί ως σύμβολο της δημοκρατίας. Πολυάριθμα ονόματα δρόμων έχουν αλλάξει για να τιμήσουν αυτούς που έχασαν τη ζωή τους υπερασπίζοντας την κυβέρνηση.

Φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης έχουν εκδώσει χοντρούς τόμους για το πραξικόπημα, τιμώντας τα θύματα ως εθνικούς ήρωες, ενώ ο κρατικός ραδιοτηλεοπτικός φορέας γυρίζει ένα ντοκιμαντέρ. Αγάλματα και μνημεία έχουν προγραμματιστεί και η επόμενη 15η Ιουλίου, η πρώτη επέτειος του αποτυχημένου πραξικοπήματος, θα είναι μια εθνική εορτή.

Οι πραξικοπηματίες έχουν μπει στη θέση τους. Στα περίχωρα της ασιατικής Κωνσταντινούπολης, σε ένα οικόπεδο με χαλίκια κοντά σε ένα καταφύγιο σκύλων, τάφοι έχουν σκαφτεί για τους πραξικοπήματος, σε αυτό που αποκαλείται "νεκροταφείο για τους προδότες". Όλα αυτά μέσα σε μόλις τρεις εβδομάδες. Σκοπός του κυρίου Ερντογάν είναι να διασφαλίσει, όχι μόνο ότι τίποτα δεν έχει χαθεί στην ιστορία, αλλά επίσης ότι αυτό το τελευταίο κεφάλαιο στην ιστορία της Τουρκίας θα ανήκει σε μεγάλο βαθμό στους ισλαμιστές υποστηρικτές του. Με αυτό τον τρόπο, οι ιστορικοί και οι αναλυτές λένε, έχει βρει μια ευκαιρία να γιορτάσει αυτό που εδώ και καιρό αποκαλεί "Νέα Τουρκία" - ένα σύγχρονο έθνος που δίνει έμφαση στο Ισλάμ και είναι ένα διάλειμμα από το κοσμικό παρελθόν της χώρας.

Ο Κερλεμ Οκτέρ, ένας Τούρκος ιστορικός στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς στην Αυστρία, περιγράφει την κατάσταση ως την "αφήγηση μιας ισλαμικής υπεράσπισης της δημοκρατίας". Η αφήγηση είναι αυτή της ηρωικής περιφρόνησης στο όνομα του Ισλάμ, ενάντια στις ξένες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες, όπως έχει υπαινιχθεί ο Ερντογάν και υποστηρικτές του, έχουν αναμιχθεί στη συνωμοσία του πραξικοπήματος. Αλλά υπάρχει μία αλλαγή: στην αφήγηση του κυρίου Ερντογάν, δεν ηγήθηκε του πραξικοπήματος η παλιά κοσμική ελίτ, αλλά οι οπαδοί του Φετουλάχ Γκιουλέν, του μουσουλμάνου κληρικού ο οποίος είναι επικεφαλής ενός αντίπαλου ισλαμικού κινήματος και ζει αυτοεξόριστος στην Πενσυλβάνια. (Κάποιες φιλοκυβερνητικές εφημερίδες έγραψαν ότι ακόμα και το σπίτι που μεγάλωσε ο Γκιουλέν στην Τουρκία θα μετατραπεί σε δημόσιες τουαλέτες).

Η απόπειρα πραξικοπήματος, και το πώς νικήθηκε από τα πλήθη των οπαδών του Ερντογάν και μάλιστα ορισμένους κοσμικούς που πλημμύρισαν τους δρόμους για να αντισταθούν στους στρατιώτες, ήδη αναφέρεται ως δεύτερος πόλεμος για την ανεξαρτησία της Τουρκίας. Η πρώτη, με επικεφαλής τον Ατατούρκ, ακολούθησε την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα τέλη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και είχε στόχο την οικοδόμηση μιας τουρκικής ταυτότητας που θα επικεντρώνεται σε κοσμικές και εθνικιστικές αρχές.

"Η κυβέρνηση ΑΚΡ ήδη ψάχνει για νέες εκδηλώσεις μνήμης, για τον εορτασμό αυτού που ορίζει ως Νέα Τουρκία", σχολιάζει η Εσρά Οζιουρέκ, πρόεδρος του προγράμματος τουρκικών σπουδών στο London School of Economics. Σύμφωνα με τον Ερντογάν, η κυβέρνηση έχει εξοργίσει τους κοσμικούς Τούρκους ακυρώνοντας πολλές γιορτές προς τιμήν του Ατατούρκ - επικαλούμενη διάφορες λογικές εξηγήσεις, όπως ένα ατύχημα στα ορυχεία και έναν σεισμό - ενώ έχει γιόρτασε τις ιστορικές οθωμανικές νίκες και τα γενέθλια του προφήτη Μωάμεθ. Το πραξικόπημα, όμως, "φαίνεται να είναι το τέλειο μεγάλο γεγονός, πλήρες, με μάρτυρες και μεγάλη λαϊκή υποστήριξη", λέει η είπε η Οζιουρέκ.

Τώρα, ο Ερντογάν προσπαθεί να δημιουργήσει "μια νέα αφήγηση μιας τουρκικής ισλαμικής ταυτότητας που φτάνει πέρα από αυτό που έχτισε ο Ατατούρκ", λέει ο Οκτέμ. Άλλοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι ο Ερντογάν ουσιαστικά χρησιμοποιεί τα γεγονότα του πραξικοπήματος για να δημιουργήσει έναν ιδρυτικό μύθο μιας ισλαμικής Τουρκίας.

Το καταλυτικό μήνυμα τώρα είναι ότι η Τουρκία είναι για τους ισλαμιστές, παρότι ο Ερντογάν επεδίωξε να ενοποιήσει τη χώρα μέσω της επαφής με ορισμένους από τους παραδοσιακούς αντιπάλους του, κυρίως κοσμικούς και εθνικιστικές Τούρκους, καλώντας τους σε διαδηλώσεις. Ο Ερντογάν, ο οποίος κάποτε φυλακίστηκε από την παλιά κοσμική ελίτ της Τουρκίας επειδή απήγγειλε ένα θρησκευτικό ποίημα δημόσια, ήρθε στην εξουσία το 2003, ως η φωνή της θρησκευτικής μάζας της Τουρκίας. Έδωσε εξουσία σε μια ολόκληρη κατηγορία ανθρώπων που είχαν αντιμετωπιστεί ιστορικά ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας, και τους έδωσε την αίσθηση πως παίζουν ρόλο στις υποθέσεις της χώρας.

Στον απόηχο του κακότεχνου πραξικοπήματος, τους παρέδωσε κάτι ακόμα μεγαλύτερο: την πεποίθηση ότι, απαντώντας στην έκκλησή του και στις εκκλήσεις των ιμάμηδων να υπερασπιστούν την κυβέρνησης, έσωσαν τη χώρα όπως και ο Ατατούρκ έκανε μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Κάθε νύχτα μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, οι υποστηρικτές του Ερντογάν, με την προτροπή του, συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Ταξίμ στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης για να γιορτάσουν το γεγονός ότι έσωσαν το έθνος. Ακουγόταν μουσική της οθωμανικής εποχής και οι πλανόδιοι πωλούσαν τουρκικές σημαίες, T-shirts με το πρόσωπο του Ερνοτγάν και φέτες καρπούζι. Για να μπορεί ευκολότερα ο λαός να παρακολουθήσει, τα μέσα μαζικής μεταφοράς ήταν δωρεάν. Η πλατεία Ταξίμ στο παρελθόν έχει συνδεθεί με κοσμικά κινήματα - από τις κοινωνικές και εργατικές ομάδες στη δεκαετία του 1960, μέχρι τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις πριν από τρία χρόνια, που ξεκίνησαν ως διαμαρτυρία ενάντια σε ένα σχέδιο για την ανάπλαση του πάρκου Γκεζί.

Οι μεγάλες συγκεντρώσεις οπαδών του Ερντογάν στην πλατεία κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων εβδομάδων έχουν αναδειχθεί ως ένα ισχυρό σύμβολο της αποκατάστασης των δημόσιων χώρων της Κωνσταντινούπολης από τους ισλαμιστές, λέει ο Οκτέμ. Μια μαζική συγκέντρωση που οργανώθηκε από τον Ερντογάν την Κυριακή στην Κωνσταντινούπολη, την οποία αποκαλεί "συγκέντρωση για τη δημοκρατία και τους μάρτυρες", ήταν μια ισχυρή επίδειξη ενότητας, με τη συμμετοχή δύο βασικών κομμάτων της αντιπολίτευσης. Αλλά δεν υπήρχε καμία αμφιβολία για το ποιος ήταν το τιμώμενο πρόσωπο. Πανό έδειχναν τον Ερντογάν δίπλα στον Ατατούρκ, ενώ ο Ερντογάν έφτασε με ελικόπτερο και παρουσιάσθηκε ως αρχιστράτηγος. "Είμαστε τώρα οι στρατιώτες αυτής της χώρας", δήλωσε ο Οσμάν Μποζόγλου, ένας 34χρονος υποστηρικτής του Ερντογάν ο οποίος πωλούσε τουρκικές σημαίες στο συλλαλητήριο. "Αυτός ήταν ο δεύτερος πόλεμος της ανεξαρτησίας και κερδίσαμε! Θα το ξανακάναμε!"

Η τουρκική τηλεόραση μετέδωσε πολλές ιστορίες από ηρωικές πράξεις τη νύχτα του πραξικοπήματος, με αυτή του Ομέρ Χαλισντερίμ, ενός λοχία του στρατού, ο οποίος φέρεται να πυροβόλησε και να σκότωσε έναν στρατηγό που υποστήριζε το πραξικόπημα, πριν σκοτωθεί και ο ίδιος. "Δεχόμαστε ιστορίες, όπως ακριβώς και στον πόλεμο της ανεξαρτησίας", δήλωσε η Ασλί Αϊντιντασμπάς, τουρκάλα αρθρογράφος. "Ατομικές ιστορίες μαρτύρων".

Η ιστορία του Ερντογάν για τη νύχτα του πραξικοπήματος, η διαφυγή του την τελευταία στιγμή σε ένα ξενοδοχείο λίγο πριν οι πραξικοπηματίες τον σκοτώσουν ή τον απαγάγουν, παρουσιάζεται ήδη σε σχέση με μια περίφημη ιστορία του Ατατούρκ, ο οποίος κατά τη διάρκεια της μάχης της Καλλίπολης υποτίθεται ότι γλίτωσε το θάνατο, όταν μια σφαίρα χτύπησε στο ρολόι τσέπης του.

Δεν έχει σημασία που η ιστορία έχει αντικρουστεί από άλλα ρεπορτάζ, που υποδηλώνουν ότι ο Ερντογάν έφυγε από το παραθαλάσσιο ξενοδοχείο του ώρες πριν φτάσουν οι κομάντος. Το κομμάτι με την διαφυγή της τελευταίας στιγμής έχει ήδη συγκολληθεί στο λαϊκό συναίσθημα και είναι πιθανό να αντέξει στην ιστορία. "Από την άποψη της δημιουργίας μύθων, αυτές οι ιστορίες είναι πολύ σημαντικές στη φαντασία ενός έθνους", λέει η είπε η Αϊντιντασμπάς. Αποκάλεσε τις γρήγορες προσπάθειες της κυβέρνησης και των μέσων μαζικής ενημέρωσης μια άσκηση στην οικοδόμηση μιας νέας "εθνικής μυθολογίας".

Όπως λέει, φαίνεται συχνά πως ολόκληρη η ιδρυτική αφήγηση της χώρας της είχε ξαναγραφεί σε μια περίοδο εβδομάδων. Και σχολιάζει: "Το έθνος έχει επαναπροσδιοριστεί, από τη στιγμή που οι άνθρωποι στους δρόμους αντιστάθηκαν στο πραξικόπημα τη νύχτα της 15ης Ιουλίου".

nytimes.com

Διαβάστε περισσότερα